NED - Toneel in de middeleeuwen
context
400-1500
er is een geen volledige breuk met het theater in de middeleeuwen
theater was wel veel minder aanwezig
lang dacht men wel dat er een breuk was (door barbaren)
maar er waren eeuwenlang nog acrobaten, danser, mimespelers, dierentrainers, goochelaars, worstelaars en verhalenvertellers die een overgang vormden
geestelijk toneel
van oudere werken is er geen overleving pas bij de rederijkers in 15de en 16de eeuw is er eits terug te vinden
wereldlijk toneel
abele spelen is het oudst bewaarde toneel
abele spelen
lanseloet van denemerken
esmoreit
gloriant
vanden winter en vanden somer
men weet niet of er nog meer abele spelen zijn of da dit alles is
ontstaan
n.a.v. kerkelijke feestdagen werden evangelies uitgebeeld
de spelers waren priesters en koorjongens later waren dit ook leken (maar geen vrouwen)
werd gespeeld in de kerk
links >> hel rechts >> hemel (standpunt priesters)
verdween uit de kerk
achteraan kerk >> portaal >> plein voor de kerk
overbevolking van de kerk
de stukken waren niet meer super christelijk er werd soms zelfs scherp uit gehaald naar de kerk
volkstaal neemt het latijn over
door al deze veranderingen komen de stukken op zichzelf te staan los van de kerk
ontstaan
waarschijnlijk hebben e zich gebaseerd op het toneel van de geestelijke
Griekse toneel / wereldlijk toneel
click to edit
het was een spel in ontelbare beelden of tableaus
opvoering
huizen (mansions) stonden in een semicirkel of op een rechte lijn voor het publiek
de actie ging over van de ene scene naar de andere, het publiek verschoof zich mee van huis tot huis
wagenspelen
vergelijkbaar met een soort stoet
de scènes werden opgevoerd op wagens die dooreen de stad trokken
de wagen stopte op een plaats waar mensen konden samenkomen en wanneer de scène klaar was reed de wagen verder om voor de volgende plaats te maken
verschillende scènes werden opgevoerd door verschillende gildes (te zien aan de inhoud)
na elk stuk was er een kort komisch toneelstuk om de spanning er in de houden (bij abele spelen sotternieën of kluchten)
na het los komen van de kerk zien we ook hier de opvoering van komisch toneel na een ernstig stuk
Prins Lanseloet is verliefd op kamermeisje sandrijn (standenverschil)
gevonden in het Hulthemse handschrift
thema: hoofs (oosterse ridderoman)
adellijke dames en heren
hoos taalgebruik
thematiek van de hoofse minnen
tegenstelling tussen trouw en ontrouw
tegenstelling tussen het Christelijke westen en het islamitische Oosten
het balng van afkomst en stand
moeder zorgt ervoor dat lanseloet één nacht met sandrijn kan doorbrengen op voorwaarde dat hij haar daarna laat vallen
Sandrijn trapt hier in en vlucht gekwetst weg van Lanseloet
Sandrijn ontmoet een ridder in het bos waarmee ze gaat trouwen
lanseloet beseft zijn fout en stuurt een ridder op pad om sandrijn te vinden. de ridder vertelt hem dat sandrijn dood is als troost (leugen) en lanseloet sterft van liefdesverdriet
in de epiloog wordt erop gewezen dat hij zijn verdiende loon heeft gekregen
kluchten
ook wel sotternieën genoemd bij de abele spelen
kort stukje toneel dat zich afspeelt in een volks milieu
bedoeld om na een ernstig stuk te spelen om de voorstelling vrolijk af te sluiten
het taalgebruik is plat, er vallen veel klappen en er wordt getierd en gevloekt
het is humoristisch
lippijn, De buskenblaser, Hexe, Rubben, Drie daghen heere, truwanten
sotternie: Hexe
fragment Lanseloet van Denemarken
sandrijn ontmoet ridder
zitten in bos >> gevaarlijk hier zitten vogelvrije mensen
ridder spreekt niet hoofs in het begin
minnekozen >> liefdes spel
vraagt haar mee te komen in de plaats van trouwen
nadat sanderijn meermaals wijst op de ridder zijn hoofsheid vraagt de ridder om te trouwen wat wel hoofs is
sandrijn verteld hem op hoofse manier dat ze niet meer maagd is en vraagt aan de ridder om op een hoofse manier te antwoorden zodat ze zeker weet dat hij een hoofse man is
boom staat in bloem en valk komt één bloem plukken
één bloem maar voor de rest is er niets aan de hand met de boom
zou je daarom de boom afhakken
ridder antwoord hoofs dat hij de boom niet zou afhakken
zijn complimenten zijn rechtuit en niet dubbelzinnig