Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ATMOSFERA ETA HIDROSFERA, (Harrien deformazioak. Ertz konbergenteetan…

- - - - Tenperatura
        (Latitudearen + sakonaren
        arabera aldatu).
        
        Dentsitatea
        (gazitasuna handitzean gora egin).
        
        Disolbatutako gasak (Gasen
        disolbagarritasuna tenperaturarekin ↓
        eta presioarekin ↑.
        
        Argia
        (Eremu fotikoa: argiz beteta,
        eremu afotikoa: iluna).
        
        Gazitasuna
        (Ur gaziek 35 g/L gatz,
        ur gehiagok 0,5 g/L).
  - - - Funtzio erregulatzailea
        
        Atmosferaren T
        erregulatzen da
        hauen bidez:
        
        Berotegi efektua
        (lurreko batez besteko T
        15Ckoa izatea utzi).
        
        Beroaren banaketa
        (airearen mugimenduak
        haizea sortu eta
        eguzki izpiek + lurra emisioak
        aire masak berotu).
      - Babes funtzioa
        
        Atmosferak eguzkitik datozen izpi arriskutsuak blokeatzen ditu, eta ozonoak ultramorea xurgatzen du, bizitzarako beharrezkoak diren izpiak utziz.
    - - Metereologia
        
        Hezetasuna
        (Atmosfera duen ur lurrun kantitatea).
        
        Tenperatura
        (Barne energia gorputz baten energia da,
        eta T altuera handitzean jaitsi egiten da).
        
        Presioa: altuarekin presioa ↓
        (1 atmosfera = 1013 mb) Presio txiki=dentsitate txiki
        Presio handi=dentsitate handi).
        
        Haizea
        (Presio desberdinetatik sortu,
        eta aire hezeak dentsitate txikiagoa).
        
        Egonkortasun egoerak=ANTIZIKLOIAK: Presio handiko eremuak (1013mb ↑).
        Ez egonkortasun egoerak=BORRASKAK: Presio txikiko eremuak (1013mb↓) .
        
        ISOBARETAN gertatzen dira hauek
        (Presio berdineko eremuak adierazten dituzten zuzenak).
      - Klima
        
        Eskualde baten batez besteko eguraldia (tenperatura, hodeiak, euri, haizea,... barne).
        Ura beroarekin lurrundu eta gorantz igo, hoztu eta euri bihurtu.
    - - Mesopausa (100km)
      - Estratosfera (12-50km) ⇨ Airea oso mehea han eta horizontalki mugitu geruzen antolamenduagatik. Ozono geruza barruan.
      - Termosfera (80-700km) ⇨ N2 eta 02 eguzki erradiazioak xurgatzean ioi bihurtzen dira. Aurora borealak sortzen dira han.
      - Ozono geruza (20-30km)
      - Termopausa (700-1000km)
      - Tropopausa
      - Exosfera (700-190000) ⇨ Aireak mehe izan ahala, eguzki argia ezin du atxiki eta horregatik iluntzen da.
      - Troposfera (0-12km) ⇨ Fenomeno meteorologikoa eta berotegi efektua hor gertatu.
      - Mesosfera (50-80km) ⇨ Meteoritoak airearen marruskaaduraz desegin eta izar iheskor bihurtu.
    - - Gasak (airea) + partikula esekiak
        (aerosolak) ditu osagai. Substantzia solido + likidoen nahasketa.
- - - - Kondentsazioa
        (Ur lurruna hoztu eta likido bihurtu atmosferan).
        
        Prezipitazioa
        (Lainoak sortu, ur-tantak nahikoa pisu hartu eta erortzen dira: euria, elurra,...).
        
        Ebapotraspirazioa
        (Bizidunek uraren lurruntzea).
        
        Iragazketa
        (Ura lur barruan sartu eta lurpeko urak sortu).
        
        Isurketa
        (Urak lurretik itsasora doaz ibai, aintzira,...).
- - - - Lurrikarek, gizakiak edo euriteek eragindako apurketa, azpiko eremuak urez estaliz.
    - - Ur emari noizbehinkakoak, eurijasa eta mendi hegaletan urak jaustea.
    - - Eurijasa eta marea biziek sortutako uholdeak.
    - - Euri gogorren edo elurraren urtzean ur goraldiak.
  - - - Ohikoak eurijasaen ostean.
    - - Mugimendu bertikalak, gehienetan akuiferoen ustiapenagatik/material disolbagarriengatik.
  - - - Elur pilaketa
        
        Mendi aldapa
        
        Tenperatura
        
        Etenguneak elur geruzan
  - - - Egiturazkoak
        
        Ez-egiturazkoak
        
        Alertak
        (mugikorrean, telebistan...).
        
        Hezkuntza eta salbamendu plana (ebakuazioak, etab.).
        
        Lurralde antolakuntza (non eraiki, berdeguneak...).
        
        Eraikinak
        
        Teknologia
    - - Arriskugarritasuna
        
        Esposizioa
        
        Zaurgarritasuna
- - - - Magmatismoa
        
        Metamorfismoa
        
        Presio eta T handiek eraginda sortzen den harri berria, edozein ertzetan.
        
        Harri plutonikoak
        (Lur azpian gertatu: magma astiro
        hoztean sortu).
        
        Harri bolkanikoak
        Lurrazalean gertatu: magma azkar hoztean sortu).
      - Tolesturak
        
        Sinklinala
      - Failak eta diaklasak (Harrietan agertutako hausturak.
        Failak: blokeak mugitu, diaklasak: ez mugitu).
        
        Faila normala
        (Distentzioz)
        
        Alderantzizko faila
        (Konpresioz)
        
        Norabide faila
        (Zizaila)
  - - - Higadura
        (Arroken desgastea)
        
        Garraioa
        (Sedimentuen leku aldaketa,
        solido/disolbatuak).
        
        Sedimentazioa
        (sedimentuen pilaketak).
        
        Diagenesia
        (Arroka sedimentario bihurtzea).
        
        PROZESUAK
        
        Lurzorua
        
        1 more item...
        
        Zementazioa
        
        1 more item...
        
        Trinkotzea
        
        1 more item...
        
        Ingurune sedimentarioak: sedimentuak pilatzen diren lekua.
        
        Fluidoak: garraiatzaileak Disoluzioa, arrastea, jauzia,...: garraiatze moduak.
        
        Higadurak materialak lekuz aldatzea, klima eta harriak erliebeak sortzen.
      - Fisikoa
        (Mineralen konposizioa
        aldatu gabe apurtu).
        
        Termoklastia (Tenperatura aldaketak harrien apurketa).
        
        Gelifrakzioa
        (Ura izoztean harria apurtu).
      - Kimikoa
        (Hezetasuna eta T altuak erreakzioak azkartu).
        
        Oxidazioa (Oxigenoa burdina oxidatu).
        
        Disoluzioa
        (Gatzez osatutako urak minerala disolb.
        
        Karbonatatzea
        (Azido karbonikoak kareharria disolb).
      - Biologikoa
        (Bizidunen eragina
        harrian).
        
        Bioklastia
        (Landare eta animalien ekintza).
  - - - Harri ama
      - Klima
      - Izaki bizidunen jarduera
      - Topografia
        
        Maldak higadura azkartzen du.
      - Denbora
    - - 0 horizontea
        
        A horizontea
        
        B horizontea
        
        C horizontea
        
        E horizontea
        
        Harri ama
        
        1 more item...
        
        Eluizioa mineralen eta nutrienteen galera, kolore argiak.
        
        Oinarria, arrokak eta material geologikoak.
        
        Mineralen metaketa, elikagai gutxiago.
        
        Lurzoruaren goiko geruza, mineralen eta organikoen nahasketa.
        
        Hondakin organikoak (hostoak, adarrak).