Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ทฤษฎีด้านจิตสังคม และการประยุกต์ในการพยาบาลจิตเวช - Coggle Diagram
ทฤษฎีด้านจิตสังคม และการประยุกต์ในการพยาบาลจิตเวช
ทฤษฎีจิตวิเคราะห์
ทฤษฎีจิตวิเคราะห์ของซิกมันด์ ฟรอยด์ (Freud’s psychoanalysis development theories) เชื่อว่า จิตเป็นพลังงานอีกรูปแบบหนึ่งที่สามารถเปลี่ยนแปลง และไม่หยุดนิ่ง (psycho-dynamic)
การทํางานของจิตใจในลักษณะแนวนอน (horizontal layers)
จิตกึ่งสํานึก (preconscious) เป็นส่วนของประสบการณ์ที่บุคคลสะสมไว้ แต่มีลักษณะเลือนลาง เมื่อถูกกระตุ้นที่เหมาะสม หรือเมื่อบุคคลต้องการนํากลับมาใช้ใหม่ สามารถระลึกได้
จิตไร้สํานึก (unconscious) ทําหน้าที่กระตุ้นให้บุคคลแสดงออกไปตามหลักแห่งความพึงพอใจของตน
จิตสํานึก (conscious) เป็นส่วนที่ควบคุมการกระทําส่วนใหญ่ให้อยู่ในระดับรู้ตัว (awareness) และเป็นพฤติกรรมที่แสดงออกมาโดยมีเจตนา
การทํางานของจิตใจในลักษณะแนวตั้ง (vertical compartment)
Ego หรือความมีตัวตนของบุคคล เป็นส่วนของบุคลิกภาพที่ทําหน้าที่ประสาน Id และ Superego ให้แสดงบุคลิกภาพออกมาให้เหมาะสมกับความเป็นจริง
Superego หรือมโนธรรมของบุคคล เป็นส่วนที่ทําหน้าที่เกี่ยวข้องกับศีลธรรมจรรยา บรรทัดฐานของสังคม ค่านิยม และขนบธรรมเนียมประเพณีต่าง ๆ
Id หรือสัณชาตญาณดิบของบุคคล ส่วนใหญ่จะอยู่ในระดับจิตไร้สํานึก
พัฒนาการทางบุคลิกภาพของมนุษย์
Oral Stage เริ่มตั้งแตuแรกเกิด ถึง 1 ขวบ จะทําให้เด็กเกิดความไว้วางใจ หรือ เกิดความรู้สึกไม่ไว้วางใจ (mistrust) รู้สึกไม่ดีเกี่ยวกับตนเอง จะมีพฤติกรรมเช่น ติดสุรา ติดบุหรี่ ชอบขบเคี้ยวไม่หยุดปาก ก้าวร้าว
Anal Stage เด็กจะมีอายุตั้งแต่1-3 ขวบ จะทําให้เด็กพัฒนาอารมณ์ที่มั่นคง เชื่อมั่นในความสามารถของตนเอง อ่อนโยน หรือ เมื่อโตขึ้นก็จะเป็นคนสุรุ่ยสุร่าย ขี้เหนียวตระหนี่ จู้จี้จุกจิก
Phallic Stage เริ่มตั้งแต่3–5 ขวบ มีเจตคติที่ดีในเรื่องเพศ หรือ มีความรู้สึกเย็นชาเกี่ยวกับเรื่องเพศ หรือชอบอวดอวัยวะเพศ (exhibitionism)
Latency Stage เริ่มตั้งแตu อายุ6–11 ปี เด็กจะเริ่มมีชีวิต
สังคมภายนอกบ้านมากขึ้น เรียนรู้ที่จะปรับตัวให้เข้ากับเพื่อนๆในโรงเรียน
Genital Stage เริ่มจาก 12 ปีเป็นต้นไป เมื่อเด็กย่างเข้าสู่วัยรุ่นจะมีการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายทั้งหญิงและชายต่าง ๆ กัน และมีพัฒนาการทางร่างกายเต็มที่
ทฤษฎีพัฒนาการทางจิตสังคมของอิริคสัน (Erikson’s psychosocial development theories)
อายุ 12 - 18 ปี (20 ปี) ขั้นพบอัตลักษณ์ของตนเองกับความสับสนไม่เข้าใจ (Sense of identity VS role confusion)
อายุ 18-35 ปี (20 – 40 ปี) ขั้นสร้างความรู้สึกที่ใกล้ชิดกับความโดดเดี่ยวอ้างว้าง (sense of intimacy VS isolation)
อายุ 6-12 ปี ขั้นสร้างความรู้สึกขยันหมั่นเพียรกับความรู้สึกด้อย (sense of industry VS inferiority)
อายุ 35-60 ปี (40 – 60 ปี) ขั้นหาประโยชน์ให้สังคมกับการหมกมุ่นใส่ใจแต่ตัวเอง (sense of generative VS stagnation) เป็นช่วงของวัยกลางคน
อายุ 60 ปีขึ้นไป ขั้นที่แสดงถึงความมั่นคงสมบูรณ์กับสิ้นหวัง (sense of integrity VS despair)
อายุ3 -6 ปี ขั้นที่มีการสร้างความคิดริเริ่มกับความรู้สึกผิด (sense of initiative VS guilt)
ช่วงอายุ 18 เดือน -3 ปี ขั้นที่สร้างความรู้สึกที่เป็นอิสระกับความรู้สึกที่สงสัยไม่แน่นอน (sense ofautonomy VS shame)
ขอบปีแรกของชีวิต หรือ 0 – 18 เดือน ขั้นที่สร้างความรู้สึกไว้ใจกับไม่ไว้ใจ (sense of trust VS mistrust)
ทฤษฎีมนุษยนิยม
ทฤษฎีลําดับขั้นความต้องการ (Maslow’s Hierarchy of Needs)
ความต้องการความรักและความเป็นเจ้าของ (love and belongingness needs)
ความต้องการความปลอดภัย (safety needs)
ความต้องการการยอมรับและการยกย่องจากบุคคลอื่น (esteem needs)
ความต้องการด้านร่างกาย (physiological needs)
ความต้องการที่จะเข้าใจตนเองและความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ (self-actualization needs)
ทฤษฎียึดผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง (Person-Centered Theory) ของคาร์ล โรเจอร์ส (Carl Rogers)
ส่วนที่เป็นสนามแห่งประสบการณ์ (Experiential field) หรือสนามแห่งปรากฏการณ์ เป็นการรับรู้ประสบการณ์ทั้งหมดของบุคคล
ส่วนที่เป็นตัวตนของตนเอง (The self)
3.1 ตัวตนการรับรู้ตนเอง (perceived self) คือ การที่บุคคลประเมินตนเอง
3.2 ตัวตนตามที่เป็นจริง (real self) คือ ตัวตนที่บุคคลเป็นอยู่ในความจริง
3.3 ตัวตนตามอุดมคติ (ideal self) คือ ตัวตนที่บุคคลปรารถนา หรือคาดหวังอยากจะเป็น
ส่วนที่เป็นอินทรีย์ (The organism) หมายถึง การตอบสนองที่ประกอบด้วย ความคิด ความรู้สึก พฤติกรรม
ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มปัญญา (Cognitive theory)
ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญาขึ้น (cognitive development theory) ของ จีน เพียเจต์ (Jean Piaget)
1.2. ขั้นก่อนปฏิบัติการคิด (operation stage)
1.3. ขั้นการคิดอย่างมีเหตุผลและเป็นรูปธรรม (concrete operation stage)
1.1. ขั้นรับรู้ด้วยประสาทสัมผัสและการเคลื่อนไหว (sensory motor operation stage)
1.4. ขั้นการคิดอย่างมีเหตุผลและเป็นนามธรรม (formal operation stage)
ทฤษฎีการเรียนรู้โดยการค้นพบ (discovery learning) ของ เจรอม บรูเนอร์ (Jerome Bruner)
2.2. ขั้นสร้างภาพแทนใจ (iconic stage)
2.3. ขั้นใช้สัญลักษณ์ (symbolic stage) เป็นพัฒนาการขั้นสูงสุด
2.1. ขั้นแสดงออกด้วยการกระทํา (enactive stage)
ทฤษฎีพฤติกรรมนิยม (Behavioral theory)
พัฒนาการของบุคลิกภาพตามหลักการการวางเงื่อนไขแบบลงมือกระทํา (operant conditioning) และการ
เรียนรู้ทางสังคม
ทฤษฎีย่อยที่สําคัญของทฤษฎีพฤติกรรมนิยม
ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิก (classical conditioning) พาฟลอฟ
การวางเงื่อนไขแบบลงมือกระทํา (operant conditioning) สกินเนอร์
การเรียนรู้ทางสังคม (social learning) ผู้เสนอความคิดนี้ คือ อัลเบิร์ต แบนดูรา เขาคิด
ว่าการเรียนรู้และการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมเกิดจากการสังเกต การเลียนแบบพฤติกรรมผู้อื่น
การบําบัดทางจิตสังคม
จิตบําบัดรายบุคคล (individual psychotherapy) เป็นกระบวนการบําบัดรักษาทางจิตที่ให้การบําบัดแก่
ผู้ป่วยจิตเวช หรือผู้มีปัญหาทางจิตเวชเป็นรายบุคคล เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยได้เกิดการเรียนรู้ใหม่ ปรับปรุง เปลี่ยนแปลงให้
ผู้ป่วยสามารถเผชิญหน้ากับปัญหา หรืออุปสรรคด้วยวิธีการใหม่ทําให้มีสุขภาพจิตที่ดีขึ้น
จิตบําบัดรายครอบครัว (family psychotherapy) เป็นกระบวนการบําบัดทางจิตวิทยาที่เน้นการปรับปรุง
และเสริมสร้างความสัมพันธ์ภายในครอบครัว เพื่อให้ครอบครัวสามารถทํางานร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพและ
สนับสนุนซึ่งกันและกันได้ดีขึ้น
จิตบําบัดรายกลุ่ม (group psychotherapy) เป็นกระบวนการบําบัดที่มีความคล้ายกับจิตบําบัดรายบุคคล
แต่มีวัตถุประสงค์เฉพาะเจาะจงเพิ่มขึ้น คือ การช่วยลดความรู้สึกโดดเดี่ยวหรือคิดว่าปัญหานั้นตนเองประสบเหตุการณ์
อยู่เพียงคนเดียว การบําบัดจึงเป็นการให้สมาชิกภายในกลุ่มแสดงความเห็นอกเห็นใจ ให้กําลังใจระหว่างกันและกันได้
การจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อการบําบัด (milieu therapy)
โครงสร้าง (structure) การจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อการบําบัดด้านโครงสร้างที่เหมาะสมกับผู้ป่วยจิตเวช.
การควบคุม (containment) โดยเฉพาะเรื่องความปลอดภัย (safety) ถือเป็นเรื่องสําคัญของการจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อการบําบัด