Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Chương 4: DÂN CHỦ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA - Coggle…

- - - - Chế độ dân chủ nhân dân ta được xác lập sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Đến 1976, tên nước được đổi thành Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhưng trong các văn kiện Đảng hầu như chưa sử dụng cụm từ “dân chủ xã hội chủ nghĩa” mà thường nêu quan điểm “xây dựng chế độ làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa” gắn với “nắm vững chuyên chính vô sản”. Bản chất của dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng như mối quan hệ giữa dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa chưa được xác định rõ ràng. Đại hội VI của Đảng( 1986) đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước nhằm nhấn mạnh phát huy dân chủ để tạo ra động lực mạnh mẽ thúc đẩy đất nước phát triển. Đảng ta đã khẳng định một trong những đặc trưng của chủ nghĩa xã hội Việt Nam là do nhân dân làm chủ. Dân chủ đã được đưa vào mục tiêu tổng quát của cách mạng Việt Nam: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đồng thời khẳng định: “ Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước”.
    - - Cũng như bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa nói chung, ở Việt Nam, bản chất dân chủ xã hội chủ nghĩa là dựa vào nhà nước xã hội chủ nghĩa và sự ủng hộ , giúp đỡ của nhân dân. Dân chủ gắn liền với kỷ cương và phải thể chế hoá bằng pháp luật, được pháp luật bảo đảm… Nội dung được hiểu là:
        
        Dân chủ là mục tiêu của chế độ xã hội chủ nghĩa( dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh)
        
        Dân chủ là bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa( do nhân dân làm chủ, quyền lực thuộc về nhân dân)
        
        Dân chủ là động lực để xây dựng chủ nghĩa xã hội( phát huy sức mạnh của nhân dân, của toàn dân tộc)
        
        Dân chủ gắn với pháp luật( phải đi đôi với kỷ luật, kỷ cương)
        
        Dân chủ phải được thực hiện trong đời sống thực tiễn ở tất cả các cấp, mọi lĩnh vực của đời sống xã hội về lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội.
      - Bản chất dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam được thực hiện thông qua các hình thức dân chủ gián tiếp và dân chủ trực tiếp.
        
        Hình thức dân chủ gián tiếp là hình thức dân chủ đại diện, được thực hiện do nhân dân “uỷ quyền”, giao quyền lực của mình cho tổ chức mà nhân dân trực tiếp bầu ra.
        
        Hình thức dân chủ trực tiếp là hình thức thông qua đó, nhân dân bằng hành động trực tiếp của mình thực hiện quyền làm chủ nhà nước và xã hội.
  - - - a. Quan niệm về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
        
        Theo quan niệm chung, nhà nước pháp quyền là nhà nước thượng tôn pháp luật, nhà nước hướng tới những vấn đề về phúc lợi cho mọi người, tạo điều kiện cho cá nhân được tự do, bình đẳng, phát huy hết năng lực của chính mình. Trong hoạt động của nhà nước pháp quyền, các cơ quan của nhà nước được phân quyền rõ ràng và được mọi người chấp nhận trên nguyên tắc bình đẳng các các thế lực, giai cấp và tầng lớp trong xã hội.
    - - Thứ nhất, xây dựng nhà nước do nhân dân lao động làm chủ, đó là Nhà nước của dân, do dân, vì dân.
        
        Thứ hai, Nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên cơ sở của Hiến pháp và pháp luật. Trong tất cả các hoạt động của xã hội, pháp luật được đặt ở vị trí tối thượng để điều chỉnh các quan hệ xã hội.
        
        Thứ ba, quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rõ ràng, có cơ chế phối hợp nhịp nhàng và kiểm soát giữa các cơ quan: lập pháp, hành pháp và tư pháp.
        
        Thứ tư, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam phải do Đảng Cộng Sản Việt Nam lãnh đoạ, phù hợp với Điều 4 Hiến pháp năm 2013. Hoạt động của Nhà nước được giám sát bởi nhân dân với phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” thông qua các tổ chức, các cá nhân được nhân dân uỷ nhiệm.
        
        Thứ năm, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam tôn trọng quyền con người, coi con người là chủ thể, là trung tâm của sự phát triển. Quyền dân chủ của nhân dân được thực hàng một cách rộng rãi; “nhân dân có quyền bầu và bãi miễn những đại biểu không xứng đáng”; đồng thời, tăng cường thực hiện sự nghiêm minh của pháp luật.
        
        Thứ sáu, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ, có sự phân công, phân cấp, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhưng bảo đảm quyền lực là thống nhất và sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương.
  - - - Một là, xây dựng, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tạo ra cơ sở kinh tế vững chắc cho xây dựng dân chủ xã hội chủ nghĩa.
        
        Hai là, xây dựng Đảng Cộng Sản Việt Nam trong sạch, vững mạnh với tư cách điều kiện tiên quyết để xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
        
        Ba là, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa vững mạnh với tư cách điều kiện để thực thi dân chủ xã hội chủ nghĩa.
        
        Bốn là, nâng cao vai trò của các tổ chức chính trị- xã hội trong xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
        
        Năm là, xây dựng và từng bước hoàn thiện các hệ thống giám sát, phản biện xã hội để phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
    - - Một là, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng.
        
        Hai là, cải cách thể chế và phương thức hoạt động của Nhà nước.
        
        Ba là, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, có năng lực.
        
        Bốn là, đầu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm
- - - - Dân chủ là một hệ thống chính trị trong đó quyền lực thuộc về nhân dân, thường được thực hiện thông qua các cuộc bầu cử tự do và công bằng. Trong hệ thống này, người dân có quyền tham gia vào việc ra quyết định và quản lý đất nước thông qua việc bầu chọn các đại diện của mình.
    - - •Dân chủ cổ đại: Xuất hiện tại Hy Lạp cổ đại với hình thức dân chủ trực tiếp, nơi công dân trực tiếp tham gia vào các quyết định quan trọng.
        
        •Dân chủ trung cổ: Giai đoạn suy thoái, quyền lực tập trung vào tay các quý tộc và nhà thờ.
        
        •Dân chủ hiện đại: Phát triển từ thế kỷ 17-18 với các cuộc cách mạng tư sản, tập trung vào các nguyên tắc như tự do, bình đẳng, bác ái.
        
        •Dân chủ hiện đại đa dạng: Bao gồm nhiều hình thức khác nhau như dân chủ nghị viện, dân chủ trực tiếp, dân chủ xã hội chủ nghĩa,...
        
        Các yếu tố cốt lõi của dân chủ:
        
        •Bầu cử tự do và công bằng: Công dân có quyền bầu cử và được bầu cử một cách tự do, bình đẳng.
        
        •Tham gia chính trị: Công dân có quyền tham gia vào đời sống chính trị thông qua các hình thức như bầu cử, vận động hành lang, biểu tình,...
        
        •Bảo vệ quyền con người: Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật và được hưởng các quyền cơ bản như tự do ngôn luận, tự do báo chí,...
        
        •Pháp quyền: Mọi hoạt động của chính quyền đều phải được thực hiện theo luật pháp.
        
        Tầm quan trọng của dân chủ:
        
        •Bảo vệ quyền lợi của người dân: Dân chủ giúp đảm bảo rằng quyền lợi của người dân được tôn trọng và bảo vệ.
        
        •Thúc đẩy phát triển: Dân chủ tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, xã hội và văn hóa.
        
        •Gìn giữ hòa bình: Dân chủ giúp giải quyết các mâu thuẫn một cách hòa bình và công bằng.
  - - - Giai đoạn tiền đề
        
        • Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản: Cuộc cách mạng công nghiệp dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của chủ nghĩa tư bản, tạo ra nhiều của cải vật chất nhưng cũng làm gia tăng bất bình đẳng xã hội.
        
        • Sự trỗi dậy của giai cấp công nhân: Giai cấp công nhân là lực lượng lao động chính trong xã hội tư bản, nhưng lại phải chịu nhiều áp bức bóc lột và điều kiện sống tồi tệ.
      - Giai đoạn hình thành
        
        • Dân chủ XHCN được phôi thai từ thực tiễn đấu tranh giai cấp ở Pháp và Công xã Paris 1871.
        
        • Tuy vậy đến khi Cách Mạng Tháng Mười Nga thành công với sự ra đời của nhà nước XHCN đầu tiên trên thế giới(1917), nền dân chủ XHCN mới chính thức được xác lập.
        
        • Quá trình phát triển của nền dân chủ XHCN bắt đầu từ thấp đến cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện.
        
        • Giai cấp công nhân và nhân dân lao đông sử dụng chính quyền để cải tạo xã hội cũ xây dựng xã hội mới XHCN Cơ sở kinh tế , chính trị, văn hóa Dân chủ XHCN
        
        • Trong đó có sự kế thừa những giá trị của nền dân chủ trước đó, đồng thời bổ sung và làm sâu sắc thêm những giá trị của nền dân chủ mới.
    - - Bản chất chính trị: Dưới sự lãnh đạo duy nhất của một Đảng của giai cấp công nhân mà trên mọi lĩnh vực xã hội đều thực hiện quyền lực của nhân dân, thể hiện qua các quyền dân chủ, quyền con người, thoả mãn ngày càng cao hơn các nhu cầu và các lợi ích của nhân dân.
        
        Bản chất kinh tế: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa dựa trên chế độ tư hữu xã hội về những tư liệu sản xuất chủ yếu của toàn xã hội đáp ứng sự phát triển ngày càng cao của lực lượng sản xuất dựa trên cơ sở khoa học- công nghệ hiện đại nhằm thoả mãn ngày càng cao những nhu cầu vật chất và tinh thần của toàn thể nhân dân lao động.
        
        Bản chất tư tưởng- văn hoá- xã hội: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa lấy hệ tư tưởng Mác- Lênin làm chủ đạo đối với mọi hình thái ý thức xã hội khác trong xã hội mới. Đồng thời kế thừa, phát huy những tinh hoa văn hoá truyền thống dân tộc; tiếp thu những giá trị tư tưởng- văn hoá, văn minh, tiến bộ xã hội mà nhân loại đã tạo ra ở tất cả các quốc gia, dân tộc…
- - - - Mâu thuẫn gay gắt giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản.
      - Sự thống trị chính trị thuộc về giai cấp công nhân.
      - Xuất phát từ nguyện vọng của nhân dân lao động muốn thoát khỏi sự áp bức, bất công và chuyên chế ước mơ xây dựng 1 xã hội công bằng dân chủ, giá trị của con người được tôn trọng và bảo vệ
      - => Nhà nước Xã hội chủ nghĩa ra đời là kết quả tất yếu của quá trình đấu tranh giai cấp và cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nó xuất hiện như công cụ của giai cấp công nhân và nhân dân lao động trong cuộc đấu tranh chống lại giai cấp bóc lột, áp bức, nhằm xây dựng xã hội Xã hội chủ nghĩa.
    - - Là kiểu nhà nước mới khác với bản chất của các kiểu nhà nước bóc lột trong lịch sử
        
        * Tính ưu việt của bản chất được thể hiện trên các phương diện:
        
        Về văn hoá, xã hội:
        
        Được xây dựng trên nền tảng tinh thần mang bản sắc riêng của dân tộc
        
        Sự phân hóa giữa các giai cấp bị thu hẹp, bình đẳng trong việc tiếp cận nguồn lực và cơ hội phát triển đối với mọi giai cấp và tầng lớp
        
        Về kinh tế:
        
        Vừa là bộ máy chính trị - hành chính, một cơ quan cưỡng chế, vừa là một tổ chứ quản lí kinh tế - xã hội
        
        Chăm lo lợi ích của nhân dân lao động là mục tiêu hàng đầu của nhà nước xã hội chủ nghĩa
        
        Chế độ sở hữu xã hội về tư liệu sản xuất là chủ yếu, không tồn tại quan hệ sản xuất bóc lột
        
        Về chính trị:
        
        Giai cấp vô sản giữ vị trí thống trị
        
        Có sự khác nhau giữa 2 giai cấp thống trị:
        
        Giai cấp vô sản: thống trị đa số đối với thiểu số giai cấp nhằm giải phóng địa vị giai cấp và giải phóng các tầng lớp nhân dân lao động trong xã hội
        
        Giai cấp bóc lột: thống trị thiểu số đối với tất cả các giai cấp, nhân dân lao động nhằm duy trì và bảo vệ địa vị của mình
        
        Mang bản chất giai cấp công nhân
    - - Nhà nước xã hội chủ nghĩa có ba chức năng chính:
        
        Chức năng xã hội: thể hiện qua việc phát triển giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh.
        
        Chức năng kinh tế: thể hiện qua việc quản lý nền kinh tế tập trung, thống nhất, có kế hoạch theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đảm bảo sự phát triển ổn định, bền vững của nền kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.
        
        Chức năng chính trị: thể hiện qua việc bảo vệ và củng cố nền độc lập, chủ quyền, thống nhất quốc gia, bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự xã hội hội, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
      - Căn cứ vào phạm vi tác động của quyền lực nhà nước, chức năng
        
        Chức năng đối nội: đảm bảo trật tự xã hội, trấn áp những phần tử chống đối chế độ, bảo vệ chế độ kinh tế
        
        Chức năng giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, trấn áp sự phản kháng của giai cấp thống trị bị lật đổ và những âm mưu phản cách mạng khác
        
        Chức năng bảo vệ quyền tự do, dân chủ của nhân dân
        
        Chức năng tổ chức và quản lý kinh tế, văn hóa, xã hội, nhằm thực hiện mục đích dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh
        
        Chức năng đối ngoại: giữ gìn hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển quan hệ hữu nghị với các nước trên thế giới
        
        Chức năng củng cố , mở rộng , tăng cường tình hữu nghị và hợp tác với các nước xã hội chủ nghĩa, đồng thời mở rộng quan hệ với các nước khác theo nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi, cùng tồn tại hòa bình, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau
        
        Chức năng ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc, phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở các nước tư bản, chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân cũ và mới. Chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, chống chính sách gây chiến và chạy đua vũ trang, góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội
        
        =>Cải tạo xã hội cũ, xây dựng thành công xã hội mới là nội dung chủ yếu và mục đích cuối cùng của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
  - - - Trong xã hội dân chủ xã hội chủ nghĩa, người dân có điều kiện thể hiện ý chí, lựa chọn công bằng người đại diện cho quyền lợi của mình vào bộ máy nhà nước.
      - Người đại diện tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào hoạt động quản lí nhà nước, khai thác, phát huy sức mạnh trí tuệ của nhân dân cho hoạt động của nhà nước. => Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa kiểm soát quyền lực, ngăn chặn sự tha hóa, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu hướng đến lợi ích của người dân.
      - => Ngược lại, vi phạm các nguyên tắc của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, việc xây dựng nhà nước sẽ không thực hiện được -> quyền lực của nhân dẫn sẽ biến thành quyền lực của một nhóm người.
    - - Nhà nước xã hội chủ nghĩa nằm trong nền dân chủ XHCN là phương thức thể hiện và thực hiện dân chủ.
      - Thông qua hoạt động quản lý của nhà nước, các nguồn lực xã hội được tập hợp , tổ chức và phát huy hướng đến lợi ích của nhân dân.
      - Ngược lại, nhà nước xã hội chủ nghĩa đánh mất bản chất sẽ tác động tiêu cực đến nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, dẫn tới việc xâm phạm quyền làm chủ của người dân, dẫn tới chuyên chế, độc tài, thủ tiêu nền dân chủ hoặc dân chủ chỉ còn là hình thức.
      - Nhà nước là thiết chế có chức năng trực tiếp trong việc thể chế hóa và tổ chức thực hiện những yêu cầu dân chủ chân chính của nhân dân
      - Là công cụ sắc bén trong cuộc đấu tranh đi ngược lại lợi ích của nhân dân, là thiết chế tổ chức có hiệu quả xây dựng xã hội mới , là công cụ hữu hiệu để vai trò Đảng được thực hiện
      - **=> Đảng xem nhà nước là trụ cột , công cụ chủ yếu, vững mạnh của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa