Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ATMOSFERAREN ETA HIDROSFERAREN EGITURA., Screenshot 2024-11-07 20.19.33,…
ATMOSFERAREN ETA HIDROSFERAREN EGITURA.
ATMOSFERA
.
Uraren zikloaren bidez erlazionatzen da
HIDROSFERAREKIN.
Geruza fluido bat da.
OSAERA
.
Gasak.
Metanoa.
Nitrogenoa.
Karbono dioxidoa.
Argona.
Helioa, hidrogenoa, neona eta kriptona.
Oxigenoa.
ATMOSFERAREN DINAMIKA
.
PRESIO ATMOSFERIKOA
.
Lurrazaleko metro koadro batetik gorantz dagoen aire pisua da.
Barometro
batekin neurtzen da.
Antizikloiak
: presio altuko eremuak 1013mb baino gehiago. Aire hotza jaistean berotzen da. Egonkortasun egoerak antizikoloiak sortzen dute.
Borraskak
: presio baxuko eremuak dira 1013mb baino gutxiago. Aire beroa igotzean hozten da. Ezegonkortasun egoerak borraskak sortzen dute.
HEZETASUNA
.
Aire masa bateko
ur lurrun
kantitatea da.
Ur lurrun kantitearen eta tenperaturaren erlazioa da
hezetasun erlatiboa.
%100 iristen bada
ihitz puntura
iritzi da.
TENPERATURA
.
Gorputz batek duen barne energia adierazten du.
Altuerarekin tenperatura txikitzen da. Handitzen bada
egoera berezia
deitzen da.
HAIZEA
.
Airearen mugimendu horizontalak dira, antizikloitik borraskara joaten denean sortzen da.
Konbekzio zelula:
aire beroa igotzen da, troposferara igo eta hozten da, beheratzen denean bere sorburura itzultzen da.
Hiru konbekzio zelula daude hemosferio bakoitzean.
Intsolazio mailengatik, lurraren tamainagatik, ozeanoen eta kontinenteen banaketa desorekatuagatik eta lurraren errotazioagatik sortzen dira.
Azken horrek
Coriolisen efektuaren
bidez, haizeak desbideratzea eragiten du.
EGITURA
.
Mesosfera. (80km)
Exosfera.
Estratosfera. (55km)
Termosfera. (500km)
Troposfera. (12km)
ATMOSFERAREN FUNTZIOAK
.
Metabolismorako gasak, tenperaturaren erregulazioa eta eguzki-erradiazioak iragazi.
Funtzio erregulatzailea.
Beroaren banaketa
.
Airearen mugimenduari ezker gertatzen da. Airearen mugimenduak haizea eragiten du.
Berotegi efektua
.
Planetako batez besteko tenperatura 15ºC izatea eragiten du.
Babes funtzioa.
Ozono geruzan (estratosferan) eguzki izpi hilgarriak iragazten dira izaki-bizidunak babesteko. Iragazi ez dena termosferan xurgatzen da.
HIDROSFERA
.
Uraren zikloarekin erlazionatzen da
ATMOSFERAREKIN.
Geruza fluido bat da.
Lurreko ur geruza da. Solido, likido eta gas egoeran dago Lurran.
Uraren ezaugarriak
.
Disolbatutako gasak
.
Tenperaturarekiko alderantziz proportzionala da. Presioarekiko proportzionala.
Argia
.
Eremu
fotikoa
argia iristen den eremua da, eremu
afotikoa
bestalde ez.
Dentsitatea
.
Gazitasuna handitzean gora egiten du.
Gazitasuna
.
Uretan disolbatutako gatz kopurua da.
Tenperatura
.
Azalerako tenperatura latitudearekin lotuta dago. Sakonago hotzago.
Ziklo hidrologikoa
.
Uraren
mugimanduak
erakusten ditu bere
egoera desberdientan.
Iragazketa
.
Ura barneratzen denean lurpeko urak sortzen dira grabitatearen ondorioz.
Izurketa
.
Gainazaletik itsasorantz doazen urak.
Ebapotraspirazioa
.
Izaki bizidunen ura lurruntzen denean.
Lurrinketa
.
Eguzki energiaren ondorioz ura lurruntzen denean.
Prezipitazioak
.
Tantak elkartzean hodeiak sortzen dira eta pisu asko daukatenean ur tantak jausten dira.
Kondentsazioa
.
Ur lurruna atmosferan urtzen denean.
LURRAREN ERLIEBEA
.
KANPO PROZESU GEOLOGIKOAK
.
Higadura
.
Lurrazalaren materialen desgastea. Material askeak lekuz aldatzen direlako.
Diagenesia
.
Sedimentuak arroka sedimentarioak bihurtzea.
Trinkotzea
.
Sedimentuaren hutsuneak murrizten dira presioaren eraginez.
Zementazioa
.
Urak daukan substantziak solidotu zementu substantzia sortzen.
Meteorizazioa
.
KIMIKOA.
Hezetasuna behar da.
Oxidazioa
.
Arroka oxigenoarekin konbinatzean burdin oxidoa bihurtzen da.
Apurtzeko erraza.
Karbonatatzea
.
Azido karbonikoa kareharria bikarbonato bihurtzen du.
Disolbakorra da.
BIOLOGIKOA.
Izaki bizidunak.
Izaki bizidunak hastean arroken barruan
presioa eragiten
dute eta apurtzen dira.
FISIKOA.
Termoklastia
.
Tenperatura aldaketa gogorrak
harriak uzkurtzea eta dilatatzea eragiten du. Harria apurtzen da.
Gelifrakzioa
.
Ura
, likido egoeran,
harriaren barruan sartzen da
eta izozten denean, bolumena handitzen denez, apurtzen da presioarengatik.
Garraioa
.
Eragile geologikoek materialak leku batetik bestera eramaten dute.
Disolbatuta.
Solido egoeran.
Hautakorra.
Haizea eta ura.
Ez hautakorra.
Glaziarrak.
Sedimentazioa
.
Sedimentuak leku batean pilatzen direnean.
Ez-organikoak eta organikoak.
LURZORUA
.
LURZORUAREN EGITURA ETA KONPOSIZIOA
.
E horizontea.
Materia organikoa eta ez organikoa.
B horizontea.
E horizontetik datorren materia metatze horizontea.
A horizontea.
Humusa eta mineralak ditu.
C horizontea.
Arroka amaren antzeko materialez osatuta.
0 horizontea.
Landare eta animalia materia organikoz osatuta.
Arroka ama.
Jatorrizko arroka.
FAKTORE BALDINTZATZAILEAK
.
Bizidunak.
Meteroizazioan laguntzen dute eta materia organikoa gehitzen dute.
Denbora.
Lurzoru bat eratzeko hamarkadak behar dira. Klimarekin aldakorra izan ahal da.
Klima.
Tenperatura eta prezipitazioak landaredia mugatzen du.
Topografia.
Aldapak ez dira egokiak lurzoruaren eraketarako.
Harri ama.
Lurzoruaren oinarria.
BARNE PROZESU GEOLOGIKOAK.
Magmatismoa
.
Harri bolkanikoa sortzeko prozesua.
Lurrazalean.
Azkar hozten da.
Harri bolkanikoak
.
Lurrazal azpian.
Astiro hozten da.
Kristal handiak
(harri plutonikoak).
Metamorfismoa
.
Presio eta tenperatura handien eraginez harriak eraldatzean sortzen diren harri berriak.
Edozein ertz motatan.
Deformazioa
.
TOLESTURAK.
Deformazio plastikoak dira uhin formakoak.
Konpresio indarren
bidez eratzen dira.
Antiklinalak
.
Uhinaren zabalgunea beheko aldean.
Sinklinalak
.
Uhina U formakoa.
DIAKLASAK ETA FAILAK.
Deformazio zurrunak.
Alderantzizko faila
.
Konpresioz eratzen dira. Muga
konbergentea
.
Norabide faila
.
Zizaila esfortzuaren eraginez sortzen da.
Muga eraldatzailea
.
Faila normala
.
Distentzioaren ondorioz sortzen da. Muga
dibergantea.
KANPO ARRISKUAK
.
Elur jauziak
.
Elurra bat-batean oso arin joaten denean.
Faktoreak
.
Mendi
aldapa
.
Tenperatura.
Elur
gehiegi
pilatzea
.
Elur geruzaren
etenuneak
.
Prebentzioak
.
Arriskugarritasuna, esposizioa eta zaurgarritasuna kontutan hartzen dira.
Egiturazko neurriak.
Eraikinak
eta
teknologiak
zaurgarritasuna gutxitzen dute.
Egiturazkoak ez direnak.
Alertak.
Hezkuntza.
Lurralde antolakuntza.
Salbamendu planak.
Uholdeak
.
Ibai uholdeak
.
Euri gogorren
(edo elurraren urketa) ondorioz gertatzen diren ur goraldiak.
Presa haustea
.
Presa
bat
apurtzen
denean.
Uharreak (torrente)
.
Eurijasak
daudenean mendi hegaletan jasotzen duten urak.
Kostaldeko uholdeak
.
Eurijasak
eta
marea
biziak.
Lur mugimenduak
.
Lurraren desplazamendua.
Lur mugimenduak
.
Mendi hegaletako
materialen desplazamendua. Euri jasen ostean normalean.
Lur hondoratzeak
.
Mugimendu bertikalak.
Materialak disolbagarriak direlako.
