Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
BARNE ETA KANPO PROZESUAK - Coggle Diagram
BARNE ETA KANPO PROZESUAK
Barne prozesuak:Deformazioak
Indar mota eta harriek jasatzen duten aldaketa arabera egitura ezberdinak gertatu daitezke.
Failak eta diaklasa:Harrietan agertzen diren hausturak dira,blokeak mugitu egin direnean fialak,ez badira mugitzen diaklasa.
Magmatismoa:Harri bolkanikoa sortzeko prozesua,magma hoztean.Lurrazalean gertatzen bada azkar hozten da eta harri bolkanikoak sortzen dia eta lurrazal azpian astiro hozten direnez,harri plutonikoa sortzen dira.
Tolesturak:harrien deformazioak dira presioa eta tenperaturak eraginda.Ertz konbergenteetan gertatzen da,konpresio indarrez sortua.
Bi mota daude:
Sinklinala:Nukleoan estratu berrienak ditu.
Antiklinala:Nukleoan estratu zaharrenak ditu.
Metamorfismoa:Presio eta tenperatura handien eraginez harriak eraldatzen sortzen den harri berria.Edozein ertz motatan gerta daiteke.
LURZORUA
Lurrazalaren kanpo geruza da,biziaren euskarria.
Osagaiak
Organikoak:Bizidunak eta beraien hondakinek osatzen dute.Usteltzean humusa osatzen dute.
Ez-organikoak:Harri,mineral zatiak,ura,gatz disolbatuak eta airea.
Faktoreak
Bizidunak:Meteorizazioan laaguntzen dute eta materia organikoa gehitzen diote.Humusa sortzeko.
Denbora:Lurzoru heldua lortzeko hamarkadak behar dira nahiz eta klimarekin aldakorra izan.
Klima:Tenperatura eta prezipitazio harrien meteorizazioa eta landaredia mugatzen du.
Topografia:Aldapak ez dira egokiak lurzoru eraketarako.
Harri ama:Harriaren konposizioa(mineralak)bertan haziko den landaredia mugatuko du.
KANPO PROZESUAK
Lurraren gainazalean gertatzen diren prozesuak,erliebea suntsitzen dute eragileen bidez.
METEORIZAZIOA
Biologikoa
Izaki bizidunak:Izaki bizidunak heztean arrakaletan presioa egiten dute edo zuhatzen dute harria puskatuz
Kimikoa
Hezetasuna behar da mineralen konposizioa aldatzeko eta erreakzio kimikoak arinago gertatzen dira tenperaturak gora egiten duenean.
Oxidazioa:Oxigenoa burdina duen mineralekin karbonatzean,burdin oxido bihurtzen da,apurketa errozak.
Karbonatatzea:ura + CO2 = azido karbonikoa honek,kareharria(kaltzio karbonato,CaCO3 disolbaezina)bikarbonato,Ca(CO3H)2 bihurtzen du eta hau disolbagkorra da(kobak,simak,estalaktitak...)sortuz.
Disoluzioa:Urak gatzez osatuta dauden mineralak disolbatzen ditu.
Fisikoa
Gelifrakzioa:Ura harrien arrailduretan sortzean eta hau izoztean,bolumena handitzen duenez,presioa egiten du harria apurtuz.
Termoklastia:Tenperatura aldaketa gogorrak harrien dilatazio eta uzkurtzea eragiten dute,apurtuz.
Higadura:Lurrazalaren materialeen desgastea da,eragile geologikoen bidez.Material askeak lekuz aldatzen direlarik klima eta harri motaren arabera higadura erliebe ezberdinak sortzen dira.
Garraioa:Eragile geologikoek(ibaiak,itsasoa,glaziareak...) material askeak leku batetik bestera eramaten dituzte.
Solido egoeran
Ez-hautakorra:glaziarrak
Hautakorra:haizea eta ura
Disolbatuta
Sedimentazioa:Sedimentuak leku batean pilatzeari sedimentazioa deritzaio.Eragile geologikoak indarra galtzean edo ura lurruntzean.
Diagenesia:Arro sedimentarioetan,sedimentuak harri sedimentario bihurtzeko prozesu multzoa.
Trinkotzea:Sedimentuen arteko hutsuneak murriztu,ura eta airea gaineko sedimentuen presioaren eraginez.Bolumena txikitzen da.
Zementazioa:Urak disolbatuta daraman substantziak baldintza zehatz batzuetan prezipitatu,solidatu daitezke,zementuizeneko substantzia osatuz.Harri zatien arteko hutsuneak betetzen du.
KANPO ARRISKUAK
LUR MUGIMENDUAK:Lurraren desplazamenduak dira.
Lur mugimenduak:Mendi hegalerako materialen dsplazamedua.Ohikoena,euri jasen astean gertatzen dira.
Lur hondoratzeak:mugimendu bertikalak dira.Sarritan akuiferoen ustiapenagatik gertatzen dira,bestetan materialak disolbagarriak direlako.
UHOLDEAK:Lurrak urez estalita geratzen direnean aldi baterako
Ibai uholdeak
Presa haustea
Uharreak
Kostaldeko uholdeak
ELUR JAUZIAK:Goi mendietako arriskua,elurra bat-batean eta abiadura handian mugitzeari esaten zaio.
Mendir aldapa
Tenperatura
Elur geihegi pilatzea
Elur geruzan etenuneak
PREBENTZIOAK
Egiturazkoak:zaurgarritasuna txikitzen dute
Egiturazkoak ez direnak
Alertak
Hezkuntza
Lurralde antolakuntza
Salbamendu plana