VẤN ĐỀ 2: XÁC LẬP, THỰC HIỆN, CHẤM DỨT NGHĨA VỤ VÀ TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ

  1. Căn cứ phát sinh nghĩa vụ
  1. Thực hiện nghĩa vụ
  1. Căn cứ chấm dứt nghĩa vụ
  1. Trách nhiệm dân sự

Chiếm hữu, sử dụng được lợi về tài sản không có CCPL

Thực hiện công việc không có ủy quyền

Hành vi pháp lý đơn phương

Hành vi trái pháp luật gây thiệt hại

Hợp đồng

Pháp luật quy định khác

Điều 385 BLDS

Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự

Khái niệm

Đặc điểm phát sinh hành vi pháp lý đơn phương

Ý chí của chủ thể không trái pháp luật và đạo đức xã hội

Nếu sự thể hiện ý chí có kèm theo một số điều kiện: bên còn lại thực hiện đúng điều kiện → phát sinh nghĩa vụ

hành vi thể hiện ý chí

của một bên chủ thể

hậu quả pháp lí

xác lập

thay đổi

chấm dứt

tự nguyện thực hiện công việc khi không có nghĩa vụ

thực hiện vì lợi ích của người có công việc khi

biết mà không phản đối

không biết

Điều kiện

người thực hiện không có nghĩa vụ thực hiện

tự nguyện thực hiện vì lợi ích

thực hiện như chính mình hoặc theo yêu cầu (nếu có)

nếu không thực hiện → có thiệt hại

Nếu không yêu cầu thanh toán hay trả thù lao thì người có công việc không phải thực hiện nghĩa vụ

Khái niệm

Trái pháp luật → xâm phạm:

tài sản

nhân thân

tính mạng

sức khỏe

danh dự

nhân phẩm

uy tín

gây thiệt hại

Điều kiện phát sinh trách nhiệm BTTH

hành vi trái pháp luật

Có lỗi

có thiệt hại xảy ra

Có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi gây thiệt hại và hậu quả

Là chiếm hữu không thuộc một trong các trường hợp thuộc Điều 165 BLDS năm 2015

Làm phát sinh nghĩa vụ hoàn trả tài sản chiếm hữu, BTTH cho chủ sở hữu hoặc người chiếm hữu hợp pháp

Nghĩa vụ phát sinh từ quyết định của CQNN có thẩm quyền, quyết định của tòa án …buộc một chủ thể nào đó phải thực hiện nghĩa vụ dân sự.

Quyết định công nhận thuận tình ly hôn trong đó có nội
dung yêu cầu một trong hai bên thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng….

Nguyên tắc

Nội dung

Khái niệm

phải chuyển giao tài sản

Làm hoặc không làm một công việc

Theo thời hạn nhất định đã được xác định trong nội dung của QHNV

Thỏa mãn quyền dân sự của bên còn lại

Điều 3 BLDS 2015

Đúng đối tượng

Đúng phương thức

Đúng thời hạn

Thực hiện nghĩa vụ thông qua người thứ ba

Đúng địa điểm

Thực hiện đúng nơi mà hai bên đã xác định

Là cơ sở để xác định

Ai là người chịu chi phí vận chuyển

Ai là người phải chịu chi phí tăng lên do việc thay đổi nơi cư trú hoặc trụ sở của bên có quyền

Có sự vi phạm nghĩa vụ hay không

Xác định trách nhiệm dân sự đối với người vi phạm nghĩa vụ

Là mốc thời gian để xác định thời hạn khởi kiện của các bên khi có tranh chấp về việc thực hiện nghĩa vụ

Khi đối tượng là vật

Vật đặc định: giao đúng vật, đúng tình trạng như hai bên xác định

Vật cùng loại & các bên chưa thỏa thuận

đúng với chất lượng trung bình

đủ số lượng, trọng lượng, khối lượng như đã xác định

Vật đồng bộ, cùng chủng loại mà bên nghĩa vụ đã giao vật đó đồng bộ, cùng chủng loại như đã xác định

Là những cách thức, biện pháp mà thông qua đó người có nghĩa vụ tiến hành các hành vi của mình nhằm đáp ứng quyền lợi cho người có quyền

Trong trường hợp không có thỏa thuận thì việc thực hiện nghĩa vụ phải theo phương thức do pháp luật quy định

Điều 283 BLDS 2015

Nếu là nghĩa vụ chuyển giao tài sản

Bên thứ ba có thể thực hiện không cần sự đồng ý của bên có quyền

Miễn là thực hiện đúng nội dung

Nếu là nghĩa vụ công việc phải thực hiện

Phải được bên có quyền đồng ý

Bên nghĩa vụ vẫn phải chịu trách nhiệm với bên có quyền

Nghĩa vụ là công việc không được thực hiện

Không thể thực hiện thông qua người thứ ba

Vì bên có nghĩa vụ chịu sự "bất động".

Bên có quyền + bên có nghĩa vụ = một thể

Thời hiệu miễn trừ NVDS đã hết

Nghĩa vụ được bù trừ

Nghĩa vụ dân sự chấm dứt khi một bên trong quan hệ nghĩa vụ chết

Nghĩa vụ được thay thế bằng nghĩa vụ khác

Nghĩa vụ chấm dứt khi đối tượng là vật đặc định không còn

Bên có quyền miễn thực hiện nghĩa vụ

Chấm dứt nghĩa vụ trong trường hợp phá sản

Theo thỏa thuận các bên

Trường hợp khác do luật định

Nghĩa vụ được hoàn thành

Khi bên có nghĩa vụ đã thực hiện toàn bộ nghĩa vụ

Theo yêu cầu bên có quyền hoặc pháp luật xác nhận

Áp dụng trong quan hệ hai bên có nghĩa vụ với nhau

Thời điểm chấm dứt: hai bên thỏa thuận xong

Không gây thiệt hại tới lợi ích

Quốc gia, dân tộc

Công cộng

Chủ thể khác

Do ý chí của bên có quyền

Chấm dứt khi bên có quyền miễn thực hiện nghĩa vụ

Biện pháp bảo đảqm cũng được chấm dứt (nếu có)

Nếu làm ảnh hưởng tới lợi ích của người khác ⇒ không được coi là miễn

Chấm dứt nghĩa vụ ban đầu, phát sinh nghĩa vụ mới

Lưu ý khoản 3 Điều 377

VD: Các bên thỏa thuận thay vì chuyển giao vật thì chuyển giao tiền

Điều kiện thực hiện

Những trường hợp không được bù trừ

Các chủ thể đều có nghĩa vụ với nhau

Hai bên có nghĩa vụ cùng loại về tài sản

Thời hạn thực hiện đều dã đến

BTTH: tính mạng, sức khỏe, danh dự, uy tín, nhân phẩm

Nghĩa vụ cấp dưỡng

Nghãi vụ đang có tranh chấp

Trường hợp khác do luật định

Người có nghĩa vụ trở thành có quyền với chính nghĩa vụ đó

VD: người có nghĩa vụ trả tiền là người thừa kế duy nhất của chủ nợ đối với khoản tiền đó

Có sự sáp nhận pháp nhân có quyền với pháp nhân có nghĩa vụ (M&A)

Là thời hạn mà khi kết thúc thì được miễn thực hiện nghĩa vụ

VD: khi hết thời hiệu bảo hành nhà, bên bán không còn nghĩa vụ bảo hành cho bên mua (Luật Nhà ở 2014)

Tính liên tục, nếu có sự kiện gián đoạn thì tính lại từ đầu

Nếu các bên thỏa thuận nghĩa vụ phải do bên nghĩa vụ thực hiện, khi cá nhân chết, pháp nhân chấm dứt thì nghĩa vụ cũng chấm dứt

Các bên thỏa thuận thực hiện nghĩa vụ chỉ vì lợi ích thì khi người có quyền chết, nghĩa vụ chấm dứt

VD: người có nghĩa vụ cấp dưỡng chết thì nghĩa vụ cấp dưỡng cũng chấm dứt

Đối tượng là VĐĐ → giao đúng vật

Vật không còn → nghĩa vụ chấm dứt

Có thể thỏa thuận thay thế vật khác hoặc BTTH

Căn cứ chấm dứt tồn tại của pháp nhân

Quyền và nghĩa vụ chấm dứt

Theo quyết định của CQNN có thẩm quyền

Theo bản án quyết định của Tòa án

VD:

Theo bản án sơ thẩm thì A có nghĩa vụ cấp dưỡng, nhưng bản án của tòa

phúc thẩm có nội dung A không còn nghĩa vụ cấp dưỡng thì nghĩa vụ cấp dưỡng

của A với người được cấp dưỡng kết thúc

Đặc điểm

Phân loại

Định nghĩa

sự cưỡng chế của Nhà nước buộc bên vi phạm nghĩa vụ phải tiếp tục thực hiện đúng nghĩa vụ hoặc phải bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm nghĩa vụ của mình gây ra

Trách nhiệm dân sự do vi phạm nghĩa vụ phát sinh từ quan hệ nghĩa vụ nhưng không đồng thời với sự xác lập quan hệ. Trách nhiệm dân sự chỉ phát sinh khi một bên trong quan hệ nghĩa vụ vi phạm nghĩa vụ

Đặc điểm chung

Đặc điểm riêng

Mang tính cưỡng chế, do CQNN áp dụng

Mang lại hậu quả pháp lý bất lợi

Áp dụng khi có hành vi vi phạm

Phát sinh từ vi phạm NVDS

Mang tính tài sản/gắn liền với tài sản

Người chịu TNDS có thể không phải là người có hành vi vi phạm

Hậu quả bất lợi là phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ hoặc phải BTTH

Trách nhiệm phải thực hiện NVDS

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại

Điều kiện áp dụng

Bao gồm

Định nghĩa

Định nghĩa

Điều kiện áp dụng

Lưu ý: một số trường hợp không thực hiện nghĩa vụ mà không được coi là trái pháp luật và không BTTH

Người có hành vi vi phạm

Tiếp tục thực hiện nghĩa vụ

Trên cơ sở nghĩa vụ đã được xác lập

Đã có hành vi vi phạm xảy ra trên thực tế

Hành vi vi phạm chưa gây thiệt hại cho bên kia

Trách nhiệm do không thực hiện nghĩa vụ phải làm một công việc hoặc không được làm một công việc

Trách nhiệm do chậm thực hiện NVDS

Trách nhiệm do chậm tiếp nhận việc thực hiện NVDS

Trách nhiệm do không thực hiện nghĩa vụ giao vật

là loại trách nhiệm mà theo đó người có nghĩa vụ phải bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm nghĩa vụ của mình gây ra

Có thiệt hại xảy ra trong thực tế

Có MQH nhân quả giữa hành vi vi phạm pháp luật và thiệt hại xảy ra

Có hành vi trái pháp luật

Có lỗi của người vi phạm

NVDS không thực hiện do lỗi của bên có quyền

NVDS không thể thực hiện do sự kiện bất khả kháng → không thể khắc phục dù đã áp dụng mọi biện pháp