Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Sleep-Related Breathing Disorders - SDB😴🌬️ - Coggle Diagram
Sleep-Related Breathing Disorders - SDB😴🌬️
1. Overview 📚
تعریف:
اختلالات تهویه تنفسی حین خواب که منجر به اختلال در خواب میشوند. 💤
انواع اصلی:
Obstructive Sleep Apnea (OSA)
(آپنه انسدادی خواب) 🚫
Central Sleep Apnea (CSA)
(آپنه مرکزی خواب) 🧠
ویژگی مشترک:
هر دو به دلیل اختلال Ventilation هستند و با بیدار شدن از خواب رفع میشوند. ✅
اهمیت:
هر دو ریسک فاکتور مهمی برای بسیاری از اختلالات و بیماریها هستند. ⚠️
2. Obstructive Sleep Apnea - OSA 🚫
تعریف:
یک سندرم است که بر اساس مجموعهای از علائم در طول خواب و بیداری، در کنار یافتههای تست Sleep Study، تأیید می‌شود.
شیوع:
اختلال شایعتری است. 📈
Clinical Manifestations 🗣️:
علامت عمده:
خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز (Daytime Fatigue/Sleepiness) 😴
عملکرد فرد را مختل می‌کند (مثلاً حین رانندگی، مطالعه، تماشای تلویزیون).
علی‌رغم داشتن فرصت کافی برای خواب مناسب (حداقل 6-8 ساعت).
علائم شبانه (معمولاً توسط اطرافیان گزارش می‌شود) 🌃:
خروپف (Snoring) / خرناس (Snorting) 🔊
(نشانه انسداد )
نکته:
همه خروپف‌ها الزاماً مرتبط با اختلال خواب نیستند.
نکته:
آپنه خواب همیشه همراه با خروپف ظاهر نمی‌شود.
قطع تنفس (Breathing Cessation) 🛑
Gasping 😮💨
Sudden Waking due to Suffocation 😨
نکته:
افرادی که تنها زندگی میکنند، ممکن است متوجه علائم شبانه نشوند و فقط از علائم روزانه شکایت کنند.
Pathophysiology 🧠💨:
Pharyngeal Collapse 🕳️
در طی دم، فشار داخل لومن حلق منفی می‌شود و نیروی مکشی ایجاد می‌کند.
راه هوایی در ناحیه حلق فاقد ساختار استخوانی/غضروفی ثابت است.
باز بودن راه هوایی وابسته به انقباض عضلات گشادکننده حلق است.
در طی خواب:
تحریک این عضلات کاهش می‌یابد ➡️ عضلات روی هم می‌خوابند ➡️ راه هوایی باریک‌تر می‌شود ➡️
انسداد
.
Apnea:
قطع کامل جریان هوا برای ≥ 10 ثانیه.
Hypopnea:
کاهش ≥ 30% در جریان هوا برای ≥ 10 ثانیه.
"Vicious Cycle" (حلقه معیوب) 🔄:
اپیزودهای کلاپس ➡️ فعال شدن رفلکس‌های تنفسی ➡️ ایجاد Arousal (بیداری مغزی) ➡️ افزایش فعالیت نوروماسکولار ➡️ رفع انسداد.
Sympathetic Activation ⚡:
هر اپیزود آپنه/هایپوپنه ➡️ تحریک شدید سمپاتیک (شبیه به خفگی).
آزادسازی نوراپی‌نفرین، دوپامین ➡️ تاکی‌کاردی.
وازوکانستریکشن در کلیه، مغز، قلب، اندام‌ها.
پایه ایجاد مشکلات گسترده:
نارسایی کلیوی، هایپرتنشن، نارسایی قلبی، بیماری ایسکمیک قلبی. (اسپاسم‌های متعدد در طول خواب ➡️ آسیب ارگان‌ها).
محلهای کلاپس راه هوایی:
از بینی تا پایین حنجره (سقف دهان نرم، قاعده زبان، دیوارههای طرفی حلق، اپیگلوت).
خواب REM و OSA:
معمولاً در طی خواب REM اتفاق می‌افتد (کمترین تون نوروماسکولار). 💤
وضعیت سوپاین (Supine Position):
باعث افزایش خروپف و کلاپس می‌شود. 🛌
فاکتورهای مؤثر بر پاتنسی راه هوایی:
Caudal Traction:
نیرویی از جانب ریه‌ها که مجاری فوقانی تنفسی را به سمت پایین می‌کشد و باز نگه می‌دارد.
در ریه بزرگ شده (COPD) افزایش می‌یابد ➡️ احتمال آپنه خواب را کاهش می‌دهد.
در کاهش حجم ریه (چاقی، دراز کشیدن) کاهش می‌یابد ➡️ احتمال انسداد را افزایش می‌دهد.
مقاومت بینی (Nasal Resistance):
بالا بودن آن ➡️ فشار منفی بیشتر در حلق ➡️ افزایش احتمال کلاپس.
علل: انحراف سپتوم، پولیپ بینی.
نکته:
مقاومت شدید بینی ➡️ باز شدن دهان حین خواب ➡️ خشکی دهان ➡️ زبان به سمت عقب می‌افتد ➡️ انسداد.
فعالیت ماهیچه‌های حلق:
وابسته به Ventilatory Drive.
حساسیت مرکز تنفس، آستانه Arousal، پاسخ نوروماسکولار به CO2.
Risk Factors & Prevalence 🎲:
جنسیت:
در آقایان 2 برابر بیشتر از خانم‌ها. ♂️
Obesity
40-60% موارد OSA به دلیل اضافه‌وزن شدید و Morbid (BMI > 40). 🍔
4 برابر بیشتر در افراد چاق.
کاهش 10% وزن ➡️ 30% بهبود در مشکلات OSA.
مکانیسم در افراد چاق:
تنگی مسیرهای هوایی (بافت چربی)، کاهش کمپلیانس قفسه سینه، کاهش حجم‌های ریوی.
الگوی چاقی Android:
(انباشت چربی در مسیرهای هوایی فوقانی و شکم) در مردان (ناشی از آندروژن‌ها).
Craniofacial Anatomy 💀
مندیبل کوچک (Micrognathia) یا مایل به عقب (Retrognathia).
برآمدگی قسمت‌های فوقانی صورت.
کافی نبودن قوس کام دهان.
سابقه خانوادگی OSA
👨👩👧👦
سبک زندگی نشسته و کمتحرک
🛋️
سندرمهای ژنتیکی:
سندرم داون، سندرم Treacher-Collins.
هایپرتروفی آدنوئید/لوزه (Adenotonsillar Hypertrophy):
بخصوص در کودکان < 12 سال. 👶
هورمونها:
در خانم‌ها، قبل از یائسگی شیوع کمتر، بعد از یائسگی به دلیل تغییرات هورمونی (کاهش استروژن، افزایش تستوسترون) شانس افزایش می‌یابد. 🚺
سندرمهای اندوکرین:
آکرومگالی (زبان بزرگ)، پرکاری تیروئید.
طویلتر بودن فارنکس و Collapsibility بالاتر راه هوایی در آقایان.
3. Central Sleep Apnea - CSA 🧠
شیوع:
کمتر از OSA. 📉
افتراق از OSA:
فقط با انجام تست خواب امکانپذیر است. 🔬
مشخصه:
شخص هم نفس نمیکشد و هم حرکت تنفسی ندارد (عدم تلاش تنفسی). 🚫
علامت:
بیدار شدن ناگهانی از خواب به علت خفگی (اما بدون خروپف، باز ماندن دهان و صداهای عجیب).
علل:
Primary Condition:
Secondary:
نارسایی قلبی (Heart Failure) ❤️🩹
داروهای Sedative/Hypnotic (اوپیوئید، بنزودیازپین‌ها) 💊 (تأثیر روی مرکز تنفس و کاهش ایمپالس‌ها).
نکته:
شیوع بیشتر در افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی میکنند (تحریک مرکز تنفس سختتر). ⛰️
علائم:
بیدار شدنهای مکرر طی خواب (Fragmented Sleep). 😴
نکته:
افراد سالم باید 6 ساعت خواب مداوم با 5 REM Cycle داشته باشند. اختلال در این توالی ➡️ افت کیفیت خواب ➡️ خستگی روزانه.
4. Diagnosis 🔍
1. پلیسومنوگرافی (Polysomnography - Sleep Study) 💤:
گلد استاندارد
برای افتراق OSA و CSA و ارزیابی دقیق اختلالات خواب.
سنسورها و پارامترهای پایش شده:
EEG (وضعیت مغز، مراحل خواب، Arousal) 🧠
Flow Sensor (جریان هوای تنفسی از بینی) 🌬️
سنسورهای قفسه سینه و شکم (حرکت تنفسی) 💨
پالس اکسی‌متر (اشباع اکسیژن هموگلوبین) 🩸
Flowmeter (جریان هوا)
سنسور حنجره (حرکات حنجره در زمان آپنه) 🗣️
سنسور چشم (حرکات سریع چشم در REM) 👀
سنسور حرارتی (جریان هوا)
EKG (ریتم قلبی) 💓
حرکات پاها 🦵
شدت خروپف (Snoring Intensity) 🔊
وضعیت قرارگیری بدن 🛌
دوربین مدار بسته (کنترل وضعیت بیمار). 🎥
پارامترهای ارزیابی در پلیسومنوگرافی:
مدت زمان خواب کلی و در مراحل مختلف (سبک، عمیق، REM).
تعداد دفعات ورود به خواب REM (طبیعی 3-5 بار در 24 ساعت).
مدت زمان کل خواب REM (~450 دقیقه).
مدت زمان خواب‌آلودگی (Sleep Latency - مدت زمان رسیدن به خواب).
سطح اشباع اکسیژن در طول خواب (به ویژه در مرحله REM).
حرکات چشم در مرحله REM.
فعالیت قلبی و مغزی (EEG و EKG).
افتراق OSA و CSA در Sleep Study:
CSA:
در هنگام قطع تنفس، قفسه سینه هیچ حرکتی ندارد (عدم انقباض عضلات تنفسی). 🚫
OSA:
تلاش تنفسی هنگام انسداد و توقف جریان هوا همچنان ادامه دارد. 💪
2. Quantification & Severity Scale 📊
AHI (Apnea-Hypopnea Index):
تعداد اپیزودهای آپنه + هایپوپنه در هر ساعت خواب.
تشخیص OSA:
با علائم:
AHI ≥ 5.
بدون علائم (مثلاً چاقی شدید):
AHI ≥ 15 (نیاز به تست خواب).
شدت OSA:
Mild:
AHI 5-14 events/h
Moderate:
AHI 15-29 events/h
Severe:
AHI ≥ 30 events/h
RDI (Respiratory Disturbance Index):
تعداد آپنه + هایپوپنه + RERA در هر ساعت خواب.
تعریف اپیزود آپنه/هایپوپنه پاتولوژیک:
حداقل 10 ثانیه طول بکشد.
باعث حداقل 3% افت در سچوریشن اکسیژن شود. 📉
یا باعث Arousal کورتکس مغز گردد. 🧠
3. پرسشنامهها (Questionnaires):
پرسشنامه برلین (Berlin Questionnaire):
معتبرترین برای اسکرینینگ. 📝
STOP-BANG Questionnaire (یادیار برای ریسک OSA) 🚨:
S
noring (خروپف)
T
ired (خسته)
O
bserved apnea (آپنه مشاهده شده توسط پارتنر)
P
ressure (فشار خون بالا - HTN)
B
MI (BMI بالای 35)
A
ge (سن بالای 50 سال)
N
eck Circumference (دور گردن بالای 40 سانتی‌متر در خانم‌ها، بالای 48 سانتی‌متر در آقایان)
G
ender (مرد بودن - Male Gender)
تفسیر:
0-2 مورد مثبت: Low Risk
3-4 مورد مثبت: Intermediate Risk
5-8 مورد مثبت: High Risk
4. سایر بررسیها:
CXR و اسپیرومتری:
مستقیماً به تشخیص OSA کمک نمیکنند، اما برای رد سایر علل مفیدند. 🩻
بررسی CO2 خون:
در بیماران چاق بدون علامت واضح خواب، سطح بالای CO2 میتواند نشاندهنده اختلال تهویه حین خواب باشد.
5. Associated Syndromes & Complications ⚠️
سندرم پیکویکیان (Pickwickian Syndrome) / سندرم هایپوونتیلاسیون چاقی (Obesity Hypoventilation Syndrome - OHS) 🍔
مشخصات:
چاقی مشخص و قابل ملاحظه (BMI > 40).
هایپوونتیلاسیون مزمن (Chronic Hypoventilation).
هایپوکسمی و هایپرکاپنی مزمن.
پلی‌سیتمی (به دلیل هایپوکسمی).
نشستن و چرت زدن (Daytime Somnolence).
نکته:
OSA در این بیماران شایع است.
علل نادر:
کمکاری تیروئید، آکرومگالی، آمیلوئیدوز.
عوارض OSA/SDB (ناشی از فعالسازی سمپاتیک و اسپاسم‌های مکرر) 🚨:
قلبی-عروقی (Cardiovascular) ❤️:
هایپرتنشن (Hypertension) 📈 (مهمترین دلیل هایپرتنشن Poor Control).
آریتمی قلبی (Cardiac Arrhythmias) (مثل فیبریلاسیون دهلیزی - AF). ⚡
نارسایی قلبی (Heart Failure - CHF). 💔
بیماری ایسکمیک قلبی (Ischemic Heart Disease).
سکته مغزی (Stroke). 🧠
نکته:
تکرار AF در خواب ➡️ افزایش ریسک سکته مغزی و عوارض قلبی عروقی.
متابولیک:
مقاومت به انسولین، افزایش چربی کبد، بالا رفتن آنزیمهای کبدی. 🍎
کلیوی:
افزایش خطر بیماری مزمن کلیوی. 💧
نورولوژیک:
آسیب مغز، اختلالات شناختی. 🧠
اندام تحتانی:
افزایش احتمال نکروز اندام تحتانی. 🦵
کیفیت زندگی:
کاهش کیفیت زندگی و عملکرد روزانه (به دلیل خواب ناکافی). 📉
نکته:
Cor Pulmonale (نارسایی قلب راست) میتواند شانس OSA را مطرح کند (کنترل نشدن بیماری موجب ایجاد آن شده است).
6. Treatment 🏥💊
1. Lifestyle Modifications 🧘♀️
کاهش وزن (Weight Loss):
خط اول درمان، به ویژه برای BMI بالای 35. ⚖️
کاهش 10% وزن ➡️ 30% بهبود در مشکلات OSA.
اجتناب از مصرف داروهای آرامبخش (Sedatives) و الکل.
🚫
2. Positive Airway Pressure - PAP Devices 🌬️
CPAP (Continuous Positive Airway Pressure):
هدف:
باز نگه داشتن مجاری هوایی حین خواب با ایجاد فشار مثبت.
در بسیاری از بیماران مؤثر است.
BiPAP (Bilevel Positive Airway Pressure):
در صورتی که CPAP کنترل نشود، استفاده می‌شود.
نکته:
استفاده مداوم (6 ماه تا 1 سال) کیفیت خواب و وضعیت کلی بیمار را بهبود میبخشد.
اشکال اصلی:
هزینه بالا. 💸
3. Surgical Interventions 🔪
اندیکاسیون:
در بیمارانی که CPAP پاسخگو نیست.
هدف:
حذف عوامل انسدادی.
انواع:
برداشتن لوزه‌ها (Tonsillectomy).
برداشتن پولیپ‌ها (Polypectomy).
جراحی‌های ترمیمی فک و صورت (برای مشکلات آناتومیکی مثل Mandibular retrognathia).
تراکئوستومی دائمی (Permanent Tracheostomy):
در صورت عدم پاسخ به تمامی موارد فوق (آخرین راه‌حل).
نکته:
جراحی‌های آناتومیکی معمولاً Snoring و اختلال خواب را کاملاً برطرف نمیکنند و ممکن است درد دائمی ایجاد کنند.
4. Pharmacological Treatments
پروژسترون تزریقی:
در گذشته
برای بهبود تنفس در خانمهای یائسه تجویز میشد.
نکته:
داروهای آرامبخش و الکل میتوانند باعث بروز CSA شوند.