psikologjia e pergjithshme

te mesuarit

kushtezimi klasik

kushtezimi instrumental/operacional

obzervimi dhe imitimi

psikologjia kognitive

emocionet

jokushtezimi- reagim qe ndodhe pa marre parasysh kushtet

stimuli- evente ne ambient qe mund te detektohen dhe qe mund te prodhojne reagim

kushtezimi- ragim qe mund te ndodh ose jo varesisht nga kushtet

stimuli i pakushtezuar- stimul qe natyralisht prodhon reagim te pakushtezuar

pas mesimit stimuli i kushtezuar (toni) prodhon reagim te kushtezuar CS (toni) -> CR (saliva)

duke mesuar CS Dhe US prezantohen se bashku CS (toni) + US (ushqimi) -> saliva

ushqimi prodhon ragimin e pakushtezuar pshtymen US->UR

kushtezimi klasik-mesim qe behet kur stimuli qe prodhohet natyralisht lidhet me stimulin qe nuk prodhon reagim natyralisht.
pas shume lidhjeve stimuli i kushtezuar fillon te prodhoj reagim te kushtezuar.

:

Kushtezimi apetiv- involvon prezantimin e stimujve te pelqyeshem si ushqimi ose uji kurse ajo me stimuj te papelqyeshem quhet kushtezimi aversiv.

Kushtezimi ngacmues kurse kushtezimi qe nuk jep reagim quhet kushtezim inhibues,

Kushtezimi qe nuk jep reagim quhet kushtezim inhibues

Kushtezimi i perparem- kur CS vjen para US Kushtezimi i njekohshem- CS & US njekohsisht Kushtezimi i prapem- kur US vjen para CS Kushtezimi i vonshem- CS para US por eshte hala Kushtezimi i ndjekur- CS del dhe perfundon para US

Patjushmeria- lidhja se bashku me kohe e CS & US. Sa me afer me kohe shfaqen CS dhe US as me efektive mesimi
Kontigjenca- shkalla qe CS tregon se a do vije ose jo US.

Gjeneralizimi i stimujve- tendenca qe pasi asocimi i CS dhe US eshte mesu, CSte e ngajshme prodhojne te njejtin reagim Disktriminimi i stimujve- tendenca qe pas mesimit te tjerat CS mos te prodhojne reagim te njejte me
Zhdukja (extinction)- largimi i reagimit kur US nuk bashkohet me CS me
Rikuperimi spontan- kthimi i nje reagimi te zhdukur pas ca kohe Rinovimi- tendenca qe nje reagim qe eshte zhduk te rikthehet ne situaten ku eshte mesuar.

Parakushtezimi sensorik- ndodhe kur lidhen dy CS te ndjekur nga lidhja e nje CS me US prodhon nje asocim mes CSce dhe US Kushtezimi i rendit te dyte- behet nje asocim i dyte mbi asaj te pares.

Inhibimi latent- ndodhe kur ekspozimi i meparshem vetem me CS e ben kushtezimin me pak te efektshem.
Bllokimi- ndodhe kur asocimi i mesuar me heret bllokon mesimin e nje asocimi te ri. Mbihijimi- ndodhe kur nje stimuj e ngarkon/zvoglon tjetrin. Superkushtezimi- ndodhe kur CS behet me e forte sepse eshte lidhur me stimuj inhibues. Settersat e zakonshem- tregojne info qe CS perdikon US.

Sjelljet qe japin pasoja te kqija kane me pak gjasa te perseriten, kurse ato qe kane pasoja te mira kane me shume.

Kutiat Skinner (dhomat operante)

Kushtezimi operant- kur kafshet shperblehen e perserisin ate sjelleje me shume, sepse sjellja operon ne ambient dhe keshtu ndikohet nga konsekuencat e ambientit (shperblimi).

Perforcim quhet shperblimi.
Perforcimi pozitiv- dhurimi i diqkaje te mire.
Perforcimi negativ- heqja e diqkaje te keqe.

Denimi pozitiv- dhenia e diqkaje te keqe. Denimi negativ- heqja e diqkaje te mire.

Perforcime primare/natyrore- suhqimi, uji, stimulimi Perforcime sekondare- lavderim, pare, nota te mira

Per me qene shperblimet/denimet efektive duhen me qene te menjehershme, kontigjente (te lidhura me sjelljen) dhe me intensitet te madh.

Kur nje sjellje eshte duke u zhduk ndodh ne shperthim, rritje a saj para se te zhduket- extinction burst.
Stimuli diskriminues- stimuli qe jep info se a do jete shperblimi i gatshem.
Shaping- shperblimi after e me afer i sjelljeve deri sa te mesohet sjellja qe duam. breaking into smaller pieces.
Chaining- seri e sjelljeve (response chain) qe duhen bere per te marr shperblimin.
Chaining i perparem- mesohen veprimet ashtu si do performohen.
Chaining i prapem- mesohen ne anen e kundert se si do performohen.

Largimi instinktiv- tendenca e kafsheve te trajnuara te kthehen te sjelljet instinktive.

mesimi obzerviv- mesimi social (modelimi) eshte mesimi duke obzervuar tjeret.

teoria e mesimit social (Bandura)

duhet te koncetrohesh te modeli

mbajtja mend e sjelljes se modelit

obzervuesi duhet me mujt mi bo sjelljet e modelit quhet riprodhim

duhet me pas motiv qe me mujt me mesu

perforcimi mekembes- aftesia per te mesuar nga perforcimet e te tjereve

studion aktivitetin mental si memorien, zgjidhjen e problemeve dhe marrjen e vendimeve

modeli Atkson- Shiffrin- model i memories i ndare ne tri vende (magazina)

memoria sensorike

memoria afatshkurte

memoria afatgjate

memoria ikonike eshte shpajzi sensorik i informacioneve vizuale. kjo memorie zgjate nje qerek sekondi.

memoria ekoike eshte memoria per informacione auditore. ajo zgjate rreth 2 sekonda.

mbane infot qe jena tu i mendu. sjellim infor aty duke i kushtu vemendje, por mund dhe ti rikthejme infot veqse i dime dhe ti mendojme prape.

humbasin ne me pak se 20 sekonda edhe me pak nese nuk pret testim.

mban perafersisht 7 (plus minus 2) pjese te informacionev

chunking- kombinimi i shume pjeseve te vogla ne pjese me pak dhe me te medha qe me fut me shume info ne memorioen af. shk.

memoria punuese- memoria qe mbane ato qe je duke mendu dhe punu ne ate moment. mban 2 sekonda material.

rrethi fonologjik- komponent qe ruan infot auditore dhe permban proces te perseritjes (artikulator)

ekzekutimi qendror- omponent qe mbikqyr rrethin fonlogjik dhe bllokun vizualhapesinor dhe ben vendime se ku te kocentrohet.

blloku vizualhapesinor- ruan foto vizuale dhe info hapsinore.

efekti i pozicionit serial- tendenca qe ne nje seri te termeve te mbahen mend vetem ato ne fillim. Te parat mbahen mend me mire se hyjne ne memorien afatgjate kurse te fundit sepse jane hala te afatshkurta.

eshte durabile dhe infot mund te hyjne ne nje gjendje qe quhet ruajtje permanente qe qe eshte rezistente ndaj harreses.

memoria semantike- info gjenerale si fakte dhe gjuhen

memoria episodike- memorie e kthjellet e eksperiencave

memoria procedurale- procedurat si i bejne gjerat fizike, sport etj.

Savings (kursime)- dija e mbetur qe nuk e dime a eshte e ruajtur. Prototip- shembull ideal qe e ruajm ne koke.
Skript- tip i skemes qe ka sekuenca kohe.
Rrjetat- sete te koncepteve te lidhura mes vete (node) qe jane te renditura hierarkisht.
Aktivizmi i shperndare- kur nje koncept na bie ne mend, dhe te ngjashmet aktivizohen.

Ne me se shumti i quajme gjerat ne menyre bazike.

procesimi i thelle- elaborim me i madh, mendim me i madh procesimi i ceket- me pak elaborin me ak mendim

Efekti gjenerativ- me mire i mbajm mend infot qe i kemi gjeneru vete se sa ato qe i kemi marre.

perseritja mirembajtese- perseritje e informacioneve
perseritja elaborative- elaborimi, mendim me i thelle me shembuj dhe aplikim : te jetes se perditshme

principi i eknodimit specifik- nese kushtet kur mendohemi me thene diqka jane te njejta me ato te kohes kur e kemi msu, na bejn me te lehte me i kujtu.

meoria e varur ne kontekst- memoria rritet kur konteksti dhe rrethanat jane te njejta sikur kur duhen per me kujtu.

varesia ne disponim- kujtimi me i madh kur je ne te njejtin disponim sikur kur e ke mesu ate info

kongruenca e disponimit- rikujtim me i madh info nese eshte i njejte me disponimin e tanishem

Kujtesa

probleme te kujteses

perkohsmeri- memoriet nganjehere zhduken vete

paperqendrimi- harrojme sepse s'jemi qene te vemendshem

bllokimi- infot i kemi te ruajtme po s'mujna mi gjet

nderhyrja retroaktive- infot e fundit (te reja) shkojne permas dhe nderhyjne me infot e mehershme

nderhyrja proaktive- materiali i vjeter vjen perpara dhe nderhyjne me infot e reja.

memoria flashbulb- memorie speciale super e kthjellet, e influecnuar nga emocionet dhe suprizat

anesimi/paragjykimi social

misatribimi i burimit

memorie false

inflimi imagjinar- imagjinojme diqka dhe mendojme qe ka ndodh ashtu pernime

Te menduarit

insight- realizimi, Aha!

mendimi produktiv- zgjidhjen e problemeve te panjohura

mendimi reproduktiv- zgjidhjen e problemeve qe kemi bere me perpara (maths)

fiksimi funksional- fokusimi ne menyren tipike te perdorimit te nje gjeje dhe deshtimi i verejtjes se perdorimev tjera. mesohet vete dhe beneficiale.

seti mental- perdorimi i zgjidhjes qe ka funksionu ne te kaluaren edhe nese s'eshte e duhur.

Algoritmet- procedura hap pas hapi

analizat e llojit te fundit- ndarje e problemeve te medha ne me te vogla ose nenqellime

qasja analogjike- perdorimi i dijes se si zgjidhet nje problem qe e njohim per te zgjidhur nje te panjohur.

arsyetimi induktiv- arsyetimi nga nje info specifike te nje konluzioni gjeneral. data driven

arsyetimi deduktiv- arsyetimi nga nje ide gjenerale te shembujve specifik. theory driven

arsyetimi kushtezues- theniet nese-atehere

Kalkulusi propozicional- sistem i kategorizimit te llojeve te arsyetimit kushtezues

pranimi i paraardhesit dhe mospranimi i pasardhesit jane valide

validiteti deduktiv- ne lidhje me arsyetimin kushtezues. tip i valididetit qe pershkruan arsyetimin qe eshte logjik dhe nese s'korrespondon me boten reale.

informacione negative- prezenca e fjaleve ngative na konfuzon

Diskutimi i paligjshem- te bejne gabime duke parafrazu propozicionin

Efekti i paragjykimit bias- infot e jetes reale nderhyjne me arsyetimin logjik. confirmation bias

Heuristikat- shkurtesa mentale na lejojne te bejme hamendsime te edukuara shpejt

Heuristikat reprezantive- berja e gjykimeve nese tiparet e dikujt/diqkaje ngjasojne me nje kategoti.

reprezantivat jane te kundertat e sterotipeve

base rate- frekuenca/numri i diqkaje

gabimi i lidhjes- njerzit deshtojne te verejne qe lidhja (kombinimi) i disa ngjarjeve eshte me i rralle se ngjarja vete.

heuristikat dispozionale- perafersimi i probabilitetit ose frekuenca e diqkaje prej sa lehte te bien shembuj ne mend

heuristikat simuluese- ka te bej me gjykimet kur njerezit imagjinojne diqka

mendimi kunder-faktual- mendimi per qka mund te kete ndodhur ne vend te asaj qe ka ndodhe

paragjykimi i pasem- kur pasi qe ndodhe diqka ne mendojme se e kena dite gjithe qe ashtu do te ndodhe

hermistika spirance- influencimi nga pika fillestare qe eshte zakonisht numer

risk averse vs risk skeeing

neveri ndaj humbjeve

normat e shfaqjes se emocioneve

teoria e emocioneve James Lange- emocionet shkaktohen nga perceptimi i reagimeve fiziologjike

teoria e feedbackut te fytyres

Schachter & Singer- interpretimi kognitiv i situates eshte paresor te emocionit

mistribimi- gabim ne percaktimin e shkakut te arousalit

teoria Cannon Bard- dyjat dhe reagimet fiziologhike dhe kognitive jane te pernjehershme

limbic system

parakshikimi afektic- si i predikojme emocionet tona

paragjykimi/anesimi i impaktit- mbivlersimi i fuqise dhe gjatsiste se reagimit tone emocional.

fokalizmi- merr fokusin ne nje event dhe deshtimin per konsidera tjera qe hyijne ne mend me vone

neglizhimi imun- deshtimi i vleresimit qe sistemi imun psikologjik na ndihmon dhe na zvoglon impaktin emocional te ngjarjeve negative dhe pozitive

pozitive psikologji

biologjike, tipare si vetevleresimi

maredhenie te mira me familjen dhe miqte, te martuara

te jesh fetar dhe spiritual