Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Ngữ dụng học - Coggle Diagram

- - - - Vai nói thường xuyên thay đổi nhau trong một cuộc hội thoại
        
        Mỗi lần chỉ có một người nói
        
        Lượt lời của mỗi người thường thay đổi về độ dài do đó cần có những biện pháp để nhận biết khi nào thì một lượt lời chấm dứt
        
        Vị trí ở đó nhiều người cùng nói một lúc tuy thường gặp nhưng không bao giờ kéo dài
        
        Thông thường lượt lời của đối tác này chuyển tiếp cho đối tác kia diễn ra không bị ngắt quãng quá dài, cũng không bị dẫm đạp lên nhau
        
        Trật tự của những người nói không cô định, trái lại luôn luôn thay đổi
    - - Nguyên tắc cộng tác
        
        Dạng tổng quát: Hãy làm cho phần đóng góp của anh, chị đúng như nó được đòi hỏi ở giai đoạn mà nó xuất hiện phù hợp với đích hay phương hướng của cuộc hội thoại mà anh chị đã chấp nhận tham gia vào
        
        4 phạm trù: phạm trù lượng, phạm trù chất, phạm trù quan hệ, phạm trù cách thức
        
        Mỗi phạm trù ứng với một phương châm, mỗi phương châm ứng với "tiểu phương châm"
        
        Phương châm về lượng: Hãy làm cho phần đóng góp của anh có lượng tin đúng như đòi hỏi, đừng làm cho phần đóng góp của anh có lượng tin lớn hơn đòi hỏi
        
        Phương châm về chất: Đừng nói những điều mà anh tin rằng không đúng, đùng nói điều mà anh không có bằng chứng xác thực
        
        Phương chân quan hệ: Hãy quan yếu
        
        Phương châm cách thức: Tránh lối nói tối nghĩa, tránh lối nói mập mờ, hãy ngắn gọn, hãy nói có trật tự
      - Nguyên tắc quan yếu
        
        Phương châm: Giao tiếp và tri nhận nâng lên cương vị một nghuyên tắc bao quát cả giao tiếp và sự tri thận của con người.
        
        Một phát ngôn có thể quan yếu về các phương diện sau: quan yếu về ngữ dụng, quan yếu về lập luận, quan yếu về hứng thú, quan yếu về đề tài
    - - Định nghĩa lịch sự
        
        Lịch sự như là một phương châm để giảm thiểu sự xung đột trong diễn ngôn. Những chiến lược lịch sự có nhiệm vụ đặc biệt là làm cho cuộc tương tác được thuận lợi. Phép lịch sự liên quan tới mối quan hệ giữa người tham gia mà chúng ta có thể gọi là ta và người.
        
        Có chức năng: giữ gìn sự cân bằng xã hội và quan hệ bè bạn, những quan hệ này khiến chúng ta có thể tin rằng người đối thoại với chúng ta tỏ ra trước hết là cộng tác với chúng ta
      - Các lí thuyết về lịch sự
        
        Lí thuyết của Lakoff và Leech
        
        R.Lakoff nêu 3 loại quy tắc lịch sự.
        
        Quy tắc quy thức: là quy tắc Không được áp đặt
        
        Quy tắc quy thức hơn: là quy tắc Dành cho người đối thoại sự lựa chọn
        
        Quy tắc về phép lịch sự bạn bè hay thân tình: là quy tắc khuyến khích tình cảm bạn bè
        
        Kết cấu quy tắc lịch sự của Leech gần với nguyên tắc và phương châm của Grice.
        
        Siêu quy tắc lịch sự của Leech bao gồm 6 phương châm lịch sự lớn và một số phương châm phụ khác.
        
        6 phương châm: phương châm khéo leo (giảm thất tổn thất cho người, tăng tối đa lợi ích cho người), phương châm rộng rãi (giảm thiểu lợi ích cho ta, tăng tối đa lợi ích cho ta), phương châm tán thưởng (giảm thiểu sự chê bai đối với người, tăng tối đa khen ngợi người), phương châm khiêm tốn (giảm thiểu khen ngợi ta, tăng tối đa sự chê bai ta), phương châm tán đồng (giảm thiểu sự bất đồng giữa ta và người, tăng tối đa sự đồng ý giữa ta và người), phương châm thiện cảm (giảm thiểu ác cảm giữa ta và người, tăng tối đa thiện cảm giữa ta và người).
        
        Lí thuyết của Brown và Levínon
        
        Thể diện, thể hiện dương tính, thể hiện âm tính
        
        Thể diện gồm: thể hiện âm tính, thể hiện dương tính.
        
        Thể hiện âm tính là mong muốn không bị can thiệp, mong muốn được hành động tự do như cách mình đã lựa chọn
        
        Thể hiện dương tính là cái như cầu được chấp nhận, thậm chí được yêu thích bởi người khác, được đối xử như làc thành viên cùng một nhóm xã hội và nhu cầu được biết rằng mong muốn của mình cũng được người khác chia sẻ.
        
        Hành vi đe doạ thể diện
        
        Đe dọa thể diện âm tính của người thực hiện nó: tặng biếu, hứa hẹn
        
        Đe dọa thể diện dương tính người thực hiện: thú nhận, cảm ơn, xin lỗi, tự phê bình,...
        
        Đe dọa thể diện âm tính của người tiếp nhận: nhìn uy hiếp người ta, gây ồn ào,...
        
        Chiến lược lịch sự
        
        Lịch sự âm tính và lịch sự dương tính
        
        Nói trắng và nói kín
        
        Lịch sự dương tính
        
        Lịch sự âm tính
        
        Thực hiện FTA bằng lối nói kín
        
        Những biểu hiện ngôn ngữ của phép lịch sự âm tính
        
        Các biện pháp thay thế cho các hành vi FTA:
        
        Các hành vi ngôn ngữ gián tiếp
        
        Các biện pháp hình thái học ở các ngôn ngữ biến hình
        
        Các phương tiện tu từ
        
        Các biện pháp đi kèm
        
        Giảm hiểu hiện quả xấu bằng các nói: một ít, một chút,...
        
        Tình thái hóa: tôi nghĩ rằng, có lẽ là,...
        
        Biện pháp "tháo ngòi nổ"
        
        Các biện pháp cứng rắn hóa
  - - - Hình thái của hội thoại
        
        Cấu trúc của hội thoại
        
        Lí lịch và vị thế giao tiếp của các đối tác
        
        Các yếu tố ngôn ngữ
        
        Nội dung hội thoại
    - - Thời gian thương lượng
        
        Thể thức thương lượng
        
        Kết cục của hội thoại
  - - - Đơn vị hội thoại
        
        Cặp kế cận
        
        Cấu trúc được ưa thích: cấu trúc có bộ phận thứ nhất + bộ phận thứ hai được ưa thích, cấu trúc có bộ phận thứ nhất + bộ phận thứ hai không được ưa thích
        
        Cặp chêm xen
    - - Cấu trúc bậc của hội thoại
        -Hành vi
        
        Bước thoại
        
        Cặp thoại
        
        Đoạn thoại và bài học
    - - Các đơn vị hội thoại
        
        Cuộc thoại
        
        Đoạn thoại
        
        Cặp trao đáp: cấu trúc nội tại của cặp thoại, liên kết tuyến tính của cặp thoại (liên kết hoàn toàn tuyến tính,liên kết chéo, liên kết lồng), tính chất các cặp thoại (cặp thoại củng cố, tham thoại sửa chữa, cặp thoại tiêu cực)
        
        Tham thoại
        
        Hành vi ngôn ngữ
        
        Chức nằn của các đợn vị hội thoại: chức năng ở lời dẫn nhập và hồi đáp (chức năng ở lời dẫn nhập, chức năng ở lời hồi đáp), chức năng liên hành vi tiến và lùi
- - - - Điều kiện thực hiện các hành vi tại lời
        
        Điều kiện chân thực
        
        Điều kiện thiết yếu (điều kiện căn bản)
        
        Điều kiện ban đầu
        
        Điều kiện nội dung mệnh đề
      - Khái niệm
        
        Là hành vi sử dụng các yếu tố của ngôn ngữ như: ngữ âm, từ, các kiểu kết hợp từ thành câu,.... để tạo ra một phát ngôn về hình thức và nội dung.
    - - Là những hành vi "mượn" phương tiện ngôn ngữ, nói đúng hơn là mượn các phát ngôn để gây ra một hiệu quả ngoài ngôn ngữ nào đó ở người nghe, người nhận hoặc ở chính người nói.
    - - Khái niệm
        
        Là những hành vi người nói thực hiện ngay khi nói năng. Hiệu quả của chúng là những hiệu quả thuộc ngôn, có nghĩa là chúng gây ra một phản ứng ngôn ngữ tương ứng với chúng ở người nhận.
      - Phân loại các hành vi ở lời
        
        Phân loại của Austin
        
        Hành xử
        
        Cam kết
        
        Phán xử
        
        Ứng xử
        
        Trình bày
        
        Phân loại của Searle
        
        Cam kết
        
        Biểu cảm
        
        Điều khiển
        
        Tuyên bố
        
        Tái hiện
  - - - Là phát ngôn - sản phẩm của một hành vi ở lời nào đó khi hành vi này được thực hiện một cách trực tiếp, chân thực
    - - Là những thể thức nói năng đặc trưng cho một hành vi ở lời. Là dấu hiệu ngữ pháp - ngữ nghĩa của các hành vi ở lời. Nhờ các biểu thức ngữ vi, chúng ta nhận biết được các hành vi ở lời.
    - - Động từ ngữ vi là những động từ mà khi phát âm chúng ra cùng với biểu thức ngữ vi (có khi không cần biểu thức ngữ vi đi kèm) là người nói thực hiện luôn cái hành vi ở lời do chúng biểu thị. Chẳng hạn, những động từ khi nói ra người nói thực hiện luôn các hành vi tại lời do chúng biểu thị như: hỏi, khuyên, hứa, cảm ơn, thề, cảnh cáo …. Động từ ngữ vi có thuộc tính đặc biệt: nó không miêu tả hành động, chính nó đã là hành động rồi.
  - - - Hành vi ở lời trực tiếp được hiểu là các hành vi ngôn ngữ chân thực, có nghĩa là các hành vi được thực hiện đúng với các điều kiện sử dụng, đúng với các đích ở lời của chúng.
    - - Một hành vi được sử dụng gián tiếp là một hành vi trong đó người nói thực hiện một hành vi ở lời này nhưng lại nhằm cho người nghe dựa vào những hiểu biết ngôn ngữ ở ngoài ngôn ngữ chung cho cả hai người, suy ra hiệu lực ở lời của một hành vi khác
- - - - Biểu thức miêu tả
        
        Ghép các yếu tố phụ vào một tên chung, nhờ các yếu tố phụ mà xác định được sự vật - nghĩa chiếu vật
        
        Không phải biểu thức miêu tả nào trong diễn ngôn cũng có chức năng chiếu vật
        
        Bao giờ cũng phải có một tên chung làm trung tâm, đóng vai trò như các từ chỉ phạm trù trong một biểu thức chiếu vật tên riêng
      - Tên riêng
        
        Tên đặt cho từng cá thể sự vật, tuy nhiên tên riêng có thể trùng nhau. VD: Hương Giang có thể là tên người, tên dòng sông, tên khách sạn...
        
        Chức năng cơ bản: chỉ cá thể sự vật đúng với phạm trù của cá thể được gọi tên bằng tên riêng đó
  - - - Thuộc quan hệ vai giao tiếp hàng ngày trong cuộc giao tiếp đang diễn ra với điểm gốc là người nói
      - Quan hệ vai giao tiếp là cốt lõi của việc xưng hô
      - Bao gồm những phương tiện chiếu vật nhờ đó người nói tự quy chiếu, tự đưa mình vào diễn ngôn và đưa người giao tiếp với mình vào diễn ngôn
    - - Chỉ xuất không gian, thời gian chủ quan
        
        Chỉ xuất không gian chủ quan
        
        Định vị không gian thường nằm trong cặp đối lập gần/ xa. Gần là gần với vị trí của vai nói khi nói, xa cũng là xa so với vị trí đó
        
        Vai nói có thể chiếu vật bằng cách dùng một danh từ chung hoặc một cụm danh từ miêu tả xác định kèm theo các từ chỉ xuất không gian này ,kia như: cái áo này, cái áo kia,...
        
        Chỉ xuất thời gian chủ quan: Để định vị thời gian chúng ta dùng các từ chỉ xuất thời gian như: nay,... qua,...mai, năm ngoái,ngày kia, ngày sau .... Thời gian lấy làm căn cứ làm mốc để định vị thời gian khác vẫn là thời gian của cuộc hội thoại tiếp diễn, nói cho chính xác hơn là thời gian mà vai nói nói lời của mình ra
      - Chỉ xuất không gian, thời gian khách quan: Chỉ xuất khách quan là chị xuất lấy một điểm không gian hay một điểm trong diễn tiến của sự kiện khách quan làm điểm gốc, không phải lấy tôi, ở đây, bây giờ làm gốc như trong chỉ xuất chủ quan
        
        Ví dụ chỉ xuất không gian khách quan
        VD: Lấy cho tôi cái ấy
    - - Khái niệm: Chỉ xuất trong diễn ngôn là chỉ xuất sự vật đang được nói tới trong một lời nói, một phát ngôn theo việc nó đã được nói đến trong tiền văn hay có sẽ được nói tới trong hậu văn hay không
      - Định vị trong ngôn bản có hai dạng: dạng hồi chỉ, tức là định vị theo sự vật, sự việc đã nói trong tiền ngôn bản. Dạng thứ chỉ là định vị theo những ngôn bản tiếp theo ngôn bản đang xem xét
- - - - Hàm ngôn
        
        Hàm ngôn nghĩa học
        
        Hàm ngôn ngữ dụng học
      - Tiền giả định
        
        Tiền giả định nghĩa học
        
        Tiền giả định ngữ dụng học
      - VÍ dụ: Vũ hội làm chúng ta quên rằng bây giờ đã 12 giờ đêm rồi
        
        Tiền giả định
        
        Có một cuộc vũ hội
        
        Vũ hội tổ chức vào ban đêm
        
        Vào ban đêm cần nhớ không nên thức quá khuê
        
        Đối với sinh hoạt thông thường của người Việt Nam thì 12 giờ đêm đã là quá khuê
        
        Hàm ngôn
        
        Chúng ta cần phải giải tán thôi
        
        Vũ hội đã thành công, chứng cớ là mọi người đã quên cái mệt mỏi vì giờ giấc
    - - Vi phạm quy chế chiếu vật và chỉ xuất
      - Các hành vi ngôn ngữ gián tiếp
      - Sụ vi phạm quy tắc lập luận
      - Sự vi phạm quy tắc hội thoại
      - Phương châm cộng tác hội thoại của Grice và ý nghĩa hàm ẩn
    - - Tiền giả định bách khoa và tiền giả định ngôn ngữ
      - Tiền giả định ngữ dụng và tiền giả định nghĩa học
      - Tiền giả định từ vựng và tiền giả định cú phàp
    - - Miêu tả xác định
      - Động từ thực tồn
      - Động từ chỉ sự biến đổi trạng thái
      - Từ ngữ chỉ sự lặp lại
      - Động từ phán xét, đánh giá
      - Kết cấu thời gian
      - Câu tách biệt
      - So sánh
      - Thành phần giải thích trong câu
      - Câu ghép, điều kiện không hiện thực