Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การพยาบาลผู้ป่วยติดเชื้อ HIV/AIDS & TB & Nosocomial infection -…

- - - - เปลี่ยนสารพันธุกรรมของตนเองให้เป็น DNA ของเซลล์โฮสต์ได้ จะแทรกแซงการทำงานในโครโมโซมของเซลล์โฮสต์เข้าแทนที่
        DNA ของเซลล์โฮสต์ และแบ่งตัวเพิ่มจำนวนไปเรื่อย ๆ
      - โจมตีเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด CD4 หรือ T cells ซึ่งทำหน้าที่ต่อสู้กับเชื้อโรคและการติดเชื้อต่าง ๆ
      - เซลล์ CD4 ถูกทำลายจนเหลือน้อย ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายจะอ่อนแอ เกิดภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ทำให้ติดเชื้อและเจ็บป่วยได้ง่าย
  - - - การได้รับเลือดหรือผลิตภัณฑ์จากเลือดที่มีเชื้อ
      - เข็มที่ปนเปื้อนเชื้อเอชไอวี
      - การปลูกถ่าย
        อวัยวะจากผู้ติดเชื้อเอชไอว
    - - พบมากที่สุดในน้ำสมองและไขสันหลัง
        (Cerebrospinal Fluid, CSF)
      - ในน้ำตา น้ำลาย น้ำมูก และเสมหะ ปริมาณน้อยมาก
      - แทบจะตรวจไม่พบเชื้อเอชไอวี ได้แก่ อุจจาระ ปัสสาวะ และเหงื่อ
  - - - เชื้อ HIV จับกับ CD4 receptor บนเซลล์และเกิด
        การหลอมรวมกับเยื่อหุ้มเซลล์เพื่อเข้าสู่เซลล์
    - - Viral capsid ปลดปล่อย RNA ของไวรัสในเซลล์ และถูกแปลงเป็น DNA โดยเอนไซม์ reverse transcriptase
    - - Proviral DNA ของไวรัสแทรกใน DNA ของ host cell ผ่านเอนไซม์ integrase ท าให้เซลล์สร้างไวรัสใหม
    - - DNA ของไวรัสถูกแปลงเป็น mRNA
        เพื่อนำไปสร้างโปรตีนของไวรัสตัวใหม่
    - - โปรตีนไวรัสถูกตัดแต่งและประกอบ
        เป็นไวรัสใหม่ที่สามารถออกจากเซลล์ และเกิดการ maturation เมื่อโตเต็มวัยจะเข้าไปเกาะติดกับเซลล์ตัวใหม่และเกิดกระบวนการเพิ่มจำนวนของไวรัสใหม่อีกครั้ง และ host cell ตัวเก่าจะถูกทำลายไป
  - - - เกิดขึ้นระหว่าง 2-4 สัปดาห์หลังจากติดเชื้อ
      - บางรายอาจมีacute retroviral syndrome (ARS) โดยมีอาการคล้ายไข้หวัด (Flu-like Symptoms)
      - เป็นช่วงที่ไวรัสเพิ่มจำนวนในร่างกายอย่างรวดเร็ว และมีปริมาณไวรัสในเลือดสูง
      - ระยะที่มีความเสี่ยงสูงมากที่ผู้ติดเชื้อจะแพร่กระจายไวรัสไปยังผู้อื่น
      - มีการเพิ่มขึ้นของปริมาณไวรัสอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้ปริมาณเซลล์ CD4 ลดลงอย่างรวดเร็ว
    - - ยาวนานได้หลายปี (โดยเฉพาะหากผู้ติดเชื้อได้รับยาต้าน
        ไวรัสอย่างเหมาะสม)
      - ยังคงเพิ่มจำนวนในร่างกาย แต่มีปริมาณน้อยกว่าใน
        ระยะเฉียบพลัน
      - ไม่มีอาการชัดเจนหรือไม่รู้สึกป่วย
      - หากไม่ได้รับการรักษา ปริมาณไวรัสจะเพิ่มขึ้นช้า ๆ และ CD4จะลดลงอย่างต่อเนื่อง แสดงอาการของโรคฉวยโอกาสต่าง ๆ เช่น ไข้ ต่อมน้ำเหลืองโต ท้องเสียเรื้อรัง
        น้้ำหนักลด เริม งูสวัด เชื้อราในช่องปาก ปอดอักเสบ
      - ร่างกายจะค่อยๆ ทำให้ปริมาณของเชื้อไวรัสอยู่ในระดับคงที่ (เรียกว่า viral set point) และปริมาณ CD4 เริ่มเพิ่มขึ้นแต่จะไม่สูงเท่ากับก่อนการติดเชื้อ
    - - ระยะสุดท้ายของการติดเชื้อ ที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย
        บกพร่องอย่างมาก เสี่ยงต่อการติดเชื้อและเสียชีวิต
      - ได้รับการวินิจฉัย
        
        CD4 < 200 cell/mm3
        
        ติดเชื้อฉวยโอกาส (Opportunistic infection) ชนิดรุนแรง พร้อมกันหลายโรค เช่น วัณโรค เยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อคริปโตคอคคัส PneumocystisKaposi’ssarcoma, Non-Hodgkin lymphoma
      - มีอาการแสดงตามโรคฉวยโอกาสที่เป็น
      - HIV หากได้รับยาต้านเอชไอวีโดยเร็วและกินยาสม่ำเสมอ
        จะไม่ป่วยเป็นโรคเอดส
      - ปริมาณ CD4 จะลดลงเรื่อย ๆ จนถึงระดับที่
        ต่ำมาก ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ และมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อฉวยโอกาสอื่น ๆ
  - - - หลัก 5C
        
        Confidential
        
        รักษาความลับของผู้รับบริการอย่างเคร่งครัด
        
        Correct Test Result
        
        ผลการตรวจต้องมีความถูกต้องและชัดเจน
        
        Counseling
        
        ให้คำปรึกษาก่อนและหลังการตรวจ
        
        Connection to Care
        
        ส่งต่อผู้ที่ผลตรวจเป็นบวกเข้าสู่ระบบการรักษาด้วยยาต้านไวรัสอย่างรวดเร็ว
        
        Consent
        
        ต้องได้รับความยินยอมจากผู้รับบริการตรวจ
  - - - ตรวจหาแอนติบอดีที่ร่างกายสร้างขึ้นเพื่อตอบสนองต่อเชื้อ HIV (เช่น ELISA, Rapid Test)
      - นิยมใช้ในการตรวจคัดกรองการติดเชื้อไวรัสเอชไอวีในปัจจุบัน
      - สามารถตรวจได้หลังการติดเชื้อประมาณ 3-4 สัปดาห์
      - Window Period = 23-90
    - - ตรวจหาโปรตีนของเชื้อที่ชื่อว่า p24
      - ใช้ตรวจการติดเชื้อในระยะแรกที่ผู้ได้รับเชื้อยังไม่สร้างแอนติบอดีต่อเชื้อเอชไอวี หรือมีระดับแอนติบอดีที่ต่ำ จนไม่สามารถตรวจวัดได้
      - สามารถตรวจได้หลังการติดเชื้อประมาณ 2 สัปดาห์
      - Window Period = 18-45
    - - ตรวจหาทั้งแอนติเจน p24 และแอนติบอดีต่อเชื้อ HIV ในครั้งเดียวกัน
      - มักใช้ในชุดตรวจแบบคอมโบ (4th generation tests)
      - สามารถตรวจได้หลังการติดเชื้อประมาณ 2 สัปดาห์
      - Window Period = 18-45
    - - ตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อ HIV โดยตรง (เช่น Polymerase Chain Reaction; PCR)
      - สามารถตรวจการติดเชื้อได้ตั้งแต่ 3-7 วันหลังการติดเชื้อ
      - ใช้ในการตรวจคัดกรองเลือดผู้บริจาคโลหิต/อวัยวะ และสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูง
      - Window Period = 10-33
  - - - ติดเชื้อหลายชนิดและแทบทุกระบบของร่างกาย
    - - เชื้อราที่สมอง/เยื่อหุ้มสมอง (Toxoplasmosis, Cryptococcal meningitis)
    - - PCP, CMV, Esophageal candidiasis, Maxillofacial herpes
    - - Tuberculosis, Oral candidiasis, Hairy leukoplakia
    - - Herpes zoster, Herpes simplex, Psoriasis Folliculitis
  - - - เข้าใจประโยชน์และผลข้างเคียงของการรักษา
      - เข้าใจความสำคัญของ adherence
      - ยินดีที่จะเริ่มยาต้านเอชไอวี
      - มีความมุ่งมั่นตั้งใจที่จะรับยาต้านเอชไอวีตลอดชีวิต
  - - - เพิ่มจำนวนเซลล์ CD4 ให้กลับสู่ระดับที่ใกล้เคียงปกติมากที่สุด ป้องกันโรคติดเชื้อฉวยโอกาส
      - ป้องกัน drug resistance
        
        ให้ยาต้านเอชไอวีร่วมกันตั้งแต่ 3 ชนิดขึ้นไป เรียกว่า Highly Active Antiretroviral Therapy (HAART)
        
        ปัจจุบันมีแบบรวมในเม็ดเดียว (fixed-dose combination)
        
        กินยาตรงตามเวลา และต่อเนื่องให้มากที่สุด (adherence ต้องมากกว่า 95%)
      - ลดปริมาณเชื้อเอชไอวี ให้ต่ าที่สุด (< 50 copies/mL) และนานที่สุด
    - - ดูได้จากผล Viral Load
        
        Viral Load < 50 copies/mL = undetectable = virologic suppression
      - ตรวจไม่เจอเท่ากับไม่แพร่ผ่านเพศสัมพันธ์ (Undetectable = Untransmittable, U = U) แม้ undetectable แต่ยังคงต้องรับประทานยาต้านเอชไอวีอย่างต่อเนื่อง การหยุดยาจะทำให้ปริมาณไวรัสเพิ่มขึ้นอีกครั้ง
    - - Integrase Inhibitors (IIs)
        
        ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Integrase
      - Protease Inhibitors (PIs)
        
        ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Protease
      - Non Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NNRTIs)
        
        ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Reverse transcriptase ที่ไม่ใช่อนุพันธุ์ของสาร Nucleosides
      - Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NRTIs)
        
        ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Reverse transcriptase ที่เป็นอนุพันธุ์ของสาร Nucleosides
      - Entry/Fusion inhibitor (EIs)
        
        ยับยั้งการเกาะของไวรัสเข้ากับ Host’s Cell Membrane
    - - ระยะสั้น (Short term)
        
        ผื่น คลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะ เบื่ออาหาร ปวดศีรษะ ผิวหนังไวต่อแสงนอนไม่หลับ เจ็บชาตามตัว
      - ระยะยาว (Long term)
        
        Metabolic syndrome
        
        HIV-Associated Neurocognitive Disorder (HAND)
        
        HIV-associated nephropathy (HIVAN)
        
        Cardiovascular disease
  - - - ผู้อยู่ร่วมกับเอชไอวี (people living with HIV, PLHIV) เพิ่มมากขึ้น
      - HIV and Aging
    - - ยา PrEP
        
        เป็นยาที่ใช้ในการป้องกันการติดเชื้อ ก่อน การสัมผัสเชื้อ
        ผู้มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวีสูง
        
        กินวันละเม็ดอย่างน้อย 1 สัปดาห์ก่อนมีความเสี่ยง และกินต่อเนื่องจนครบ 30 วันหลังความเสี่ยงครั้งสุดท้าย
        
        กิน 2 เม็ด 2-24 ชั่วโมงก่อนมีความเสี่ยง แล้ว วันละ 1 เม็ดในเวลาใกล้เคียงกับที่รับประทานครั้งแรก และต่อเนื่อง 2 วันหลังมีความเสี่ยง (2-1-1)
        
        อาการข้างเคียง จะกลับเป็นปกติหลังหยุดยา
        
        *ไม่ได้ป้องกัน STIs ใส่ถุงยางอนามัยควบคู่เสมอ
      - ยา PEP
        
        เป็นยาที่ใช้ในการป้องกันการติดเชื้อ หลังการสัมผัสเชื้อ ผู้ที่เพิ่งสัมผัสเชื้อเอชไอวี (ไม่เกิน 72 ชั่วโมง
        
        1 เม็ดทุก 24 ชั่วโมง ต่อเนื่องจนครบ 28 วัน หลังมีความเสี่ยง
        
        อาการข้างเคียง หยุดยาจะดีขึ้น
        
        *งดพฤติกรรมเสี่ยงในการสัมผัสเชื้อ HIV ในขณะกินยา
      - Inconsistent condom use ( < 100% )
      - Male circumcision
      - การชวนคู่นอนเข้ารับการตรวจหา HIV และรับการรักษา
    - - การตรวจเอชไอวีด้วยตนเอง (HIV Self-testing)
      - Long-acting injectable HIV treatment and PrEP
      - การพัฒนาวัคซีน
- - - - แพร่ไปอวัยวะอื่น เช่น เยื่อหุ้มสมอง, ฝีในปอด มีน้ำในช่องหุ้มปอด, ต่อมน้ำเหลือง กระดูก ลำไส้ และลุกลามไปที่เยื่อบุช่องท้อง ไต
      - ไข้เรื้อรัง ไอเป็นเลือด ช็อก กระดูก ลำไส้ และลุกลามไปที่เยื่อบุช่องท้อง ไต กล่องเสียง
  - - - Tuberculin skin test (TST)
      - Interferon-gamma release assay (IGRA)
  - - - 2 เดือนแรกใช้ยาอย่างน้อย 3 ชนิด ลดจำนวนเชื้อให้เร็วที่สุดและป้องกันเชื้อดื้อยา
      - ต่อมายาเป็น 2-4 ชนิด ขึ้นอยู่กับผลการรักษา
    - - รักษาให้หายขาด
      - ลดการเกิดเชื้อดื้อยา
      - หยุดการแพร่กระจายเชื้อ
      - Isolation ระยะ active (ไอรุนแรง ผลเสมหะเป็นบวก)
      - สามารถหยุด isolation เมื่อ
        
        หลังได้ยาต้านวัณโรค 2 สัปดาห์ขึ้นไป
        
        ผลตรวจเสมหะเป็นลบ 2 ครั้ง
        
        อาการไอลดลง
    - - I
        
        Isoniazid (INH )
        
        ผลข้างเคียง = ตับอักเสบ ซีด คลื่นไส้/อาเจียน เวียนศีรษะ ชาปลายประสาท (Neuritis, ป้องกันโดยให้ Vit B6)
      - R
        
        Rifampicin
        
        ผลข้างเคียง = ท้องเสีย มีอาการคล้ายหวัด ปัสสาวะเป็นสีส้ม พิษต่อไต (Renal)
      - Z
        
        Pyrazinamide (PZA)
        
        ผลข้างเคียง = คลื่นไส้ อาเจียน Hemolytic Anemia
      - E
        
        Ethambutol (ETB)
        
        ผลข้างเคียง = ประสาทตาอักเสบ (สายตาแย่ลง ไม่สามารถแยกสีแดงกับสีเขียวได้)
      - S
        
        Streptomycin sulphate
        
        ผลข้างเคียง = สูญเสียการได้ ยินและหูหนวก คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
  - - - ไอเรื้อรัง มากกว่า 2 สัปดาห์ เจ็บหน้าอก ไอมีเลือดหรือเสมหะปน น้ำหนักลด ไข้เหงื่อออกผิดปกติตอนกลางคืน อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย เบื่ออาหาร