NED - Toneel in de middeleeuwen

context

400-1500

er is een geen volledige breuk met het theater in de middeleeuwen

theater was wel veel minder aanwezig

lang dacht men wel dat er een breuk was (door barbaren)

maar er waren eeuwenlang nog acrobaten, danser, mimespelers, dierentrainers, goochelaars, worstelaars en verhalenvertellers die een overgang vormden

geestelijk toneel

van oudere werken is er geen overleving pas bij de rederijkers in 15de en 16de eeuw is er eits terug te vinden

wereldlijk toneel

abele spelen is het oudst bewaarde toneel

abele spelen

lanseloet van denemerken

esmoreit

gloriant

vanden winter en vanden somer

men weet niet of er nog meer abele spelen zijn of da dit alles is

ontstaan

n.a.v. kerkelijke feestdagen werden evangelies uitgebeeld

de spelers waren priesters en koorjongens later waren dit ook leken (maar geen vrouwen)

werd gespeeld in de kerk

links >> hel rechts >> hemel (standpunt priesters)

verdween uit de kerk

achteraan kerk >> portaal >> plein voor de kerk

overbevolking van de kerk

de stukken waren niet meer super christelijk er werd soms zelfs scherp uit gehaald naar de kerk

volkstaal neemt het latijn over

door al deze veranderingen komen de stukken op zichzelf te staan los van de kerk

ontstaan

waarschijnlijk hebben e zich gebaseerd op het toneel van de geestelijke

Griekse toneel / wereldlijk toneel

click to edit

het was een spel in ontelbare beelden of tableaus

opvoering

huizen (mansions) stonden in een semicirkel of op een rechte lijn voor het publiek

de actie ging over van de ene scene naar de andere, het publiek verschoof zich mee van huis tot huis

wagenspelen

vergelijkbaar met een soort stoet

de scènes werden opgevoerd op wagens die dooreen de stad trokken

de wagen stopte op een plaats waar mensen konden samenkomen en wanneer de scène klaar was reed de wagen verder om voor de volgende plaats te maken

verschillende scènes werden opgevoerd door verschillende gildes (te zien aan de inhoud)

na elk stuk was er een kort komisch toneelstuk om de spanning er in de houden (bij abele spelen sotternieën of kluchten)

na het los komen van de kerk zien we ook hier de opvoering van komisch toneel na een ernstig stuk

Prins Lanseloet is verliefd op kamermeisje sandrijn (standenverschil)

gevonden in het Hulthemse handschrift

thema: hoofs (oosterse ridderoman)

adellijke dames en heren

hoos taalgebruik

thematiek van de hoofse minnen

tegenstelling tussen trouw en ontrouw

tegenstelling tussen het Christelijke westen en het islamitische Oosten

het balng van afkomst en stand

moeder zorgt ervoor dat lanseloet één nacht met sandrijn kan doorbrengen op voorwaarde dat hij haar daarna laat vallen

Sandrijn trapt hier in en vlucht gekwetst weg van Lanseloet

Sandrijn ontmoet een ridder in het bos waarmee ze gaat trouwen

lanseloet beseft zijn fout en stuurt een ridder op pad om sandrijn te vinden. de ridder vertelt hem dat sandrijn dood is als troost (leugen) en lanseloet sterft van liefdesverdriet

in de epiloog wordt erop gewezen dat hij zijn verdiende loon heeft gekregen

kluchten

ook wel sotternieën genoemd bij de abele spelen

kort stukje toneel dat zich afspeelt in een volks milieu

bedoeld om na een ernstig stuk te spelen om de voorstelling vrolijk af te sluiten

het taalgebruik is plat, er vallen veel klappen en er wordt getierd en gevloekt

het is humoristisch

lippijn, De buskenblaser, Hexe, Rubben, Drie daghen heere, truwanten

sotternie: Hexe

fragment Lanseloet van Denemarken

sandrijn ontmoet ridder

zitten in bos >> gevaarlijk hier zitten vogelvrije mensen

ridder spreekt niet hoofs in het begin

minnekozen >> liefdes spel

vraagt haar mee te komen in de plaats van trouwen

nadat sanderijn meermaals wijst op de ridder zijn hoofsheid vraagt de ridder om te trouwen wat wel hoofs is

sandrijn verteld hem op hoofse manier dat ze niet meer maagd is en vraagt aan de ridder om op een hoofse manier te antwoorden zodat ze zeker weet dat hij een hoofse man is

boom staat in bloem en valk komt één bloem plukken

één bloem maar voor de rest is er niets aan de hand met de boom

zou je daarom de boom afhakken

ridder antwoord hoofs dat hij de boom niet zou afhakken

zijn complimenten zijn rechtuit en niet dubbelzinnig