Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
NED - Proza in de verlichting - Coggle Diagram
NED - Proza in de verlichting
context
late 17de tot 18de eeuw
vrede van munster vond plaats
einde aan 80 jarige oorlog
NED onafhankelijk
BE >> onder bewind van Spanje
er ontstaat een kloof tussen NED en BE
in BE gaat het slecht
armoede, hongersnood, epidemieën en conflicten
geen politieke vrijheid
onder bewind van Spanje >> Oostenrijk (vrede van Utrecht) >> Frankrijk
genres
briefroman
imaginaire reisverhalen
briefroman
allemaal brieven van verschillende personages
je ziet verschillende standpunten
past bij de verlichting omdat je zelf moet nadenken over wat juist is en wat niet
krijgt alle gevoelens en gedachten van alle personages te zien
willen moralen meegeven
leren uit wat je leest >> verlichting
vaak een les over hoe je moet gedragen in de samenleving
brieven waren deze tijd populair
hoofdpersoon vaak jonge dame die op het punt staat de volwassenen wereld te betreden
historie van mejuffrouw Sara Burgerhart
imaginaire reisverhalen
een exotische plaats of een plaats dat niet bestaat
was populair vanwege kolonisatie en ontdekkingsreizen
hier waren geen regels en konen ze kritiek geven op de maatschappij zonder dat direct te hoeven doen
deden alsof de verhalen echt gebeurd waren
op café gehoord
wordt in de ik persoon verteld
Robinson motief
reiziger die aan schipbreuk leidt en aankomt op een onbekend eiland
empirisme
waarneming is de bron van kennis
menselijk brein is niet betrouwbaar (wat is groot wat is klein >> subjectief)
zorgt voor het ontstaan van instrumenten (wel betrouwbaar)
microscoop
sterrenkijker
god zit in de natuur, god is overal aanwezig
zorgt voor een vrije vorm van religie
zien we vooral in noordelijke Nederlanden (was een van de meest vrij naties van de tijd)
meer positieve wetenschappen
aarde als studie object
ontstaan van encyclopedie, bibliotheken, wetenschappelijke collecties
rationalisme
denken is de vorm van waarheid
daarom veel abstracte rationele termen omdat deze in je gedachten zitten
god is de ultieme waarheid, het zuivere idee dat van geen enkele waarneming afhankelijk is
vertrekken dus niet van waarneming
René Descartes is grondlegger
ik denk dus ik ben
capaciteit om dingen te weten
de mens in van nature goed en kan goed blijven door opvoeding (de mens is maakbaar, de mens is vrij)
werken
reize door het aapenland
Gerrit Paape - Dr. schasz
apen willen mens worden
ene wilt mens worden door het afhakken van hun staart (snel)
andere wilt mens worden via een geleidelijk proces van ontwikkeling (mens worden in hun hoofd, rationalisme)
humoristisch
imaginair reisverhaal
geeft kritiek op de samenleving
maatschappij kiest altijd voor de snelle foute oplossing
apen worden voorgelogen
machthebbers kijken toe terwijl iedereen het slecht heeft
historie van mejuffrouw Sara burgerhart
Elisabeth wolff en agatha deken
eerste echte roman
tweedelige briefroman
sara gaat opzoek naar haar grenzen in vrijheid verlaat haar tante (leeft ze na dood van ouders) en gaat in een tehuis voor jonge dames wonen
ze gaat van haar leven genieten en word stapelverliefd op R, die slechts uit is op seks. ze denk niet na tot dat ze bijna verkracht wordt door R
boek word opgedragen aan Nederlandse juffers om er uit te kunnen leren (moraal)
empirisme vs rationalisme
E >> negatiever (menselijke waarneming onbetrouwbaar)
R >> optimistischer
E >> god is aangepast zodanig dat het past in het plaatje
R >> god past in het plaatje
literaire genootschappen
voortzetting van rederijkerskamers
individueel talent
beeld komt pas vanaf romantiek
auteur als ambachtsman
contrast
aldoende leert men
oefening baart kunst
collectieve waarden verspreiden (helpen van de samenleving)
ontstaan
er was religieuze onrust >> mensen begonnen nieuwe manier van denken
verlichting meer te zien in NED omdat het daar beter gaat en er meer vrijheid is