Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Антикалық әлем және ортағасырдағы эстетикалық ой пікірлер - Coggle Diagram
Антикалық әлем және ортағасырдағы эстетикалық ой пікірлер
Ортағасырлық Шығыс ойшылдары
Әл-Фараби
"Әсемдік — адамның ішкі жан дүниесінің бейнесі."
Омар Хайям
“Бұл өмір — кесе толы шарап, оны сұлулықпен ішіп, ләззат алу керек."
“Сұлулық – әлемнің жаны, ол білім мен ақылдың нәтижесі.”
Қожа Ахмет Яссауи
«Тілдің күші – туралық, тіліңді тура сөйлет,
Жалған сөзден сақтан, ол рухыңды лайлайды.»
«Әдепті бол, әдебіңмен таныларсың,
Әдепсіз жан мақсатына жетпейді.»
Жаратылыс сұлулығын жаныңмен сезін,
Сұлулық – тек сыртта емес, жанның тереңінде.»
Махмұд Қашқари
Қашқари эстетика мен мәдениетті қоғамдағы бірлікті сақтаудың құралы ретінде қарастырып, өнердің халықты тәрбиелеудегі рөлін ерекше атап өтеді.
Антикалық Батыс ойшылдары
. Платон (б.з.д. 427-347 жж.)
• Идеализм: Платонның эстетикасы идеалистік сипатқа ие болды. Ол шынайы сұлулық сезім арқылы танылатын физикалық объектілерде емес, «идеялар әлемінде» болады деп сенген. Яғни, физикалық сұлулық тек нағыз, мәңгілік және мінсіз сұлулықтың бейнесі болып табылады. Өнер де осы идеалдарға жақын болу керек.
• Өнердің рөлі: Платон өнерді көбіне қоғамға пайдалы немесе зиянды болуы мүмкін деп қарастырды. Ол поэзия мен театрды сынға алды, өйткені олар эмоцияларды қозғап, адамды алдамшы нәрселерге әуестендіреді деп ойлады.
Аристотель: Аристотель Платонның идеализмінен өзгеше жол ұстанып, өнерді адам табиғатының бір бөлігі ретінде қарастырды. Ол “Поэтика” еңбегінде трагедияның адамның эмоциясын тазарту үшін маңыздылығын атап өтті және катарсис түсінігін енгізді. Оның пікірінше, өнер шындықты бейнелеу арқылы адамдарға тәрбие мен ләззат береді.
Пифагор:
Пифагордың эстетикалық ойлары көбінесе
математикамен байланысты болды. Ол
сұлулықты сандар мен пропорциялар арқылы
түсіндірді. Әсіресе, музыканың математикалық
негіздерін зерттеу арқылы, сұлулықтың
ғарыштық тәртіппен бірлігін айқындады.
Ортағасырлық Батыс ойшылдары
Августин Аврелийдің пікірінше сұлулық — бұл үйлесімділік пен тәртіптің белгісі.
Боэций үшін эстетика — тек сезімтал сұлулық емес, сонымен қатар ақыл-ой мен рухани тәртіпті қамтитын терең ұғым.
Аквинский үшін сұлулық — Құдайдың жаратылысының көрінісі.
Антикалық Шығыс ойшылдары
Заратустра (Зороастр) (б.з.д. 1000 ж. шамасы)
Заратустра — парсы мәдениетіндегі ұлы діни реформатор және философ. Оның негізін салған зороастризм ілімі жақсылық пен жамандықтың мәңгілік күресіне, моральдық тазалыққа және адамның өз тағдырына жауапты екендігіне негізделген. Зороастризм кейіннен көптеген діндер мен философиялық мектептерге әсер етті, әсіресе парсы мәдениетінде.
Конфуций (Кун-цзы) (б.з.д. 551–479 ж.)
Қытайдың ұлы философы Конфуций өзінің әлеуметтік және моральдық ілімдерімен танымал. Ол адамгершілік, әділдік, білім және отбасылық қатынастарды басты құндылықтар деп есептеді. Конфуцийдің философиясы Шығыс Азиядағы мәдениеттің, білімнің және мемлекетті басқару жүйесінің негізін қалады.
Лао-цзы (б.з.д. VI–V ғ.)
Қытай философы Лао-цзы — даосизм ілімінің негізін салушы. Оның «Дао дэ цзин» шығармасы адам мен табиғаттың арасындағы үйлесімділік туралы терең философиялық ойлардан тұрады. Лао-цзы дао («жол») ұғымын дамытып, адам табиғаттың заңдарына сәйкес өмір сүруі керек деп үйретті. Даосизм табиғатпен үйлесімді өмір сүруді және рухани тыныштықты насихаттайды.
Будда (Сиддхартха Гаутама) (б.з.д. 563–483 ж.)
Будда — буддизм ілімінің негізін салушы. Оның ілімі адам өміріндегі азаптың түпкі себептерін түсінуге және одан құтылуға бағытталған. Будда төрт ақиқат туралы уағыздап, «ортаңғы жолды» ұстану арқылы адам баласы нирванаға, яғни рухани тыныштық пен азаптан арылуға жетеді деп үйретті.