Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ABANGOARDIA EUSKAL LITERATURAN - Coggle Diagram
ABANGOARDIA EUSKAL LITERATURAN
Noiz?
XX. mendeko azken herenean
Politikan?
Gerra zibilaren eta I. Mundu Gerraren ondoren egoera latzek ondorioak ekarri zituen
Zergatik?
Gerra ondorengo egoera latzek arrazoiarekiko eta pentsamenduarekiko mesfidantza eragin zuten
Zer ondorio?
Mesfidantzak mugimentu abangoardistak sortzea ekarri zuen eta honek tradizioarekiko haustura eragin zuen
1960ko hamarkada
Euskara Euskal Herriaren arima bihurtu zen eta errepresio frankisten ondorioz, euskarak balio sinboliko ikaragarria bereganatu
Horren ondorioz, alfabetatzeko lehen kanpaina sortu zen 1966an, Euskaltzaindiak sustaturik
1982
Euskadin onartuko den Euskararen Normalkuntzarako Legea (1982), lehen pauso handia izan zen euskal literaturak urteetan ezagutuko zuen abiaburu gisa
Honen ondorioz,
Euskal Idazleen Elkartea (EIE) sortu zen 1982ean
Euskal Itzultzaile, Interpretari eta Zuzentzaileen Elkartea (EIZIE) 1987ean
Bertsozale Elkartea ere sortu zen 1987an
1975
Aldizkari korrontea sortu
Donostiako Ustela (1975-76), Bernardo Atxaga, Koldo Izagirre eta Ramon Saizarbitoriak osatua
Bilboko Pott (1978-80) aldizkaria
Abangoardiaren ezaugarria tradizioarekin haustea zen
EZAUGARRIAK POESIAN ETA NARRATIBAN
Inkorformismoa
Tradizio zaharren ukazioa
Sinbolismoaren eta futurismoaren garrantzia nabaria
Adierazteko modu berrien aldeko joera
Eragin moral, erlijioso eta politikoetatik askatzeko ahalegina
Askatasun osoaren nahia
Artea = jolasa: poemen itxura tipografikoa aldatu, alderdi bisualarekin jokatu eta bi efektu lortu, poema tradizionalen egiturak ez errespetatu, kaligrama... (propagandak)
Gaiak: poesia sentimentalik ez, kezka sarriena: gizakiaren duintasuna, askatasunaren aldeko jarrera...
Abangoardia poesian
Irudiak erabiltzen dituzte mezu bat emateko
Hotsekin musikalitatea edo doinua sortzea dute xede
Abangoardia narratiban
Perspektibismoa: gertaera bera ikuspuntu edo perspektiba ezberdinetatik kontatzean datza
Narrazio estiloen nahasketa: estilo batetik bestera salto egiten da
Hizkuntza erregistroen aniztasuna: narrazio berean maila jasoa, herri-hizkera, dialektoak... agertzen dira nahasturik
Narrazio linealaren haustura: gertakariak kronologikoki azaldu ordez, denboraren haria eteten da eta denboran aurrera eta atzerako bidaiak egiten dira
Idazle emakumeak
Arantxa Urretabizkaia
Donostia (1947-07-01), orain Hondarribin bizi 73 urte
Eleberrigintzan, olerkigintzan eta gidoigintzan
urtean euskaltzain urgazle izendatu
Gurasoak ibilbide profetsionalerako indarra eman zioten eta Lur argitaletxearen inguruko taldean hasi zen idazten.
Artikuluak idazten eta solaskide bezela ibili da
1977an Egin egunkarian hasi zen kazetari lanetan, eta geroztik, EITB eta Diario Vasco hedabideetan ibili da
ZERGATIK PANPOX nobela
Abangoardismoaren ezaugarriak azaltzen dira eta emakumearen ahotsa gorpuzten du
Euskadi Saria eta Rosalía de Castro Saria irabazi ditu
Miren Agur Meabe
Lekeitio (1962-10-07)
Maistra ikasketak egin zituen eta 9 urtez Kirikiñoko ikastolan egin zuen lan
Ondoren, Giltza-Edebé argitaletxeko Euskal Herriko zuzendaritza hartu zuen 1992an, editore
lanetan aritzeko.
Idazle gisa, poesian eta haur gazte literaturan nabarmendu. Hortaz gain, ipuingintza landu zuen
UNEKA GABA (1986), "uneak bakarrik bizi ditugula eta uneak bizi
gaituela"
Lasarte-Oriako Udalaren Saria, 2011. urtean Euskarazko Haur eta Gazte Literaturako Euskadi saria eta Espainiako Kritika Saria ere eskuratzea lortu zuen Bitsa eskuetan poema-
liburuagatik
Idazle gizonezkoak
Joxan Artze Agirre
Usurbil (1939-04-06), (2018-01-12)
Euskal idazle eta txalapartaria
Euskal Kantagintza Berria mugimenduaren baitan Ez
Dok Amairu taldearen sortzaileetako bat Mikel Laboa, Xabier Lete, Benito
Lertxundi, Lourdes Iriondorekin batera besteak beste.
1969an Baga Biga Higa sentikaria prestatu
Artzeren produkzioa
Kanpotik barrura idazten zuen, Harzabal ezizena erabili (1969-1979)
Aldaketa eman zen eta barrutik kanpora idazten zuen, Hartzut ezizena erabili
Errealitatea islatzen zuen idazlanetan
Tradizioarekiko haustura egin zuen bere lanetan
Lanak
Isturitzetik Tolosan barna laino guztien... (1969)
Laino guztien azpitik, Jose Luis Zumetaren laguntzarekin (1973)
Atxaga
Asteasu, 1951
Ekonomia zientzietan Bilboko Unibertsitatean lizentziatu
Euskara irakasle, irratiko gidoilari, liburu-saltzaile, ekonomialari, etab aritu
Laurogeiko hamarkadaren hasieran literatura ekin zion eta "Etiopia" (1978) lanak sarrera bizia izan zuen
Lanak
Bi anai (1985), Obabakoak (1988, Euskadi Saria, Espainiako Premio Nacional de Narrativa,
IMPAC European Literary Award sarian finalista)
Gizona bere bakardadean (1993)
Etiopia (1978) poesia liburua da eta euskarari abarkak
kendu eta hirian abiatzeko ahalegina izan zen
Bere obra 34 hizkuntzetan dagoena zinemara eraman dute (Obaba, 2005), (Zeru horiek, 2006) eta (Bi anai, 2011)
Euskararen sendotasunaren erreferentzia bihurtu da Bernado Atxaga
Teknika berriak erabiltzen ditu: isiluneak, hizkera berria...