Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Historia azterketa 4 - Coggle Diagram
Historia azterketa 4
II. Errepublikako zenbait alderdi
Errepublikanismoa
Errepublikaren bitartez gobernu demokratikoa sustatzen duen pentsaera da
Horretarako honako printzipio hauek defendatzen ditu:
Monarkiaren eta agintaritza antidemokratikoen ezabapena
Sustatzea herritarren artean
Partaidetza politikoa
Gizalegea
Ustelkeriaren aurkako borroka
Defentsa
Gizarte justiziarena
Askatasun indibidualena
Errepublikako garaian alderdi asko egon zen
Lehen aldiko gobernua (ezkerreko errepublikanismoa + sozialistak)
Ekimen Errepublikanoa
Acción Republicana
Manuel Azaña
Alderdi (Errepublikano) Erradikal Sozialista
Partido (Republicanco) Radical Socialista
Marcelino Domingo
ORGA = Galiziako Erakunde Errepublikano Autonomoa
Organización Republicana Gallega Autónoma
Santiago Casares Quiroga
Goiko alderdi horiek Batasun Errepublikanoa osatuko zuten
Izquierda Republicana
PSOE
Indalecio Prieto liderra
Txikitatik Bizkaian bizi zen kazetari asturiarra zen
PSOEk langile-mugimendu erreformista ordezkatzen zuen
UGT sindikatu sozialistak erakutsiko zuen joera erradikalago bat
Komunisten antzera
Francisco Largo Caballeroren zuzendaritzapean
Bigarren aldiko gobernua (CEDA eta PRR alderdi eskuindarrak)
CEDA = Espainiako Eskuin Autonomoen Konfederazioa
Confederación Española de Derechas Autonomas
Jose María Gil Robles
PRR = Alderdi Errepublikano Erradikala
Partido Republicano Radical
Alejandro Lerroux
CEDA osatzen zuten zenbait lurralde espainiarreko alderdi kontserbadore batzuk
Talde eskuindar honek defendatzen zuen
"Ordena"
Estatu konfesionala
Denbora aurrera joan ahala, kide batzuen joera autoritarioagoa bihurtuko zen
Talde monarkiko eta faxisten antzera
Jatorriz Lerrouxen alderdia zentrista zen
Ez alderdi kontserbadorea
Baina liderraren eta alderdiaren pentsaera oso aldakorra zen
Denbora aurrera joan ahala, eskuin politikora jo zuten
Hirugarren gobernua
Fronte Popularra = ezkerreko errepublikanoek + Langile-mugimenduko alderdiek eta talde gehienek osatutako aliantza*
*Langile mugimenduko salbuespena izan ziren anarkistak
Haien jarrera antipolitikoagatik
Autoritarismoa
Da gizarteko beste talde batzuen partaidetza edo iritzia kontuan hartu gabe, haien egitasmoak eta interesak nagusitzeko (sarritan indarrez) gobernatzen dutenen joera
Jarrera autoritarioa normalean erlazionatzen da
Ideia atzerakoiekin
II. Errepublika: 1931ko konstituzioa eta erreformak (1931-1936)
Behin-behineko gobernua (beltza)
Ahalegina izan zen Espainian sortzeko gizarte
Moderno
Demokratiko bat
Klase ertaineko talde batek sustatu nahi zuen
Ordura arte eskasa izandako gizarte justizia
Langile mugimenduko sektore baten laguntzaz
Donostiako Ituna sinatu zuten indar politikoek behin-behineko gobernu bat osatu zuten
Errepublika behin aldarrikatuta
Politika erreformista bat martxan jartzeko
Hauteskundeak antolatzeko
II. Errepublikan hiru etapa bereizten ditugu
Aldi bakoitzean koalizio-gobernu ba egon zen
Biurteko Erreformista (urdina) (1931-1933)
PSOE eta ezkerreko errepublikazaleak gobernuan aritu ziren
Azaña gobernuburua
Gertatutakoa
1931ko ekainean egindako hauteskundeetatik
Gobernu berria atera zen
Konstituzio berria prestatu behar zuen parlamentua
Konstituzioaren bitartez printzipio progresistak gizarteratu nahi zituzten:
Emakumeentzako sufragioa
Antolaera deszentralizatua
Autonomiak
Eskubide zabalak
Behin-behineko gobernuarekin hasitako erreforma batzuei ekin zitzaien aldi honetan:
Estatu berria integrala zen baina zenbait lurraldetako autonomiarekin bateragarria
Gizartea modernizatzeko hezkuntzaren erreforma bat egin zuten
Ikasketak egiteko aukera zabaldu nahi zuten
Irakaskuntzan errepublikazale asko zegoen
Manuel Azañak armadaren erreformari ekin zion
Militarrak aginpide zibilaren kontrolpean ipini zituen
Armada behar berrietara egokitu nahi zuen
Nekazaritzaren erreforma bat
Latifundisten ustez
Gehiegikeria
Jornaleroen ustez
Eskasa
Estatu akonfesionala eta sekularizazioaren defentsa
Auzi hau talde atzerakoiek asko erabilitako argudioa izan zen
Euren propagandan errepublika antierlijiosoa balitz bezala aurkeztu zuten
Aldi honetan gatazka batzuek krisi politiko bat eragin zuten:
Sanjurjada
Sanjurjo haien buru zutela militar batzuek politika erreformistaren kontra altxamendu armatu bat egin zuten
Anarkisten ezinegonak matxinada batzuk sortu zituen
Casas Viejasko istiluaren zapalkuntza giro gaizto haren adibide tragikoa izan zen
Biurteko erreformistaren amaiera
Krisi politikoari egoera ekonomiko kaskarra gehitu zitzaion
Manuel Azañak dimititu zuen
Krisia gainditzeko hauteskunde berriak egon ziren
Eskuindarren garaipena ekarri zutenak
Biurteko Beltza (gorria) (1933-1936*)
Eskuindarren biurtekoa edo biurteko beltza
Eskuineko erakundeak
Lerrouxen Alderdi Errepublikazale Erradikala
Gil Roblesen CEDA gobernuan
Bigarren aldi honetako ezaugarri nagusiak honako hauek izan ziren:
Gobernutik egindako politika kontrarreformista
Aurreko agintariek hasitako erreforma gehienak indargabetu zituzten
Esate baterako:
Nekazaritza-erreforma ezerezean utzi zuten
Sanjurjadako errudunak askatu zituzten
Polarizazio politikoa handituz joan zen
Eskuin autoritarioen gorakadak piztu zuen
Ezker erradikalaren erantzuna
Ondorioz, 1934ko urrian Asturiasen iraultza saio bat egon zen
II. Errepublikako krisirik larriena izan zen
Gobernuak bidali zituen altxamendu asturiarra zapaltzera
Francisco Franco jenerala
Afrikako tropak
Asturiasko iraultzaren ondoren
Gobernuak luzatu zuen
Ezkertiarren kontrako zapalkuntza
Eskuindarren planak gelditu ziren ustelkeria-eskandalu batzuengatik
Alejandro Lerrouxek dimititu behar zuen
Alcalá Zamorak izendatu zuen gobernuburu
Manuel Portela Valladares
Portela Valladaresen gobernuak hauteskunde berriak antolatu behar izan zituen
Fronte popularren aldia (berdea) (*1936ko otsaila - 1936ko uztaila)
Fronte Popularra zen
Langile mugimenduko kideek eta ezkerreko errepublikanoek sortutako aliantza
Errepublikaren eta erreformen defentsarako
Fronteak 1936ko hauteskundeak ozta-ozta irabazi zituen
Gobernu berriak ez zuen denborarik eduki berriro martxan jartzeko
Biurteko beltzean desegindako erreformak
Gobernu berria krisi batean eratu zen
Garaiko indarkeria giro handiak gainditu zuen
Hilketa batzuk egon ziren
Calvo Sotelo monarkiazalea
Castillo militar errepublikazalea
Sanjurjo buru zuten militar afrikanista eskuindar batzuek planifikatu zuten
Konspirazio bat
Mola jeneralaren zuzendaritzapean
Errepublikaren aurkako estatu-kolpearen porrotak ekarri zuen
Gerra zibila
Alfosno XIII.aren erregealdia (1902-1931)
I. etapa: Errestaurazio garaiko sistema politikoaren krisia (1902-1923)
Alfonso XIII.aren erregealdiko lehen aldian (1902-1923) begi-bistakoa zen
Berrezarkuntzako erregimenaren dekadentzia
Bi alderdi nagusietan
Gero eta zatiketa handia zegoen
Barne-gatazka asko
Lider historikoen desagerpena
Erreforma saio guztien porrota
Jauntxokeria ahulduz joan zen artean
Oposizioak gora egin zuen batez ere hiriguneetan
Maroko 1
Militarren prestigio eskasa areagotu zuten
Marokoko arazo kolonialek
Militarren ekintza errepresiboek
1909ko Aste Tragikoa
Marokoko arazoen ondorioz sortutako gatazka larri bat
Bartzelona aldean
Matxinada zapaltzeko errepresio handia egon zen
Krisietan erregeak militar kontserbadoreenei ematen zien
Sostengua
Edo babesa
1917tik aurrera sistemaren suntsipena azkartu zen
Urte hartan agintarien kontra hiru protesta egon ziren:
Langile-mugimenduaren greba bat
Militar batzuena
Haien bozeramaleak Defentsa Batzordeak ziren
Oposizioko beste alderdi batuzena
Parlamentarien Biltzarra delakoak bultzatutakoa
Kontzentrazio gobernuak egiten eta desegiten ziren
1923ra arteko aldiaren ezaugarri nagusiak izan ziren
Nahasmen sozial handia
Egoera ekonomiko kaskarra
Maroko 2
1921ean Marokoko auziak unerik txarrena ezagutu zuen
Annualgo sarraskiak giro politiko txarra areagotu zuen
Picasso jeneralak gertatutakoaz txosten bat idatzi zuen
Ez ziren ardurak eta zigorrak zehaztu
Handik gutxira Primo de Rivera jeneralak zuzendutako estatu kolpe batek krisialdia burutu zuelako
II. Etapa: Diktadura (1923-1931)
Sarrera
Erregearen eta oligarkia tradizionalen babesarekin
Miguel Primo de Riverak boterea hartu zuen
Gobernu militar berriak zioen:
Ordena inposatuko zutela
Arazo handi batzuk konponduko zituela
Maroko
Terrorismoa
Nazionalismoen mehatxua
Estatu-kolpea izango zen
1923tik 1931era bitartean iraun zuen diktadura baten abiapuntua
Ordura arteko antolaera politikoa ezabatu eta gero
Primo de Riveraren diktadura
Diktadura eraikitzeari ekin zioten
Errestaurazio garaiko antolaera ezabatuta
Diktadura:
Herritarren eta gizarte esparru guztien kontrola lortu nahi zuen estatu antidemokratikoa
Gobernuak zapaldu zituen:
Oposizio mota guztiak
Eta estatu kolpea ongi ikusi zuten herritar asko
Direktorio militarretik direktorio zibil batera igaro zen
Hastapenetan gobernuko kide guztiak militarrak ziren
1925etik aurrera militarrak ez ziren ministroak exekutiboan sartu ziren
Diktaduraren eta erregearen kontrako oposizioa astiro baina etengabe joango zen handituz
Primo de Riveraren gobernuak ere "nazionalismo ekonomikoa"-ri ekin zion
Politika ekonomiko hark bi oinarri zituen
Interbentzionismoa
Espainiako enpresak kanpoko lehiatik babestea
Protekzionismoa
Ez zuen emaitza handirik lortu
Baina enpresa handi batzuentzat positiboa izan zen
Haiek gobernuari esker etekin handiak lortu zituztelako
Frankismoaren hastapenetan haren antzeko politika ekonomikoa egongo zen
Primo de Riveraren dekadentzia
Primo de Rivera jeneralak gobernatzen zuen beste militarren eta erregearen konfidantzarekin
Dimititu zuen 1930an
Hori aldatu zela ikusi zuelako
Osasun arazoengatik
Diktadura beste porrot bat zela ikusita
Erregeak Berenguer jenerala gobernuburu izendatu zuen
Helburua Errestaurazio garaiko sistemara itzultzea zen
Berenguer-en agintaldian
Oposizioaren aurkako zapalkuntza leundu zen
Oso astiro jarduten zuen
Horregatik "dictablanda" deitu zioten
Baina monarkia salbatzeko berandu zen
Diktaduraren amaiera
Etorkizunari begira oposizioak egitasmo politiko bat adostu zuten
Donostiako ituna
Militar batzuek altxamendu errepublikazale bat egin zuten
Gobernuak arduradunak atxilotu eta exekutatu zituen
Erregeak Berenguer ordeztu eta Aznar almirantea gobernuburu izendatu zuen
Garaiko egoera ekonomiko txarrak azkartu zuen erregimenaren erorketa
Gobernuak udal hauteskundeak antolatu zituzten
Espainiako hiri nagusietan oposizioak lortutatko garaipen esanguratsuaz jakitun
Alfonso XIII.ak erbesterako bidea hartu zuen
Biharamunean, 1931.04.14.an, Espainiako II. Errepublika aldarrikatu zen
Espainiako aro garaikidean Primo de Rivera abizena eraman duten bi pertsona nabarmen daude:
Miguel eta Jose Antonio
Miguel Primo de Rivera jenerala
Kataluniako gobernadore militarra
1923ko estatu-kolpearen buruzagia
1923tik 1930era Espainiako diktaduran gobernuburu aritu zen
Jose Antonio Primo de Rivera
Miguel-en semea eta abokatua
Falangisten liderra izan zen
Espainiako faxisten
36ko gerran errepublikazaleek hil zuten
Frankismoaren garaian diktadurako heroi ofiziala izan zen
Militarren arazoa Espainian
Sarrera (beltza)
Pretorianismoa oso sustraituta egon zen Espainian
Militarrek protagonismo edota eragin nabarmena izan zuten herrialdeko politikan
XIX. mendean
XX. mendearen lehenengo hamarkadetan
Esate baterako
XIX. mendean
Gobernu-aldaketak gehienak indarrez egin ziren
Pronuntziamenduak oso ohikoak izan ziren
Militarrek alderdietako liderrak edota gobernuburuak izaten ziren
"Ezpata handi"-en garaia
Batez ere Isabel II.aren denboran
Militarrak Berrezarkuntza garaian (urdina)
Sarrera
Berrezarkuntza garaian militarren ofizialen artean nagusitu zen
Oso ikuspegi politiko kontserbadore bat
Militarren autonomia indartzeaz gain
1898ko krisiak oso gogor jo zituen
Gizartean haien aurkako kritikek gora egin zuten
Marokoko iparraldean arazo kolonial bat sortu zenean
Gizartean iritzi antimilitaristen gorakada nabarmen bat egon zen
Are handiagoa agintariek militarrak ateratzen zituztelako gizartean ordena mantentzeko
Horrek protesta handiak ekarri zituen
Adibidez
Bartzelonako Aste Tragikoarenak 1909an
Lurralde gatazkatsu hura menperatzeko ez ziren aski
Erabili nahi izan zituzten
Erreserbistak
Soldadutza egin beharreko gazteak
Militar profesionalak
1913tik 1956ra bitartean protektoratu espainiar bat antolatu zen han
Espainian soldaduak errekrutatzeko kintak egon ziren
Terminoaren jatorria:
Soldadutza egiteko adinean zeuden belaunaldi bateko mutil gazteen artean egiten zuten zozketa
Haren ondorioz haietako bostenari tokatuko zitzaion
Soldadutza egitea
Familia dirudunek ordaintzen zuten
Haien semeak arma-zerbitzutik askatzeko
Behe-mailako klaseko gazteen kaltetan
Haiek gazte aberatsak utzitako hutusnea bete behar zutelako
Penintsulako militarrek elkarte batzuk antolatu zituzten
Defentsa Batzordeak
Haien interesak defendatzeko eta agintari zibilak presionatzeko
Alfonso XIII.a erregearen babesa eduki zuten
Primo de Rivera jeneralak diktadura gobernatu zuen 1923tik 1930 arte
Erregearen sostenguarekin
Armada zen aliatua
Errege militaristarena
Oligarkena
Ordenako jendearen defendatzailea
Militarrak Errepublika garaian (gorria)
II. Errepublikako agintariek armada erreformatu nahi zutenean
Horrek militar eskuindar batzuen amorrua piztu zuen
Armadaren barruan talderik arriskutsuena "afrikanistak" izango ziren
Gero eta pentsaera autoritarioago bat garatu zuten militar batzuk elkartu ziren
Afrikako iparraldean
Amorruz ikusita Espainiako bilakaera
Sozial
Politikoa
Adb:
Sanjurjo
Franco
Mola
Yagüe
"Afrikanista" haiek izango ziren
1936an errepublikaren kontra armak hartu zituen bando "nazionala"-ren oinarria
Militar haiek eta haien aliatu zibilek 36ko gerran lortutako garaipena izango zen
Diktadura frankista luzearen abiapuntua
Errepublikak (monarkiak ez diren estatuak)
Ezaugarriak
Estatuko kargu guztiak hautatzen dira
Agintari guztiak aldi baterako hautatzen dituzte
Bi errepublika mota nagusi daude:
Errepublika presidentzialista
Estatuburua eta gobernuburua pertsona bera da
Presidentea
Presidentea aukeratzeko hauteskunde bat
Eta bere gobernua
Parlamentuko kideak aukeratzeko beste bat
Errepublika parlamentarioa
Presidentea estatuburua
Lehen ministroa gobernuburua
Hauteskunde batean herritarrek aukeratzen dituzte
Parlamentua
Gobernua
Parlamentuak presidentea aukeratzen du
Normalean gobernuak proposatzen duen norbait
Lehen ministroak gobernatzen du
Presidentearen botere gehienak sinbolikoak dira
Europako errepublikak parlamentarioak izan ohi dira
Alemania, Italia...
Amerika aldekoak presidentzialistak
Amerikako Estatu Batuak
Espainiako Bigarren Errepublika
Espainiako Bigarren Errepublika parlamentarioetakoa zen
Espainian Errepublikako Presidentea zegoen
Estatuburua
Gobernuburuari deitzen zioten
Ministroen Kontseiluko Presidentea
Bigarren Errepublikako gobernuburuak:
1931-1931:
Niceto Alcalá Zamora
Behin-behineko gobernua
1931-1933:
Manuel Azaña
Biurteko erreformista
1933-1935:
Alejandro Lerroux
Biurteko beltza
1935-1936:
M. Portela Valladares
Biurteko beltza
1936-1936:
Manuel Azaña
Bigarren Errepublikako presidenteak:
1931-1936:
Niceto Alcalá Zamora
1936-1939:
Manuel Azaña