การพยาบาลมารดาทารกระยะหลังคลอด

ความหมายของระยะหลังคลอด

ระยะหลังคลอด หมายถึง ช่วงระยะเวลาตั้งแต่ทารก รก และเยื่อ หุ้มรก คลอดเสร็จสิ้นสมบูรณ์แล้วไปจนถึง 6 สัปดาห์หลังคลอด หรือประมาณ 40 วัน หลังคลอด

ปัจจัยที่มีผลต่อการหดรัดตัวของมดลูก

จำนวนครั้งของการตั้งครรภ์ (Gravida) , มารดามีภาวะเบาหวาน ครรภ์แฝด , มีภาวะปัสสาวะคั่งค้าง(full bladder) , รกค้าง (Retained placenta) , มีการอักเสบของมดลูก , มีเนื้องอกบริเวณกล้ามเนื้อมดลูก , มีการ early ambulate น้อย , ได้รับยาแก้ปวดขณะรอคลอดมากเกินไป

ผนังหน้าท้อง (abdominal wall)

รอยเส้นหน้าท้อง ขณะตั้งครรภ์ มีเส้นกลางหน้าท้อง (linea nigra) และรอยที่เกิดจากการขยายของผนังหน้า ท้องขณะตั้งครรภ์ (striae gravidarum) รอยเหล่านี้จะ ไม่หายไป แต่ค่อยๆ จางลงในระยะหลังคลอด

ช่องคลอด (vagina)

ช่องคลอด บาง มีรอยย่น (rugae) เยื่อ พรหมจรรย์ขาด มีรอยรุ่งริ่ง แสดงว่าสตรีรายนั้น ผ่านการตั้งครรภ์ การคลอดบุตรมาแล้ว ระยะนี้ H. estrogen ลดลง ท้าให้มารดาอาจเกิดอาการ ไม่สุขสบายได้ หากมีเพศสัมพันธ์ เนื่องจากขาด เลือดมาหล่อเลี้ยง ในขณะเดียวกัน มารดา สามารถบริหารช่องคลอดได้ตั้งแต่วันแรกหลัง คลอด โดยการขมิบช่องคลอดเนื่องจากช่วยให้ ช่องคลอดมีความแข็งแรง กระชับมากขึ้น

ปากมดลูก (cervical)

ปากมดลูกมีรอยช้ำ นุ่มมาก จากการถูกกดของส่วนน้าของทารก ในระยะคลอด ระยะหลังคลอดปากมดลูกจะเปิด และจะหดสั้น ลงไม่สามารถสอดนิ้วได้ มีรอยฉีกขาด เปลี่ยนรูปร่างเป็นลักษณะ

ระยะของน้ำนม

Colostrum (หัวน้ำนม) มีสารเบต้าแค โรทีน ที่สะสมในร่างกาย เปลี่ยนเป็น วิตามินเอถูกผลิตใน 2-3 วันแรกหลัง คลอด น้ำนมโคลอสตรุมจะประกอบด้วย สารภูมิคุ้มกันโรค ช่วยขับbilirubin

Transitional milk (น้ำนมระยะ เปลี่ยนผ่าน ) ถูกผลิต วันที่ 7 –2 สัปดาห์ หลังคลอด เป็นระยะที่ ไหลจากหัวน้ำนม และระยะนมแม่ ประกอบด้วยนำ้ และสารอาหาร จ้าพวก lactulose protein

Pure milk (ระยะนมแม่) เริ่มสร้าง 2 สัปดาห์ หลังคลอดขึ้นไป ประกอบด้วย ไขมัน พลังงานแคลอรี เป็นสิ่งที่ช่วย เสริมสร้างการเจริญเติบโต และสุขภาพ ที่แข็งแรงของทารก

นำ้คาวปลา (lochia)

เป็นสิ่งที่ถูกขับออกจากโพรงมดลูกเกิดจากการขาดเลือด มาเลี้ยงกล้ามเนื้อมดลูกขณะที่มดลูกหดรัดตัว

ชนิดของนำ้คาวปลา

  1. Lochia rubra เป็นน้้าคาวปลาที่ ถูกขับออกมาใน 3 วันแรกหลัง คลอด จึงมีลักษณะสีแดงสด น้้าตาล เข้ม ประกอบด้วย เลือดที่เกิดจาก แผลในโพรงมดลูก ไข ขน ขี้เทา
  2. Lochia serosa อยู่ในระยะ 4 – 9 วัน หลังคลอด สีน้้าตาลจาง ประกอบด้วย เม็ดเลือดขาว เยื่อบุโพรงมดลูก
  3. Lochia alba อยู่ในช่วง วันที่ 10 หลัง คลอดเป็นต้นไป มีสีจางๆ ขาวครีม เหลือง จางๆ ประเกอบด้วย เม็ดเลือดขาว และ เยื่อบุโพรงมดลูกที่สลายตัว แล้ว

ฝีเย็บ (perineum)

แผลฝี

การเคลื่อนต่้าส่วนน้าทารก (descent)

เกิดการกดของกล้ามเนื้อในอุ้งเชิงกราน และกล้ามเนื้อแผลฝีเย็บ

เส้นเลือดฝอยบริเวณฝีเย็บ ฉีกขาด

ระบบหัวใจและหลอดเลือด

การไหลเวียนเลือดระหว่างรก มดลูกสิ้นสุด

ปริมาณเลือดไหลย้อนกลับเข้าสู่หัวใจ Rt
atrium หัวใจท างานหนักมากขึ้น

ความดันในช่องท้องลดลง

Cardiac output, Hct. เพิ่ม
แต่ plasma ลดลง

ระบบหายใจ

การขยายตัวของมดลูก
การเจริญเติบโตของทารกในครรภ

มดลูก กระบังลมถูกยกตัวสูงขึ้น

พื้นที่การแลกเปลี่ยนก๊าซในปอดลดลง

ระบบทางเดินปัสสาวะ

การขยายตัวของมดลูก
การเจริญเติบโตของทารกในครรภ์

Bladder ถูกกดทับ เป็ นเวลานาน

ถ่ายปัสสาวะล้าบาก ไม่อยากถ่ายปัสสาวะ

ระบบผิวหนัง

การลดลงของฮอร์โมนเอสโตรเจน ท้าให้ฝ้า (Chloasma gravidarum) ผื่นแดง กระ ติ่งก้อนเนื้อที่ขึ้นตามผิวหนังขณะตั้งครรภ์ ค่อยๆ ลดลง ส่วนเส้นบริเวณหน้าท้องคือ linea nigra striae gravidarum จะไม่ หายไปแต่ค่อยๆ จางลง

การประเมินภาวะสุขภาพหลังคลอด ตามหลัก 13 B

Postpartum blue

เป็นภาวะปกติที่มารดาสามารถเกิดขึ้นได้ในช่วง 3 –10 วัน หลังคลอด เกิด จากการมีระดับฮอร์โมน estrogen และ Progesterone ลดลงอย่างรวดเร็ว หลังคลอด มีความวิตกกังวล เครียด เกี่ยวกับภาวะที่ต้องแบกรับหลังคลอด มารดามีอาการหงุดหงิด อารมณ์แปรปรวน ร้องไห้โดยไม่ทราบสาเหต

click to edit

click to edit