Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ABANGOARDIA EUSKAL LITERATURAN - Coggle Diagram
ABANGOARDIA EUSKAL LITERATURAN
NOIZ eta NON?
XX.mendeko azken herenean garatu EH-n
TESTINGURU POLITIKOA (Garaiko egoera)
36ko Gerraren eta I. Mundu Gerraren ondorengo egoera
latzek arrazoiarekiko eta pentsamenduarekiko mesfidantza eragin
Honen ondorioz, mugimendu abangoardistak sortu.
Aurrekoarekiko haustura eta hizkuntza literarioaren berrikuntza ekarriz.
"ABANGOARDIA" hitzaren jatorria
Hitz frantsesa. Armadaren lehen lerroko soldadu multzoa.
HELBURU eta ERAGINAK
Tradizioarekin hautsi eta beste
joera batzuk ezartzea helburu.
Gai zaharrak ahaztu nahi, eta sinbolismo eta futurismoari garrantzia.
Artean, kulturan, filosofian eta literaturan eragina. Poesian indarra: Xabier Lete, Artze, Sarrionandia...
GARAPENA
1960tik aurrera, euskara euskal nazioaren arima bihurtu. Balio sinboliko handia hartu euskarak, frankismoare ondoren. 1966ean, euskara alfabetizatzeko lehen kanpaina (Euskaltzaindiak).
Euskadin onartu Euskararen Normalkuntzarako Legea (1982-n)
Erakunde kulturalak sortu:
Aldizkari berriak sortu: Ustela eta Pott.
Euskal Idazleen Elkartea sortu 1982an
Euskal Itzultzaile, Interpretari eta Zuzentzaileen Elkartea 1987.ean
Bertsozale Elkartea 1987. urtean
EZAUGARRI NAGUSIAK
Inkorformismoa
Tradizio zaharren ukazioa
Adierazteko modu berrien aldeko joera
Eragin moral, erlijioso eta politikoetatik askatzeko ahalegina.
Askatasun osoaren nahia
Artea=jolasa: poemen itxura tipografikoa aldatu, alderdi bisualekin jokatu bi efektu lortuz, poema tradizionalen egiturak ez errepetatu...
Gaiak: poesia sentimentalik ez, kezka sarriena: gizakiaren duintasuna, askatasunaren aldeko jarrera...
POESIAN
Irudiekin jokatu
Soinuekin jokatu
NARRATIBAN
Perspektibismoa
Narrazio estiloen nahasketa: Bakarrizketa, elkarrizketa.
Hizkuntza erregistroen aniztasuna
Narrazio linealaren haustura
IDAZLEAK
Arantxa Urretabizkaia
Donostia, 1947. Hondarribin bizi
Idazle eta kazetaria, eleberrigintzan ere. 1977an kazetaritzan hasi; Egin egunkaria eta ondoren: EITB, El Diario Vasco... Narrazio eta poesian ere idatzi. Euskaltzaindiako euskaltzain urgazle da.
Zergatik Panpox (emakumea narratzaile/protagonista eta abangoardismo ezaugarrik etengabe agertu). --> Eredu bilakatu emakume askontzat. Pelikula dago.
Euskadi Saria eta Rosalia de Castro Saria irabazi. Gehiago ere bai.
Artze
Usurbil, 1939.
Idazle eta txalapartaria. 1966an Euskal Kantagintzan Berria mugimenduarekin, Dok Amairu talde sortu (Mikel Laboarekin, Xabier Lete, Benito Lertxundi, Lourdes Iriondo...). 1969an Baga Biga Higa prestatu. 2 garaitan banatu honen produkzioa:
1.-Harzabal ezizena -->Kanpotik barrura ikusi (1969-1979)
2.-Hartzut ezizena.--> Barrutik kanpora ikusi (espiritualagoa)
Isturitzetik Tolosan barna laino guztien... (1969), Laino guztien azpitik, Jose Luis Zumetaren laguntzarekin (1973)...
Atxaga (Joseba Irazu Garmendia)
Asteasu, 1951.
Ekonomia zientziak ikasi Bilbon. Euskara irakasle, irratiko gidoilari, liburu-saltzaile, ekonomialari... 90.hamarkada hasieran, literaturan sartu (abangoardia/surrealismoarekin) "Etiopia" poesia liburuarekin (1978).
Garrantzitsua, "Obabakoak" bere liburua 34 hizkuntzetan itzuli delako.
Bi anai (1985), Obabakoak (1988) -->Euskadi saria, Espainiako Premio Nacional de Narrativa, IMPAC European Literary Award sarian finalista. Gizona bere bakardadean (1993).
"Etiopia"rekin, berrikuntza ekarri. Modernoa. Euskarari abarkak kendu eta hirian abiatzeko ahalegina. Teknikak: isilunea, hizkera berria, irudia, hizkera ironikoa...
Miren Agur Meabe
Lekeitio, 1962.
Maistra ikasketak egin, irakaslea, zuzendaria... Idazle gisa; poesian eta huar eta gazte literaturan.
Uneka... gaba (1986)--> uneak bakarrik bizi ditugula...
Poesian murgilduta, Lasarteko Udalaren Saria irrabazi 1991n. 2011n Euskarazko Haur eta Gazte Literaturako saria irabazi "Errepidea" lanarekin, Espainiako Kritika Saria irabazi.