Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Тіл білімінің ТАРИХ, ЭТНОГРАФИЯ ғылымдарымен байланысы - Coggle Diagram

- - - - Тіл фактілері тарихшыларға халықтың шығу төркінін, оның даму тарихының әр кезеңдеріндегі мәдени дәрежесін, қандай халықтармен қарым – қатынаста болғанын, шаруашылықтың қандай түрлерімен айналысқанын айқындауға жәрдемін тигізеді.
        
        Мысалға алсақ, Орхон-Енисей жазба-ескерткіштерін қарастыра аламыз. Қазақ халқының этнологиялық тарихынан сыр шертетін бұл дастандарды қазақтың тарихынан сыр шертенін біле отыра қарастыра аламыз.
        
        Бұл жазба ескерткіштерді алғаш рет оқыған дат ғалымы Вильгельм Томсен болды.
        
        Тіл білімі тарих ғылымымен тығыз байланысады.Лингвистикада тарихпен ерекше
        байланысы бар сала – лексикология. Тарихи деректер арқылы араб сөздерінің түркі, парсы, тәжік,
        татар тілдерінде кең таралуының себебін түсіндіруге болады.
        
        Ол араб шапқыншылығы мен
        мұсылман дінінің жаппай қанат жаюына байланысты болды. Яғни тіліміздегі тілдік қабаттарды
        құрайтын араб-парсы, моңғол, орыс т.б. сөздерінің мол кездесетіндігі халқымыздың кезінде осы
        елдермен саяси, мәдени, экономикалық, тарихи байланыста болғандығын аңғартады.
- - - - Бұл сала көп жағдайда этностың шығу тегіне, салт-дәстүріне, сондай-ақ өмір-тіршілігіне қажетті де ерекше орын алатын заттық мәдениеттің қыр-сырына ерекше мән беріп келеді.
- - - - Қоғам өмірінде пайда болған, қоғам мүшелерінің кәдесіне жараған заттардың қай – қайсылары болса да тілде белгілі атауға ие болады.Сондықтан атауыш сөздердің қалыптасуы, даму жолдары, олардың мағыналық жақтарынан түрлену, жаңару немесе көнеленіп, ескіру тарихы сол атау болған заттар тарихымен байланысты.Демек, тілде сақталған атау арқылы қоғам дамуының белгілі бір тарихи кезеңдерінде қолданылған материалдық игілікті, әдет – ғұрыптық дәстүрді білуге болады.
        
        Мысалы, қазіргі әдеби тілімізге көнеленіп бара жатқан садақ, қорамсақ, жебе, сыңсу, ұрын келу, бәдік айту, жамбы тәріздес сөздер – қазақ халқы өмірінде қолданылған қару – жарақтардың, бұйымдардың, салт – ғұрыптардың атаулары.Аталған бұйымдар, ұзатылған қыздың сыңсуы, күйеудің ұрын баруы, бәдік айтып ауруды емдеу салттары бұл күнде жоқ, бірақ тіліміздегі бұл атаулар бір кезде солардың болатындығының куәсі.
      - Руна жазуы, төте жазу және осыған дейінгі жазба ескерткіштеріміз бен деректеріміздің барлығы қазақ этимологиясы мен этнографиясынан сыр шерте отырып, қазақ тіл білімімен тығыз байланысты екенін түсіне аламыз.