Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

โรคระบบทางเดินหายใจ, นางสาว วรินยุพา ตาคำ 6401210880 - Coggle Diagram

- - - - สาเหตุสำคัญของอาการหอบหืดเกิดจากปัจจัยภายในเป็นการถ่ายทอดทางพันธุกรรม และปัจจัยภายนอกที่เกิดจากการสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ที่อยู่ในสิ่งแวดล้อม เช่น เกสรดอกไม้ ไรฝุ่น เชื้อรา ควันบุหรี่ มลพิษทางอากาศ ฝุ่น PM2.5 สารเคมี การติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจ ยาบาง
        ชนิด รวมถึงการออกำลังกายหักโหม อากาศเย็น และความเครียด เป็นต้น โดยการสัมผัสอาจเป็นการสัมผัสกับตัวกระตุ้นให้เกิดภูมิแพ้หลายชนิดในปริมาณไม่มาก แต่สัมผัสเป็นเวลานาน หรือสัมผัสกับ
        ตัวกระตุ้นให้เกิดภูมิแพ้เพียงชนิดเดียวแต่ปริมาณมาก
    - - เมื่อมีอาการมากขึ้น
        
        หอบ
        
        หายใจมีเสียง wheezing โดยเฉพาะขณะหายใจออกจะได้ยินเสียงชัดเจน
        
        หายใจออกลำบากกว่าจะหายใจเข้า
        
        มีเสมหะเป็นฟองสีขาว ลักษณะอาจเหนียวใสเป็นวุ้น
        
        รู้สึกกระวนกระวาย กลัว
        
        หายใจไม่ทัน
      - ในรายที่มีอาการรุนแรง
        
        มีอาการเขียวบริเวณริมฝีปาก ปลายมือ และปลายเท้า
        
        หายใจเข้าออกเบา และสั้นลง
        
        มีการคั่งของคาร์บอนไดออกไซด์มาก เกิดภาวะพร่องออกซิเจน จากภาวะความเป็นกรดเนื่องจากการหายใจ ทำให้อาจเกิดภาวะการหายใจล้มเหลว และเสียชีวิตได้
      - อาการและอาการแสดงในระยะแรก อาจมีเพียง
        
        อาการรู้สึกแน่นหน้าอก
        
        อึดอัด
        
        ไอ
    - - ผลกระทบต่อสตรีตั้งครรภ์
        สตรีตั้งครรภ์ที่เป็นหอบหืดรุนแรงมากก่อนการตั้งครรภ์มีแนวโน้มที่อาการจะรุนแรงมากขึ้นโดยอาการมักจะกำเริบในช่วงสัปดาห์ที่ 24-36 ของการตั้งครรภ์ ในรายที่เป็นหอบหืดเพียงเล็กน้อยมีแนวโน้มว่าอาการจะดีขึ้น ในรายที่ควบคุมโรคไม่ได้จะมีผลกระทบ ได้แก่ เสี่ยงต่อการแท้ง
        การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด ความดันโลหิตสูงร่วมกับการตั้งครรภ์ เสี่ยงต่อ pneumothorax, pneumomediastinum cardiac arrhythmias และเสียชีวิตจากภาวะ status asthmaticus
      - ผลต่อทารก
        ในรายที่สามารถควบคุมอาการของโรคได้ดีตั้งแต่ก่อนตั้งครรภ์ การเป็นโรคหอบหืดจะไม่มีผลกระทบต่อการตั้งครรภ์ แต่หากควบคุมโรคไม่ดี จะมีผลกระทบต่อทารก ได้แก่ ทารกคลอดก่อนกำหนด ทารกเจริญเติบโตช้าในครรภ์ ทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อย ทารกแรกเกิดขาดออกซิเจน
        และหากรุนแรงมาก ทารกอาจเสียชีวิตได
    - - การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
        ตรวจดูสมรรถภาพของปอดโดยใช้ spirometry หรือ peak flow meter เพื่อวัดแรงดันลมขณะหายใจออก เพื่อยืนยันว่ามี airflow limitation โดยในรายที่มีอาการรุนแรงจะมีแรงดันลมขณะหายใจออกที่ 1 นาทีต่ำกว่า 80 % ของค่าปกติ
      - การตรวจพิเศษ
        ได้แก่ การตรวจภาพถ่ายทางรังสีเพื่อวินิจฉัยแยกโรคหอบหืดออกจากโรคที่มีอาการคล้ายคลึงกัน และการตรวจ arterial blood gas (ABGs) เพื่อประเมินภาวะขาดออกซิเจน (hypoxia)
      - การตรวจร่างกาย
        พบหายใจลำบาก หายใจมีเสียง wheezing หอบเหนื่อย หายใจเร็ว ชีพจรเร็ว เหงื่อออก อาจพบอาการเขียวบริเวณริมฝีปากและปลายมือปลายเท้า
      - การซักประวัติ
        เกี่ยวกับประวัติภูมิแพ้ในครอบครัว การสัมผัสสิ่งที่ก่อให้เกิดหอบหืด อาการและอาการแสดงเมื่อเกิดหอบหืด รวมทั้งการรักษาที่เคยได้รับ
    - - การรักษาแบบประคับประคอง
        โดยหลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้นทุกชนิดที่ทำให้โรคกำเริบ และอาจให้ออกซิเจนในกรณีที่พบว่าเหนื่อยหอบมากหรือค่าความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดต่ำ หลีกเลี่ยงการใช้ยากระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูกกลุ่ม ergometrine จะทำให้อาการของโรครุนแรงขึ้น โดยเปลี่ยนมาเป็นยากลุ่ม oxytocin หรือ prostaglandin แทน หลีกเลี่ยงการใช้ analgesia
        โดยเฉพาะยา meperidine หรือ morphine จะกระตุ้นให้อาการหืดกำเริบได้ ในรายที่ต้องผ่าตัดคลอดให้หลีกเลี่ยงการใช้ยาระงับความรู้สึกชนิด general anesthesia เนื่องจากการใส่ท่อหายใจอาจกระตุ้นให้หลอดลมหดเกร็ง (bronchospasm) ควรใช้วิธี epidural block แทน
      - พิจารณาทำ therapeutic abortion ในรายที่การทำงานของหัวใจและปอดล้มเหลว
      - การใช้ยาเพื่อรักษาและป้องกันอาการหอบหืด ได้แก่
        
        ยาขยายหลอดลม ซึ่งยาที่นิยมใช้ได้แก่ ยากลุ่ม sympathomimetics เช่น terbutalines, albuterol เป็นต้น
        
        ส่วนยากลุ่ม xanthine ได้แก่ aminophylline, theophylline ปัจจุบันไม่นิยมใช้ในการรักษาเนื่องจากอาจเกิดการสะสมของพิษยา นอกจากนี้ยังมียาแก้อักเสบที่ใช้ลดอาการหอบหืดที่เกิดจากการอักเสบที่เกิดในระยะหลัง ได้แก่ ยา กลุ่มสเตียรอยด์ เช่น bechomethasone, cromolyn sodium เป็นต้น
- - - - วัณโรคปอดเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย genus mycobacterium ซึ่งมีหลาย species ซึ่งร้อยละ 80 ของการติดเชื้อในคนเกิดจากเชื้อ mycobacterium tuberculosis (M.TB) การติดเชื้อวัณโรคสามารถเกิดได้กับทุกอวัยวะของร่างกาย แต่จะพบการติดเชื้อบ่อยที่สุดที่ปอด และสำคัญมากที่สุดเนื่องจากเชื้อสามารถแพร่กระจายจากปอด หลอดลม หรือกล่องเสียงของผู้ป่วยไปสู่ผู้อื่นได้ผ่านการไอ จาม ตะโกน พูดเสียงดัง หรือหัวเราะ เชื้อที่อยู่ในละอองฝอย (droplets) ของเสมหะหรือละอองน้ำลายจะออกมาสู่ภายนอก ถ้าละอองฝอยมีขนาดใหญ่เมื่ออกมาสู่ภายนอกจะตกลงสู่พื้นดินและแห้งไป แต่หากเป็นละอองฝอยขนาดเล็กเมื่อออกมาสู่ภายนอกจะสามารถกระจายอยู่ในอากาศได้นานหลายชั่วโมง ติดต่อจากคนสู่คนได้โดยการสูดหายใจเอาเชื้อวัณโรคที่ปนออกมากับละอองฝอยเข้าไป
    - - โดยผู้ที่ป่วยเป็นวัณโรค จะสามารถแพร่กระจายเชื้อไปให้ผู้อื่นได้ และ
        จะมีอาการแสดงของวัณโรค ได้แก่
        
        ไอเรื้อรัง (มากกว่า 2 สัปดาห์)
        
        เจ็บหน้าอก
        
        ไอมีเลือดหรือมีเสมหะปน
        
        น้ำหนักลด
        
        มีไข้
        
        เหงื่อออกผิดปกติตอนกลางคืน
        
        อ่อนเพลีย
        
        เบื่ออาหาร
    - - ผลต่อสตรีตั้งครรภ์
        เสี่ยงต่อการแท้ง และการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
      - ผลต่อทารก
        ทารกในครรภ์เจริญเติบโตช้า ทารกน้ำหนักตัวน้อย หรืออาจเสียชีวิตในครรภ์ รวมถึงอาจเกิดการสำลักสารคัดหลั่งที่ติดเชื้อเข้าไปขณะคลอด หากสตรีตั้งครรภ์ได้รับการรักษาอย่างน้อย 2 สัปดาห์ก่อนคลอด หรือตรวจไม่พบเชื้อวัณโรคในเสมหะของสตรีตั้งครรภ์ ทารกก็จะมีโอกาสติดเชื้อน้อย
    - - การซักประวัติ
        
        เกี่ยวกับการสัมผัสกับเชื้อ
        
        การเป็นโรคหรือภาวะแทรกซ้อนที่เสี่ยงต่อวัณโรค เช่น การติดเชื้อเอชไอวี เบาหวาน การได้รับยากดภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
        
        ซักประวัติอาการแสดงของวัณโรค ได้แก่ อาการไอเรื้อรังติดต่อนานเกิน 2 สัปดาห์ น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย มีไข้ และเหงื่อออกตอนกลางคืนหลังไข้ลด
      - การตรวจร่างกาย จะพบ
        
        อาการไอเรื้อรัง
        
        ไอมีเลือดปน
        
        เจ็บหน้าอก
        
        หายใจขัด
        
        อ่อนเพลีย
        
        มีไข้ต่ำ ๆ ซึ่งมักจะเป็นตอนบ่าย เย็น หรือตอนกลางคืน
        
        ฟังปอดอาจได้ยินเสียง rales ขณะหายใจเข้า
        
        แต่ในรายที่เป็นวัณโรคในระยะเริ่มต้นอาจตรวจไม่พบอาการผิดปกติ
      - การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
        
        การตรวจหาเชื้อ AFB เป็นการย้อมสีทนกรดและนำไปตรวจหาเชื้อ acid fast bacilli ด้วยกล้องจุลทรรศน์ ถ้าผลตรวจ AFB smear เป็นบวกวินิจฉัยว่าเป็นวัณโรค ให้เริ่มรักษาทันทีพร้อมกับส่งตรวจ Drug Susceptibility Testing (DST) เพื่อทดสอบความไวต่อยาของเชื้อ แต่หาก AFB ให้ผลเป็นลบ ให้ส่งเสมหะตรวจต่อด้วย Xpert MTB/RIF
        
        วิธี Xpert MTB/RIF วิธีนี้สามารถตรวจได้ทั้งเสมหะที่มีผล AFB smear บวกหรือลบเป็นการตรวจเพื่อยืนยันการติดเชื้อวัณโรคและการดื้อต่อยา rifampicin ของเชื้อวัณโรคได้พร้อมกัน กลุ่มเสี่ยงหรือสงสัยว่าจะติดเชื้อแนะนำให้ส่งตรวจทั้ง AFB smear และ Xpert MTB/RIF ไปพร้อม ๆ กัน
        
        ตรวจการตอบสนองต่อการติดเชื้อวัณโรค (immune reactivity testing) ได้แก่ tuberculin skin test (TST) และ interferon-gamma release (IGRA) เป็นการตรวจวัดระดับสาร interferon-gamma ที่หลั่งออกมาเพิ่มขึ้นเมื่อเซลล์เม็ดเลือดขาวได้รับการกระตุ้นจากเชื้อวัณโรค
    - - เมื่อได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นวัณโรคปอด ก่อนเริ่มการรักษาจะต้องตรวจหาเชื้อ HIV ในผู้ป่วยทุกราย พร้อมทั้งตรวจการทำงานของตับ และการทำงานของไต
      - แนวทางการรักษาวัณโรค
        ของ WHO ได้แนะนำสูตรยามาตรฐานสำหรับผู้ป่วยใหม่ที่เชื้อไวต่อยา หรือผู้ป่วยที่ยังไม่เคยรับการรักษามาก่อน หรือรักษามาไม่เกิน 1 เดือน ให้ใช้ยาสูตร 2HRZE/4HR
      - ใน 2 เดือนแรกใช้ยา isoniazid (H) + rifampicin (R) + pyrazinamide (Z) + ethambutol (E) หลังจากนั้นใช้ isoniazid (H) + rifampicin (R) ต่ออีก 4 เดือน และแนะนำให้เสริมวิตามินบี 6 วันละ 50-100 mg. ให้กับสตรีตั้งครรภ์ที่ได้รับยา isoniazid เนื่องจากยา isoniazid มีผลยับยั้งการสร้างวิตามินบี 6
      - ขณะรักษาจะต้องติดตามดูเชื้อวัณโรคเป็นระยะ โดยการย้อมเสมหะร่วมกับการประเมินลักษณะอาการทางคลินิก ในรายที่การตอบสนองการรักษาไม่ดี เช่น ตรวจ AFB smear และการเพาะเชื้อ วัณโรคใน เดือนที่ 2 หรือ 3 หลังการรักษายังให้ผลเป็นบวก และผลทดสอบความไวไม่พบเชื้อดื้อยาสามารถยืดระยะเวลาในการรักษา 4HR จาก 4 เดือนเป็น 7 เดือนได้ ในกรณีที่เป็น latent TB infection
      - ข้อแนะนำให้รักษาหลังคลอดบุตรไปแล้ว 3 เดือนเพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดตับอักเสบจากการใช้ยา