Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Economisch perspectief module 5 - Coggle Diagram
Economisch perspectief module 5
Wat is een begroting (budget)?
Een begroting is een raming van alle inkomsten en uitgaven van de overheid voor één jaar.
Het weerspiegelt politieke keuzes: waar wil de overheid meer/minder geld aan besteden?
Wordt goedgekeurd door het parlement. Zonder goedgekeurde begroting → geen overheidsuitgaven.
Drie mogelijke begrotingssituaties
Begrotingstekort
Inkomsten < uitgaven
Begrotingsevenwicht
Inkomsten = uitgaven
Begrotingsoverschot
Inkomsten > uitgaven
Wat kan een overheid doen bij structureel tekort?
Uitgaven verlagen (besparingen, hervormingen)
Inkomsten verhogen (belastingen, strijd tegen fraude)
Investeren in groei (voor toekomstige extra inkomsten)
Waarom België in begrotingsproblemen zit
Hoge uitgaven: pensioenen, gezondheidszorg, onderwijs, rentelasten
Weinig structurele hervormingen om schuldenlast te verminderen
Vergrijzing en inflatie → stijgende zorgkosten
Politieke onduidelijkheid → voorlopige twaalfden bij uitblijven regering
Inkomsten van de overheid
Belangrijkste bronnen:
1. Belastingen
Directe (vb. personenbelasting)
Indirecte (vb. btw, accijnzen)
2. Socialezekerheidsbijdragen
RSZ: financiering van pensioenen, werkloosheid, zorg
3. Andere inkomsten
Boetes, dividenden, heffingen
Belangrijkste soorten belastingen
Personenbelasting
Direct Progressief (hoe meer je verdient, hoe meer % je betaalt)
Vennootschapsbelasting
Direct Belasting op winst van bedrijven
BTW
Indirect Belasting op verkoop van goederen/diensten (standaardtarief: 21%)
Accijnzen
Indirect Op alcohol, tabak, brandstoffen – ontmoedigingsfunctie + inkomsten
Verkeersbelasting
Direct Voor bezit van auto of motor
Kadastraal inkomen
Direct Fictief huurinkomen → basis voor onroerende voorheffing
Opcentiemen
Direct Extra heffing op bestaande belastingen (bv. gemeentebelasting)
Personenbelasting – hoe werkt het?
Progressief systeem
→ inkomens in schijven, elk met eigen tarief
Belastingvrije som
: eerste stuk van je inkomen is vrijgesteld van belasting
In 2024: €10.570
Hoger bij kinderen ten laste, handicap, alleenstaand
Waarom belasting betalen?
Financiering van openbare goederen en diensten zoals:
Onderwijs
Gezondheidszorg
Mobiliteit (bv. De Lijn)
Veiligheid (politie)
Cultuur, jeugdverenigingen
Herverdeelfunctie
:
Rijke mensen betalen meer belasting → steun voor lage inkomens
Solidariteitsprincipe via sociale zekerheid
Sociale zekerheid
Geïnvesteerd in o.a.:
Pensioenen
Werkloosheidsuitkeringen
Gezinsbijslagen (groeipakket)
Ziekte-uitkeringen
Werking:
Werknemers en werkgevers betalen bijdragen (RSZ)
Herverdeling naar mensen in noodsituaties
Overheid subsidieert ook uit belastingen
Uitgaven van de Vlaamse overheid
Grootste posten (2025):
Onderwijs en vorming: 29% → €16,7 miljard
Welzijn, volksgezondheid en gezin: samen met onderwijs 56% van de uitgaven
Waarom?
Onderwijs = investeren in toekomst, economie, gelijkheid
Welzijn = steun aan kwetsbare groepen, preventieve gezondheidszorg
Manieren om begroting in evenwicht te houden
1. Uitgavenbeheersing:
Bezuinigingen, efficiëntie, hervormingen
2. Inkomstenverhoging:
Belastingen verhogen of verbeteren van inning
3. Stimuleren van groei
:.
Investeringen in innovatie, digitalisering, infrastructuur
4.Schuldbeheer:
Schulden mogen als ze leiden tot toekomstige opbrengsten
Belangrijke begrippen uitgelegd
Voorlopige twaalfden Tijdelijke begrotingsmethode bij politieke impasse (1/12 van vorig jaar)
Groeinorm Maximale groei voor bv. uitgaven gezondheidszorg bovenop inflatie
Open-end financiering Systeem zonder vaste limiet – wordt bewust niet toegepast
Kadastraal inkomen Fictieve waarde van onroerend goed, basis voor onroerende voorheffing
Accijnzen Belasting op verbruik (alcohol, tabak, brandstof)
BTW Belasting over toegevoegde waarde (meestal 21%)
Opcentiemen Lokale toeslagen bovenop andere belastingen (bv. gemeentebelasting)