Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Антикалық кезеңдегі және Орта ғасырдағы әдеби-эстетикалық ойлар - Coggle…

- - - - Грек трагедиясы және комедиясы:
        
        Ежелгі грек драматургтері Эсхил, Софокл және Еврипид трагедия жанрының көрнекті өкілдері болды. Олар адам өмірінің мәні, тағдыр, құдайлар және моральдық мәселелерді терең философиялық тұрғыдан қарастырды.
        
        • Эсхил – тағдыр және адам мен құдайлар арасындағы қарым-қатынас туралы трагедиялық туындыларымен танымал.
        
        • Софокл – адамның моральдық жауапкершілігі мен еркіндігі туралы мәселелерді көтерген.
        
        • Еврипид – адамдардың ішкі әлемін, сезімдерін және әлеуметтік мәселелерді зерттеді.
        
        Комедия жанры да дамыды, әсіресе Аристофан сатиралық комедияларымен белгілі. Оның шығармалары қоғамдағы кемшіліктерді, саясаттағы әділетсіздікті және адамдардың мінез-құлқындағы кемшіліктерді сынға алды.
    - - Грек трагедиясы және комедиясы:
        
        Ежелгі грек драматургтері Эсхил, Софокл және Еврипид трагедия жанрының көрнекті өкілдері болды. Олар адам өмірінің мәні, тағдыр, құдайлар және моральдық мәселелерді терең философиялық тұрғыдан қарастырды.
        
        • Эсхил – тағдыр және адам мен құдайлар арасындағы қарым-қатынас туралы трагедиялық туындыларымен танымал.
        
        • Софокл – адамның моральдық жауапкершілігі мен еркіндігі туралы мәселелерді көтерген.
        
        • Еврипид – адамдардың ішкі әлемін, сезімдерін және әлеуметтік мәселелерді зерттеді.
        
        Комедия жанры да дамыды, әсіресе Аристофан сатиралық комедияларымен белгілі. Оның шығармалары қоғамдағы кемшіліктерді, саясаттағы әділетсіздікті және адамдардың мінез-құлқындағы кемшіліктерді сынға алды.
        
        Рим әдеби-эстетикалық ойлары:
        
        Рим мәдениеті грек мәдениетінен айтарлықтай әсер алды, бірақ римдік ойшылдар мен жазушылар өздерінің ерекше әдеби-эстетикалық көзқарастарын қалыптастырды.
        
        Цицеронның риторикасы және әдебиет туралы ойлары:
        
        Римнің ұлы шешені Цицерон әдебиет пен риториканың адамдарға ықпал етуіндегі рөлін жоғары бағалады. Ол әдебиеттің, әсіресе шешендік өнердің саяси және қоғамдық маңызын атап көрсетті. Цицерон үшін әдебиет пен өнер адамды жетілдіруге, оны моральдық тұрғыдан тәрбиелеуге қызмет етуі керек еді.
        
        Гораций және поэзия эстетикасы:
        
        Гораций римдік поэзияның негізгі өкілдерінің бірі ретінде поэзияның маңыздылығын және оның адамдарға әсер етуін зерттеді. Оның “Поэттік өнері” (Ars Poetica) поэзияның мәні, ақындық шеберлік және поэзияның қоғамдағы орны туралы трактат ретінде белгілі. Гораций поэзияда “сұлулық” пен “пайда” принциптерін үйлестіруді талап етті. Яғни, поэзия бір мезетте эстетикалық жағынан сұлулықты бейнелеп, сонымен бірге тәрбиелік, моралдық мақсаттарды орындауы керек деп есептеді.
        
        Вергилий және рим эпосы:
        
        Римнің эпикалық поэзиясында Вергилийдің “Энеида” туындысы үлкен маңызға ие. Вергилий бұл эпоста Рим империясының пайда болуы мен оның тағдыры туралы жырлады. Оның поэзиясы римдік құндылықтарды, әсіресе отанға деген сүйіспеншілікті, моральдық жауапкершілікті және құдайлармен байланысын дәріптеді.
        
        Түйетін ой
        
        Антикалық кезеңдегі әдеби-эстетикалық ойлар сұлулық, шындық және өнердің қызметін зерттеуге негізделді. Бұл дәуірде эстетика мен әдебиет философиялық көзқарастармен тығыз байланыста дамыды. Грек және рим ойшылдары поэзияның, драманың, эпостың және риториканың қоғамдағы орны мен рөлін зерттеп, өнерді адамды рухани және интеллектуалдық тұрғыдан тәрбиелейтін маңызды құрал ретінде қарастырды.
- - - - • Поэзия: Орта ғасырларда араб және парсы поэзиясы жоғары деңгейде дамыды. Мұнда сопылық поэзия үлкен маңызға ие болды. Мысалы, Джәләл әд-Дин Руми мен Хафиз Ширази сияқты ақындар махаббат, рухани ізденістер, Алламен қарым-қатынас тақырыптарын терең эстетикалық мәнерде бейнеледі.
      - • Философиялық ойлар: Ислам философтары мен эстетика зерттеушілері өнер мен әдебиеттің мәнін рухани және интеллектуалдық көзқарастармен байланыстырды. Ибн Сина (Авиценна), әл-Фараби, әл-Ғазали сынды философтар өнердің дінмен байланысын қарастырып, поэзияның рухани тәрбиелік мәнін ерекше атап өтті.
    - - • Шіркеу әдебиеті: Шіркеу қызметкерлері діни мәтіндер мен философиялық еңбектер жазды. Олар үшін әдебиеттің мақсаты — адам жанын тәрбиелеу және Құдайдың ұлылығын дәріптеу. Августин мен Томас Аквинский сияқты теологтар өнерді моральдық тәрбие құралы ретінде қарастырды.
      - • Рыцарлық поэзия мен эпос: Ортағасырлық Еуропада рыцарлық поэзия мен эпикалық шығармалар кең таралды. Олар рыцарлардың ерлігі мен ғашықтық сезімдерін жырлады. “Роланд туралы жыр” және “Король Артур” сияқты эпостар рыцарлық дәстүрдің эстетикасын қалыптастырды. Сондай-ақ, Данте Алигьери өзінің “Құдіретті комедия” туындысында адами және рухани сапарды эстетикалық формада суреттеп, ортағасырлық христиандық дүниетанымның әдеби көрінісін берді.
    - - • Үндістандағы әдебиет: Үндістанда Махабхарата, Рамаяна секілді эпикалық дастандар кең таралған. Бұл туындыларда әдеби-эстетикалық ойлар адамгершілік, әділеттілік және рухани дамумен байланысты болды. Сондай-ақ, Калидаса сияқты ақындар санскрит поэзиясында табиғаттың сұлулығын, махаббатты және рухани үйлесімді эстетикалық тұрғыдан бейнеледі.
      - • Қытайдағы эстетикалық ойлар: Қытайда конфуцийлік, даосизм және буддизм әдебиет пен өнерде негізгі эстетикалық бағыттар қалыптастырды. Ли Бо және Ду Фу секілді ақындар табиғат пен адам өмірін терең поэтикалық тілде суреттеді, ал даосизм табиғатпен үйлесімділік пен қарапайымдылықты эстетикалық мұрат ретінде көрді.