Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

HIZKUNTZA ETA KOMUNIKAZIOA, Garuna: Zeinak eremu espezifikoak garatu ditu…

- - - - Mezuaren harrera: Soinuaren dardarak kanpo-belarrira iristen dira, eta belarri-mintzarekin talka eginez dardara sortzen dute. Dardara hori erdiko belarriaren hezurtxo-katean igarotzen da, barne-belarrira iritsi arte. Bertan, koklean dauden hartzaile espezializatuek uhinak nerbio-bulkadetan bihurtzen dituzte eta entzumen nerbioaren bidez garunera iristen da.
      - Informazio prozesatzea eta mezua lantzea: Nerbio-bulkadak garunera iristen direnean, informazioa jaso, prozesatu, deskodetu eta interpretatu egiten da, erantzun-mezua eraikitzeko.
        
        Deskodetze eremua/Wernickeren eremua: Hitzen esanahia ulertzea duen
        unitate funtzionala eratzen du.
        
        Kodetze eremua/ brocaren eremua: Hizkuntza kodetzeaz arduratzen den garuneko
        eremua da;
      - Erantzuna igortzea: Fonoartikulazio-sistemak garunak jasotzen dituen mezuak soinu artikulatu bihurtzen ditu, hala nola hizketa. Sistema horrek hainbat aparatu eta egitura ditu:
        
        Ahots kordak: Laringean kokaturik, biriketako aireak bibrarazten dituenean sortzen dute soinua.
        
        Gorputzaren egiturak: Hortzak, ezpainak, ahosabaia eta mihia dituzte, eta soinua artikulatzen dute hizketa osatzeko.
        
        Arnas aparatua: Birikek eta arnasbideek osatutako soinua sortzeko behar den airea ematen du.
        
        Erresonantzia-kutxak: Sudur-bularrak eta faringea bezala, soinua anplifikatzen baitute.
- - - - Estimulazio egokia:Haurtzaroan, hizkuntzaz jabetzeko estimulu egokiak beharrezkoak dira. Hori lortzeko, helduek haurrekin komunikatzeko jarrera motibatzailea izan behar dute.
      - Imitazio prozesua: Imitazioa mekanismo eraginkorra da haurtzaroan hizkuntzaz jabetzeko. Haurrek helduei entzutea garrantzitsua da, eta helduek haurrak animatu behar dituzte imitazio-prozesuetan.
      - Eragin-truke prozesua:Eragin-truke prozesua bi edo gehiagoren arteko interakzioa da, non elkarrekin zerbait egiten duten. Prozesu hau ikaskuntza eta komunikazio gisa ulertzen da, eta hizketan ikasteko garrantzitsua da.
    - - Barneko mekanismoak: Hizkuntzaren ikaskuntzarako, adimen-maila optimoa eta heldutasun fisiologikoa beharrezkoak dira.
      - Heldutasun fisiologikoa Hizkuntza ikasi eta garatzeko, behar da, komunikazioan parte hartzen duten sistema guztiak (zentzumen, nerbio eta aho-fonazioko) funtzionamendu optimoan egon behar direlako.
      - Adimen maila optimoa: Garrantzitsua da hizkuntzaz jabetzeko, ikaskuntzaren erritmoa baldintzatzen duelako. Adimen-maila apala izanez gero, hizkuntzaren ikaskuntza moteldu eta ahozko adierazpenean atzerapenak sor daitezke.
- - - - Hipoikusmen sakona: Ikusmen-hondarra %20tik %30era. Bolumenak eta koloreak hobeto bereizten dira. Hurbileko ikusmenak eskolatzea ahalbidetzen du, irakurketa-idazketarako laguntzarekin.
        
        Ikusmen-ahultasuna*: Ikusmen-hondarra %30etik gorakoa da. Eskolatzea ahalbidetzen du, baina materiala egokitu beharko da (tinta berezia, tarte handiagoa, zuzenketa optikoa, etab.).
        
        Itsutasun partziala: Ikusmen-hondarra %10etik %20ra. Pertsonak argiaren aldera orientatu daitezke eta masak hautemateko gaitasuna dute
        
        Erabateko itsutasuna: Itsutzat hartzen da %10etik beherako ikusmen-hondarra duen pertsona, ez dute ezer ikusten.
    - - Hipoakusia txikia edo arina: Galera 40dB baino txikiagoa da. Ez du alterazio nabarmenik eragiten
        
        Hipoakusia ertaina edo moderatua: Galera 40-70dB hartekoa da. Zailtasunak eragiten ditu ulermenean eta iskuntza garapenean
        
        Hipoakusia larria: Galera 70-90dB artekoa da, pertsona hauek soinuren batzuk hautematzen dituzte baina ez dira gai hezkuntza espontaneoki bereganatzeko
        
        Hipoakusia sakona: Galera 90dB baino handiagoa da. Hizketan hasi aurretik gertatzen bada mututasuna izaten du, ez badu artatze logopediko espezializatua jaso.
    - - Urritasun bat sortzetikoa eta bestea
        eskuratua duten pertsonak. Desgaitasuna duten pertsonak urritasun bakoitzari lotutako ezaugarri antzekoak partekatzen dituzte esperientziarekin batera.
      - Hizketan ikasi osteko gor-itsutasuna duten
        pertsonak.
        Hizkuntza berenganatu ostean
        gor-itsu geratu diren pertsonak dira. Ezagutzak eta esperientziak ere bereganatuta dituzte beraz helburua, ezaguna duten mundu bat berreraikitzea da.
      - Pertsona guztiz gor-itsuak edo
        sortzetikoak: Desgaitasuna hizketan ikasi aurrekoa da, horrez gain, pertsona hauek murriztutako mundu batean bizi dira eta ikaskuntza prozesurako beharrezko mekanismoak falta dituztela adierazten da.
- - - - Afoniak: Ahots kordetako edo nerbio bateko lesioak sor dezake edo jatorri psikologikoa izan dezake. Disfoniaren alterazio maximoa da.
      - Disfoniak: Ahotsaren ezaugarri akustiko baten (tinbrea, soinua,intentsitatea) edo gehiagoren alterazioak dira.
        
        Disfonia funtzionala:Ahotsaren alterazioa fonazio organoetako lesio anatomikorik gabe gertatzen da, aldi batekoak dira ahotsaren erabilera txarraren ondorioz.
        
        Disfonia psikogenoak: Nahasmendu psikologikoaren eraginetik sortutako alterazioa da.
        
        Disfonia organikoak: Fonazio organoetako lesio anatomiko batek sortutakoa da,
        
        Disfonia audiogenoak:Entzumen urritasunaren ondorioz gertatzen den alterazioa da.
    - - Totelka hitz egitea da ohikoena, alterazio horiek diskurtsoan etenduren bidez agertzen dira, eta intentsitatean eta patroian alda daitezke gizabanako bakoitzean. Askotan, disfemia beldurra sortzen duten faktore psikologikoekin lotuta dago. Horrekin lotutako hainbat jokabide daude, irakurketaren hobekuntza, besteekin hitz egitea (itzalpean), eta euforia-egoeretan. Hala ere, nekearekin, estresarekin edo konpromiso-egoeretan okerrera egin dezake. Gainera, telefonoz hitz egitea zailagoa izaten da.
    - - Disartria:Hizkuntzaren artikulazioaren nahasmendua da, nerbio-sistemako lesioen ondorioz muskulu-kontrolean gertatzen diren alterazioek eragiten dutena. Modurik latzena anartria da, hau da, hitzik ez izatea.Disartria garuneko paralisiaren sintomatzat hartzen da, eta lesio motorrei eta kontrol motorraren galerari lotuta dago.
      - Hizketaren dispraxia: Artikulazioaren nahaste bat da, garunaren eremu eragilea gaizki garatzearen edo lesio arin baten ondoriozkoa, soinuen artikulazioaren kontrola zailduz.
      - Dislalia: Modu isolatuan edo hizketako atzerapenen zati gisa ager daiteke, eta «s» edo «r» soinuak ahoskatzeko zailtasunei dagokie.
      - Rinolalia: Ahotsaren tinbrea aldatzen duen nahasmendua da, eta sudurreko eta ahoko erresonantzia desegokia eragiten du. Soinuen ekoizpenean desoreka batek eragin dezake, eta sudurreko hizketa batean sortzen da.
      - Disglosia: Hitz egiteko zailtasuna artikulazio-organoen alterazio anatomiko eta/edo fisiologikoen ondorioz. Bere jatorria periferikoa izan ohi da, aurpegiko malformazioekin (adibidez, ezpain leporinoa), hazkundearen nahasmenduekin edo aho-aurpegiko lesioekin erlazionatua.
      - Hizketaren artikulazioko patologiak: hizkuntzaren artikulazio egokia ezabatzen,
        zailtzen edo oztopatzen duten alterazio guztiak
- - - - - Hizkuntzaren atzerapena: Garapen motela adierazpenean eta ulermenean, hizkuntza-ereduei eraginez. Estimulazio faltak edo afekzio kognitiboek eragin dezakete.
      - - Disfasiak: Hizkuntzaren nahasmendu larria, sortzetikoa normalean, ulermena eta erabilera eragiten dituena, adimen-urritasunekin loturarik izan gabe.
      - - Hizketaren atzerapena: Atzerapena fonemen ekoizpenean eta arazoak soinuen antolaketan, ulermen ia normalarekin.