Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
UGALKETA - SISTEMA & …
UGALKETA - SISTEMA & OSASUN SEXUALA
UGALKETA FUNTZIOA
Ezaugarriak
sexu bidezkoa, bi indibiduo behar.
bakoitzak erentzia-informazio erdia eman umeari
Gametoak
gizonezkoena
espermatozoideak
emakumezkoena
obuluak
Gonadak
emakumezkoena
obulutegiak
gizonezkoena
barrabilak
ernalketa
emakumearen ugalketa-sisteman gametoak ernalketa egin
UALKETA SISTEMA
gizonaren ugalketa-sistema
barrabilak, zakila, bide genitalak eta guruin erantziak
atalak
barruan
semen-besikula
prostata
epidimoa
barrabilak
esperma-bideak
kanpoan
uretra
glandea
prepuzioa
zakila
espermatozoideak eta testosterona ekoitzi
espermatozoideak informazioa genetikoa nukleoan gorde
emakumearen ugalketa-sistema
obuluak, eta estrogenoa eta progesterona sortu
bertan espermatozoideak eta obuluak bat egin eta ernalduz gero enbrioia garatu
hiru atal
bide genitalak
obulutegiak
bulba
zikloak
obarikoa
obulazioa
egunaren inguruan
fase folikularra
egunetik 14. egunera
gorputz horiaren fasea
egunetik 28. egunera
menstrula/ umetoki-zikloa
endometrioa haunditu eta obulua hartzeko prestatu
egunetik 28.era
obulua ez bada ernaltzen, mukosa endekatu
obulazioaren 14 egunera hurrengo hilekoa
hilekoa
egunetik 6. era
LAGUNTZA BIDEZKO UGALKETA METODOAK
Antzutasuna
seme alabak modu naturalean izateko ezintasuna
emakumearena
obulu gutxi izatea edo ez ekoiztea
falopioen trompak buxatuta egotea
umetokiaren disfuntzioak
gizonarena
espermatozoide kopuru urriagaitik edo horien malformazioengaitik
bide genitalen arazoengatik
laguntza bidezko ugalketa teknikak
intseminazio artifiziala
obulua eta espermatozoidea emakumearen bide genitalean batu
faseak
lagina prestatu
semen lagina prestatu espermatozoide-kontzentrazioa egokia izateko
intseminazioa
obulazio garaian semen-lagin txiki bat sartu umetokian
obulutegiak estimulatu
emakumeari hormona dosi txikia eman obuluen ekoizpena estimulatzeko
in vitro
ernalketa
obuluak emakumearen bide genitaletatik kanpo ernaldu
faseak
semen lagina atera eta prestatu
obuluak semenez ernaldu laborategian
obulutegiak hormonekin estimulatu eta lagina ziztada edo xurgapen bidez lortu
enbrioien transferentzia
ernaldutako enbrioiak amaren umetokira transferitu
NERABEZAROAN
Karaktere sexualak
gizonak eta emakimeak bereizi
primarioak
ugaltze organoak
pubertaroan karaktere horien desberdintasunak areagotu
neskak eta mutilak jaiotzan ereizten lagundu
sekundarioak
emakumeak
hasiera adina
ohikoa
10,5
aurreratua
9
berantiarra
14
karaktereak
hilekoa etorri
baginako fluxua haunditu
bularrak hazi
aldakan, izterrean eta sabelaldean
ehun adiposoa pilatu
gizonak
hasiera adina
berantiarra
16
ohikoa
11
aurreratua
10
karaktereak
ahotsa baxuagoa egin
biloa aurpegian eta bularrean
sorbaldak eta bizkarra zabaldu
nahai gabeko hazi-isurketa
ANTISORGAILUAK
metodoak
barrerakoak
diafragma
umetoki-lepoan jartzen den mintz malgua, ez die espermatozoideei sartzen uzten
haurdunaldia eragozteko eraginkorra da baina ez STGak ez transmititzeko
umetoki barneko gailua
umetokian jartzen den gailu txikia, ernalketa eragotzi
medikuaren aginduz bakarrik
haurdunaldia eragotzzi baina ez STGen transmizioa
preserbatiboak
emakumeena
bagina barruan jartzen den zorroa espermatozoideak ez sartzeko
haurdunaldia eta STGen transmizioa eragozteko eraginkorra
gizonena
zakila tente dagoenean jartzen den zorroa, espermatozoideak atxikitu
haurdunaldia eragotzi eta STGen transmizioa prebenitu
kimikoak
anbulatorioak
obulazioa eragozteko hormona-dosi txikiak
pilulak, injekzioak, larruazalpeko adabakiak...
medikuaren aginduz bakarrik eta jarraipena egin behar zaio
haurdunaldia eragozteko eraginkorra baina STGen transmizioa eragozteko ez
espermizidak
espermatozoideak geldiarazi eta suntsitu
bakarrik erabilita ez dira seguruak
beste antisorgailu batzuekin erabili ohi da
penetrazioaren aurretik baginan sartzen diren gai kimikoak
kirurgikoak
basektomia
hodi eferenteak blokeatu espermatozoideak barrabiletatik ez ateratzeko (itzulgarria)
haurdunaldia oso ondo eragotzi baina ez du STGen prebentziorako balio
trompen lotura
haurdunaldia oso ondo eragotzi baina ez du STGen prebentziorako balio
falopioaren tronpak moztea eta lotzea obuluak atera ez daitezen eta espermatozoideak ez sartzeko
naturalak
ziklo menstrualaren zenbait seinale aztertu
eraginkortasun txikia
ez ditu ez aurdunaldia ez STGak eragozten
sexu-harremanetan ernalketa eragozteko teknikak edo tresnak
SEXU TRANSMISIOZKO GAIXOTASUNAK (STG)
sexu-harremanen bidez kutsatutako gaixotasunak, muki-mintz genitalek zuzeneko kontaktua dutenean
motak
bakterianoak
klamidia/klamidiosia
ondoeza pixa egitean eta jariakin genitala
antzutasuna ear dezake
gonokozia/blenorragia
erremina pixa egitean eta genitalak zornatzea
erditzean, haurtxoa itzu gelditu daiteke
sifilisa
sukarra eta zauriak eremu anogenitalean
tratatu ezean, garun eta bihotz lesioak eragin ditzake
parasitarioa
trikomoniasia
protozoo batek bagina-fluxu zurixka eta erremina baginan eragin
batzuetan ondoez abdominala eragin
birikoak
giza immunoeskasiaren birusa (GIB)
ez bada egoki tratatzen hiesa eragin ditzake
beste infekzio batzuen aurkako defentza gutxi
giza papilomaren birusa (GPB)
genitaletan garatxoak eta ondoeza. Umetoki-lepoko minbizia eragin ditzake
txertoa du
herpes genitala (HSB)
erupzioak eta ultzera mingarriak sortu genitaletan
sintomak tratatu baina sendabiderik ez
B hepatitisa (BHB)
gibelari kalte, sukarra, nekea eta ikertizia (azalaren kolore horia)
txertoa du
OSASUN SEXUALAREN GARRANTZIA
higiene-ohitura osasungarriak
antisorgailuak erabiltzea
kalitatezko sexu-heziketa
kanpo-genitalen higiene egokia
norberarekiko eta besteekiko sexualitatearekiko errespetua
medikuarengana joatea aldizkako azterketak egiteko
osasun sexuala
sexualitateari dagokionez, ongizate fisikoko, sozialeko eta mentaleko egoera da
ERNALKETATIK JAIOTZARA
ernalketa
bi gametoen mintzak fuzionatu eta espermatozoidearen nukleoa obuluaren zitoplasman sartu
obulua aktibatu eta "ernalketa.mintza" eratu, ezin dira espermatozoide gehiago sartu
espermatozoideak obuluaren koroa eta eremu plezudioa seharkatu eta akromosomari esker obuluaren mintz plasmatikoarekin bat egin
nukleo espermatikoa eta obuluarena fusionatu
habiaratzea / ezarpena
ernalketaren osteko 14. egunera arte
amaren eta enbrioiaren arteko lotura fisikoa sortu
enbrioiak amaren hormonak jaso eta organoak eratu
plazentazioa
amaren odol-odiak erabat konektatuta, hauek eratu:
plazenta
habiaratzean sortutako adarkatze meheak garatzean osatu
enbrioiak amarekin mantenugaiak eta hindakinak trukatu
zilbor hestea
plazenta eta enbrioa lotu
gaiak garraiatzeaz arduratu odol-hodien bidez
zorro amniotikoa
likido amniotikoz beteta
enbrioia babestu
haurdunaldia
astetik 26.era
umekiaren hezurrak osifikatu, mugitu egiten da eta amak mugimendua nabaritu ditzake
ugalketa-organoak garatu
astean bere sexua identifikatu
zentzumenak garatu
entzun, ukitu eta estimuluei erantzun
astetik 40.era
birikak, gibela eta beste bizi-organo batzuk heldu
jaiotzear dagoenean
50cm inguru luze
3kg inguru pisuan
astetik aurrera
tamaina eta pisua handitu
jaiotzean izango duen itxura antzekoa du
astetik 12.era
enbrioi zelulak modu aktiboan zatitu eta espezializatu
enbrioiaren organo gehienak osatu
astean 1,4 eta 2 cm-ko tamaina
burua besoak eta zangoak bereizi
aurrerantzean umekia
amak
goragalea, nekea eta gerria handitzea
