BỆNH ĐƠN GEN
Phân loại bất thường theo ACMG
Khái niệm
Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh đơn gen
Lặn / NST thường
Trội / NST thường
Trội / X
LK Y
Mức độ biểu hiện (Expressivity)
Độ biểu hiện (Penetrance)
Có thể xảy ra trước sinh, sau sinh, dậy thì, sau lứa tuổi sinh sản
Xs đột biến có biểu hiện lâm sàng
Mức độ biểu hiện bệnh khác nhau
của từng người có cùng kiểu gen, trong cùng gia đình
Giải trình tự toàn bộ exon
Giải trình tự toàn bộ gen
Panel gel
Giải trình tự 1 gen gây bệnh đã xác định
G4500-4503 gen
WES - 22 000 gen
WGS
Benign (lành tính)
Normal (bình thường)
Pathologenic (gây bệnh)
Uncertain clinical significance (không chắc chắn)
Số lượng người bệnh ngày càng gia tăng,
biểu hiện bệnh qua nhiều thế hệ
Một số bệnh
Một số bệnh tần suất cao
Khoảng 50% bất thường (QL Mendel)
Ảnh hưởng GT
Thận đa nang
Tăng cholesterole máu
Huntington
Xương thuỷ tinh
Bất sản sụn
ĐB gen LCGR gây dậy thì sớm ở nam, không ảnh hưởng nữ
Một số bệnh
Gen ĐB gây giảm hoặc mất CN enzyme
2 ĐB từ bố và mẹ
HC hình liềm
Xơ nang
Bạch tạng
Thalassemia (RL DT tổng hợp chuỗi globin)
Beta thalassemia
Alpha thalassemia
RL DT phổ biến nhất về tổng hợp sắc tố, ảnh hưởng đến 5% dân số TG
Chủ yếu gốc châu Phi, Địa Trung Hải, tiểu lục địa châu Á
Điều trị trước sinh
Thời gian đầu truyền máu
Sau đó lấy tế bào gốc tạo máu (stem cell) của mẹ truyền vào TM rốn
Thay thế các tế bào tạo máu bất thường
Lý do: Bào thai chưa có lympho T -> việc thải ghép ít
Điều trị
Ghép tế bào gốc tạo máu
Liệu pháp gen
CRISPR/Cas9
Triệu chứng
HC biến dạng, khó di chuyển, dồn cục, vỡ hàng loạt
Biến chứng
Thiếu máu
Đau
Teo lách
Viêm phổi
Hoại tử chi
HC ngực cấp
Loét chân
Chậm lớn
Đột quỵ
Suy đa cơ quan
Tử vong
Kiểu biểu hiện thường không hoàn toàn
Bệnh ti thể
Bệnh thần kinh thị giác DT leber
Một số bệnh
Nữ bị bệnh nhiều hơn
Nữ dị hợp tử thường biểu hiện nhẹ hơn
do gene bệnh có thể nằm trên NST X bất hoạt
Bệnh còi xương thiếu phosphate máu
Cây GH: các thế hệ đều có người mắc bệnh
Rất hiếm: 1/20 000
ĐBG PHEX / X
→ Giảm tái hấp thu phosphate ở thận
→ Thiếu phosphate máu
→ Rối loạn hoạt động của các tạo cốt bào
Lặn / X
Một số bệnh
Cây GH dạng chéo
1 số trường hợp nữ dị hợp tử có thể bị bệnh
do bởi kiểu NST X ở nữ bị bất hoạt
Muscular dystrophy (loạn dưỡng cơ), Duchenne (nhược cơ)
Hemophilia A (máu khó đông)
Hầu như không gặp ở nữ,
do nữ bệnh chắc chắn bố bệnh (không sống được đến tuổi dậy thì)
Dày sừng lòng bàn tay
Túm lông ở vành tai
Số lượng gien ty thể rất ít (37 genes),
nhưng có chức năng rất quan trọng
Phụ thuộc số lượng ti thể bất thường,
không phụ thuộc gen trội, lặn
Hiện tại phát hiện > 100 đột biến
Rối loạn chức năng tạo năng lượng của ti thể
Ảnh hưởng đến nhiều mô
Gan, thận, tụy, não, hệ tiêu hóa, mắt, tai trong, cơ
và tế bào máu