Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus) - Coggle Diagram

- - - - อินซูลินออกฤทธิ์นานปานกลาง (intermediate acting human insulin) เริ่มออกฤทธิ์ 2-4 ชั่วโมง ออกฤทธิ์สูงสุด 4-8 ชั่วโมง ออกฤทธิ์นาน 10-16 ชั่วโมง Humulin Insulatard Monotard
      - อินซูลินออกฤทธิ์ยาว (long acting human insulin) เริ่มออกฤทธิ์ 2 ชั่วโมง ออกฤทธิ์นาน 18-24 ชั่วโมง Lantus Levemir
      - อินซูลินออกฤทธิ์สั้น (short acting human insulin) เริ่มออกฤทธิ์ 30-45 นาที ออกฤทธิ์สูงสุด 2-3 ชั่วโมง ออกฤทธิ์นาน 4-8 ชั่วโมง Regular insulin
      - อินซูลินผสมสำเร็จรูป (pre-mixed 30%RI+70%NPH: mixtard 30HM) เริ่มออกฤทธิ์ 30-60 นาที ออกฤทธิ์สูงสุด 2-8 ชั่วโมง ออกฤทธิ์นาน 12-20 ชั่วโมง Humulin 70/30 Mixtard30 Humalog mix 25 Novomix 30
      - ชนิดออกฤทธิ์เร็ว (rapid acting insulin analog) เริ่มออกฤทธิ์ 5-15 นาที ออกฤทธิ์สูงสุด 1-2 ชั่วโมง ออกฤทธิ์นาน 3-4 ชั่วโมง Lispro Aspart
- - - - สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง
        
        2.โรคร่วมขณะเป็นโรคเบาหวาน
        
        2.1 โรคความดันโลหิตสูงหากไม่สามารถควบคุมโรคได้อาจมีผลต่อหัวใจ สมอง ไต หลอดเลือดและตา เพราะความดันโลหิตสูงที่เป็นอยู่นานจะทำให้ผนังหลอดเลือดแดงหนาตัวขึ้นและขนาดของหลอดเลือดเล็กลง ทําให้เลือดที่ไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ ลดลงอวัยวะต่างๆ ทํางานได้ไม่เป็นปกติ ไตซึ่งเป็นอวัยวะที่มีหลอดเลือดมากที่สุดในร่างกาย ทำหน้าที่กรองของ เสียออกจากเลือด ความดันโลหิตสูงจึงมีผลต่อหลอดเลือดที่ไตทำให้เลือด ไปเลี้ยงไตไม่พอ ไตจึงเสื่อมสมรรถภาพจนถึงชั้นไตวายเรื้อรัง
        
        2.2 ภาวะไขมันในกระแสเลือดสูง (Hypercholesterolemia) ระดับไขมันในเลือดที่สูงขึ้นจะทำให้เกิดพยาธิสภาพทางไดเกิดหลอดเลือดโกลเมอรูลัสแข็งตัวจึงทำให้อัตราการกรองของไตลดลงการรักษาไขมันในเลือดด้วยยากลุ่ม
        สเตตินส์ (statins) จะช่วยฟื้นฟูสภาพหลอดเลือดได้ในผู้ป่วยที่ตรวจพบว่ามีไขมันในเลือดสูง ซึ่งเป็นกลุ่มที่เสี่ยงต่อการเป็นไตเสื่อมจากเบาหวาน
        
        3.พฤติกรรมส่วนบุคคลซึ่งจะเป็นปัจจัยส่งเสริมการเสื่อมของไต
        
        3.1 พฤติกรรมการรับประทานอาหารโดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ชอบอาหารรส จัดหวาน มัน เค็ม สารอาหารบางประเภทนอกจากจะมีประโยชน์แล้วหาก รับประทานในประมาณที่เหมาะสมก็อาจมีผลต่อการทางานของไตได้
        
        3.2 การสูบบุหรี่มีผลเสียต่อไต เนื่องจากการสูบบุหรี่ทำให้ความดันโลหิตสูงอัตราการเต้นของหัวใจเพิ่มขึ้น การไหลเวียนเลือดในไตลดลงจนทำให้เส้นเลือดในไตอุดตันได้ เพราะการสูบบุหรี่จะทำให้ความดันโลหิตสูงเพิ่มขึ้นมีโปรตีนรั่วทางปัสสาวะมากขึ้น ซึ่งแสดงให้เห็นว่าประสิทธิภาพการกรองของไตลดลง
        
        3.3การมีพฤติกรรมการกลั้นปัสสาวะเป็นเวลานานๆ บ่อยครั้งและในผู้ป่วย เบาหวานจะปัสสาวะบ่อย ผู้ป่วยบางรายจึงกลั้นปัสสาวะซึ่งเป็นสาเหตุให้ เชื้อโรคเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะและเกิดการอักเสบของท่อทางเดินปัสสาวะ และอาจเกิดโรคไตอักเสบเฉียบพลันได้
        
        3.4 พฤติกรรมการซื้อยามาใช้เองโดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์ เช่น ยาแก้ปวด ข้อปวดเส้น ปวดกล้ามเนื้อซึ่งเป็นยาลดการอักเสบที่มีฤทธิ์แรงมาก ถ้าใช้ ไม่ถูกวิธีหรือมีการแพ้ยาก็อาจเกิดอันตรายต่อไตได้ ยาจะตกตะกอนในไต ทำให้ปัสสาวะไม่ออกได้
        
        1.โรคเบาหวานที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้
        
        ผู้ป่วยที่เป็นเบาหวานที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ในระยะ นานมากกว่า 5 ปี จะทําให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอย่างเช่น ภาวะไตเสื่อมซึ่งมี โอกาสเกิดขึ้นได้สูงกว่าคนปกติทั่วไป เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงระดับ น้ำตาลในเลือดมีผลทำให้หลอดเลือดที่มาเลี้ยงใดเกิดการดับแข็งมีผล ให้การทำงานของไตเสื่อมลงไม่สามารถกรองของเสียออกทางปัสสาวะได้ และกลายเป็นโรคไตวายเรื้อรัง รวมถึงระยะเวลาการเป็นเบาหวานที่นาน ขึ้น 5 ปีขึ้นไป ผู้ป่วยจะเริ่มไม่ปฏิบัติตามแผนการรักษาเนื่องจากมียาที่ใช้ ในการรักษาเพิ่มขึ้นผู้ป่วย จึงมีความรู้สึกกว่าการรักษายุ่งยากขึ้นจนเบื่อ การรักษาและการกินยา
        
        การเสื่อมของอวัยวะตามอายุไตเป็นอวัยวะที่เสื่อมไปตามอายุ ในคน ปกติเมื่อเติบโตเจริญเต็มวัยแล้วอัตราการกรองของไตจะค่อยๆ ลดลงปี ละประมาณ 1 มิลลิลิตรต่อนาที หากอายุมากกว่า 60 ปีขึ้นไปก็จะเกิด การเสื่อมตามอายุที่เพิ่มขึ้น
      - การวินิจฉัย
        
        ระดับน้ำตาลก่อนอาหารเช้า (หลังงดอาหาร 8 ชั่วโมง) มากกว่า 130 mg/dl
        
        มีค่าความดันโลหิตที่มากกว่า 130/80 mmHg
        
        ระดับฮีโมโกลบิลเอวันซี (HbA1c) มากกว่าร้อยละ 7
        
        ระดับไขมัน HDL น้อยกว่า 40 mg/dl ในผู้ชายและน้อยกว่า 50 mg/dl
        
        ระดับไขมัน LDL มากกว่า 100 mg/dl
        
        มีค่าอัตราการกรองของไตต่ำกว่า 60 mg/min ผู้ป่วยกลุ่มนี้ควรพบแพทย์ ผู้เชี่ยวชาญทางไต
        
        ระดับไขมัน Triglyceride มากกว่า 500 mg/dl
        
        การตรวจพบโปรตีนชนิดอัลบูมินรั่วออกมาในปัสสาวะหากมีการตรวจพบ โปรตีนชนิดอัลบูมินในปริมาณ 30-299 mg/day จะวินิจฉัยว่าเป็นไมโคร อัลบูมินนูเรีย (microalbuminuria) แต่หากตรวจพบ โปรตีนชนิดอัลบูมิน ในปัสสาวะปริมาณ 300 mg/day หรือมากกว่าให้ถือเป็นภาวะแมคโครอัลบูมินนูเรีย (macroalbuminuria)
      - ภาวะไตเสื่อมจากเบาหวาน (diabetic nephropathy) หมายถึง ความผิดปกติของหลอดเลือดแดงฝอยในโกลเมอรูลัสของไตซึ่งเป็นผลมาจากการเป็นเบาหวานระยะเวลานานทําให้ประสิทธิภาพการกรองของไตลดลง (ศิริ ลักษณ์ ถุงทอง. 2560)
      - การรักษา
        
        ระยะที่ 3 eGFR อยู่ระหว่าง 30-59 ml/min/1.73 m2 ในระยะนี้ผู้ป่วยเริ่มมีอาการชิดเนื่องจากโตไม่สามารถสร้างฮอร์โมน Erythropoietin ซึ่งเป็นสารที่ช่วยกระตุ้นให้ไขกระดูกผลิตเม็ดเลือดแดงจึงทำให้ผู้ป่วยซีด นอกจากนั้น ยังพบว่าไตขับของเสียที่มีไนโตรเจนจากการเผาผลาญของ โปรตีนลดลงต่ำกว่าครึ่ง ดังนั้นผู้ป่วยจึงต้องลดอาหารโปรตีน ลงเหลือ 0.6gm/kg/dl และต้องลดอาหารที่มีเกลือและฟอสฟอรัสซึ่งมีในอาหารประเภทโปรตีนสูงจากเนื้อสัตว์ ไข่ แดง นม และเมล็ดพืช โดยเฉพาะ ผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลือง มีปริมาณฟอสฟอรัส การรักษาจึงต้องใช้ยากลุ่มจับฟอสเฟต เช่น แคลเซียมคาร์บอเนตและ วิตามินดี เพื่อช่วยชะลอการเสื่อมของไต และลดภาวะแทรกซ้อนอื่น เช่น การเสื่อมของกระดูกจากไตเสื่อม (Renal osteodystophy)
        
        ระยะที่ 4 ผู้ป่วยเริ่มอ่อนเพลียมีอาการซีดมากขึ้น และ อัตราการกรองของไตลดลงมาก ค่า eGFR อยู่ระหว่าง 15-29 ml/min/1.73 m2 มีอาการบวมและภาวะเลือดเป็นกรด การรักษาจึงต้องใช้ยากลุ่ม erythropoietin เหล็กและ กรดโฟลิค ช่วยเพิ่มเม็ดเลือดแดงรักษาอาการอ่อนเพลีย การให้ โซเดียมไบคาร์บอเนต ช่วยไม่ให้เลือดเป็นกรด ชะลอการเสื่อมของไตและกระดูกอาหารที่มีสภาพเป็นต่าง เช่น ผักทุก ชนิด โดยเฉพาะผักเขียว ผลไม้ เช่น มะละกอ แอปเปิ้ล กล้วย มะพร้าว มะนาว ส้มเป็นต้น ระยะนี้ต้อง ระวังเรื่องระดับโปรแตสเซียมในเลือดอาจสูงเพราะไตขับถ่ายได้น้อยลง ต้องลดอาหารประเภทผักผลไม้ ไม่ควรใช้ยาลดความดันโลหิต กลุ่ม ACE-I, ARB และยาขับปัสสาวะกลุ่ม potassium exchange resin (Calcium styrene polysulfonate) ผู้ป่วยในระยะที่ 4 จะเริ่มมีโรค แทรกซ้อนจากโรคไตวายเรื้อรัง จึงต้องป้องกันไม่ให้ผู้ป่วยเสียชีวิตหรือพิการด้วย
        
        ระยะที่ 2 ผู้ป่วยยังไม่มีอาการแต่ใดจะเสื่อมเร็วขึ้น eGFR อยู่ระหว่าง 60-89 ml/min/1.73 m2 มีโปรตีนรั่วในปัสสาวะเป็นครั้งคราว ในระยะนี้จะต้องควบคุมระดับน้ำตาล และระดับความดันโลหิตให้ต่ำกว่า 130/80 mmHg
        
        ระยะที่ 5 ค่า eGFR ลดลงต่ำกว่า 15ml/min/1.73 m2เป็นระยะที่ไตทําหน้าที่ลดลงอย่างชัดเจน ผู้ป่วยจึงมีอาการอ่อนเพลียมากขึ้น มีอาการบวมเพราะไตขับน้ำและเกลือลดลง เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ซีด หอบ เหนื่อย สับสน ซึม อาการดังกล่าวเกิดจากภาวะยูรีเมีย ต้องทำการรักษาด้วยการบำบัดทดแทนไต ได้แก่ วิธีล้างไต (Dialysis) การล้างไตทางช่องท้อง (Continuous ambulatory peritoneal dialysis) การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม(Hemodialysis)
        
        ระยะที่ 1 ผู้ป่วยยังไม่มีอาการของโรคแต่ตรวจเลือดพน Serum creatinine90 ml/min/1.73 m2 ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวานจึงควรได้รับการตรวจคัดกรองการท่างานของไตอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง และต้องควบคุมระดับน้ำตาลให้ได้น้อยกว่า 120 mg/dl เพื่อชะลอการเสื่อมของไต
      - กลไกการเกิดไตเสื่อมจากเบาหวาน
        
        เนื่องจากความหนืดของน้ำตาลที่ผสมในเลือด
        
        ทําให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของการไหลเวียนของเลือดซึ่งเป็นอีกปัจจัยหนึ่ง ที่ส่งผลให้เส้นเลือดแดงขนาดเล็กที่ไตเสื่อม
        
        ระดับน้ำตาลที่สูงเรื้อรังทำให้ระดับกลูโคสสูงขึ้นจะสร้างความเสียหายให้ กับเส้นเลือดฝอยในไต
        
        มีความดันและความเร็วเลือดที่เพิ่มสูงขึ้นเกิดการหนาตัวของเส้นเลือด การ ทำงานของไตจึงเสื่อมลง เริ่มพบการรั่วของสารต่างๆ ออกมาพร้อมกับ ปัสสาวะ
        
        โปรตีนชนิดอัลบูมิน
- - - - อาจพบความดันโลหิตสูง เจ็บหน้าอก เส้นเลือดสมองอุดตัน เวลาเดินปวดน่องมากพอหยุดเดินแล้วอาการจะหายไปหรือเป็นอัมพาต
    - - มีไขมันพอกบริเวณหน้าท้อง หน้าอก คอและหน้า อาจคลำพบตับโต ขอบเรียบ กดไม่เจ็บ เมื่อได้รับการรักษาที่ดีตับจะเล็กลงมีอาการทางลำไส้ ท้อง ผูกหรือท้องเดินในเวลากลางคืน
    - - รูปร่างร่างอาจอ้วนหรือผอมแล้วแต่ระยะเวลาที่เป็น ท่าทาง อ่อนเพลีย ปากแห้ง หน้าแดง ผิวหนังร้อน เท้าอุ่น มีไข้ต่ำๆ ถึงไข้สูงและถ้ามีภาวะเป็นกรดร่วมด้วย อาจพบหายใจหอบเร็ว ลึก (Kussmual respiration) อาจซึม หรือไม่รู้สึกตัวก็ได้
    - - ปวด ชา ปลายมือปลายเท้า มึนงง เวียนศีรษะ กล้ามเนื้อลีบและอาจตรวจพบเชื้อราตามข้อพับ แขนขาไม่มีปฏิกิริยาสะท้อน (Reflex) ตามข้อเข่า และข้อเท้า
    - - พบมีต้อกระจก ต้อหิน เส้นเลือด ในจอรับภาพแตก มองเห็นภาพซ้อน(Diplopia)
    - - กระเพาะปัสสาวะอักเสบ กรวยไตอักเสบ กลั้นปัสสาวะไม่อยู่ความรู้สึกทางเพศลดลงหรือไม่มี ถ้าตั้งครรภ์ครบกำหนดบุตรมีน้ำหนักมากกว่าปกติ
- - - - พฤติกรรมการรับประทานอาหาร
        
        เวลา การไม่รับประทานผักและผลไม้
        
        การรับประทานอาหารที่ไม่มีประโยชน์ต่อร่างกายซึ่งมีส่วนประกอบของแป้ง น้ำตาล และไขมันทรานส์
        
        การรับประทานอาหารไม่ตรงเวลา
      - พฤติกรรมการสูบบุหรี่และดื่มสุรา
      - การไม่ออกกำลังกายในชีวิตประจำวัน
- - - - ความดันโลหิตสูง
      - ไขมันไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง
      - HDL ต่ำ
      - น้ำหนักตัวเกินมาตรฐานหรืออ้วน
- - - - ระดับกลูโคสที่สูงขึ้นนี้ ถ้าเกินกว่าที่ความสามารถของไตจะดูดซึม กลับ (Renal threshold) ก็จะถูกขับออกพร้อมกับน้ำมากับปัสสาวะ จึงตรวจพบน้ำตาลในปัสสาวะ (Glucosuria) น้ำตาลที่เข้มข้นสูงจะ พาเอาน้ำออกมาเป็นจํานวนมาก