Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Historia Azterketa 2 - Coggle Diagram

- - - - Haien legeak
      - Haien Aldundiak
      - Haien Batzar Nagusiak
    - - Zergak eta soldadutza bezalako kontuetan lurralde salbuetsiak ziren
      - Merkataritzan askatasun handia zuten
        
        Aduanak barnealdean zeuden eta ez kostaldean
      - Foru-baimena
        
        Hari esker gobernu zentralaren erabaki kaltegarriak indargabetzea lortzen zuten
  - - - Foru-sistema hori haiek nahi zuten uniformizaziorako oztopo handia zelako
  - - - Karlos IV.aren erregealdian Godoyren gobernuak euskal herritarrek ere soldadutza egiteko erreforma egin nahi izan zuenean
        
        Zamakolada izeneko matxinada (1804) piztu zen
  - - - Babestu nahi zutelako
        
        Gizarte tradizionala
        
        Foru-sistema
    - - Euskal Herria gune nagusia izango zen
      - Karlistek gerrillen gerrari ekin zioten
    - - Hango autogobernua berreskuratzeko
- - - - Lur gehienek merkatutik kanpo zeuden
        
        Euren salmenta debekatuta zeogelako
        
        Lurrak alokatzea posible eta ohikoa zen
      - Jabe batek lurraren gozamen eskubideak zituen arren, ez zeukan jabetza absolutua
        
        Jabeek euren familiaren izenean zituzten lurrak
        
        Etorkizunean heredatutakoa
        
        Seme-alabetako bakar bati, hau da, premuari (edo maiorazkoari)
        
        Pasatuko zitzaion lurrak
        
        Besteek gurasoengandik diru kopuru bat heredatzen zutela
  - - - Segurtasun pertsonala
      - Sinesmen- eta adierazpe askatasuna
      - Jabetza pribatua
    - - Aske
      - Indibidual
      - Absolutua
  - - - Noiz
        
        Maria Kristina Napolikoaren erreginaordetzan
      - Zertarako
        
        Estatuaren ekonomia sendotzeko
        
        Liberalismoari aliatuak sortzeko
        
        Liberalismoaren ideiekin lurrak hobeto esplotatzeko
      - Beste izena
        
        Eliz desamortizazioa
        
        Desamortizatutako ondasun nagusiak ordena erlijiosoenak zirelako
    - - Noiz
        
        Isabel II.aren erreginaldiko biurteko progresistan (1854-1856)
      - "Ezaugarria"
        
        Progresistek gobernuan emandako denbora laburrean esanguratsuenak haien neurri ekonomikoak izan ziren
        
        Desamortizazio hau barne
      - Beste izena
        
        Desamortizazio zibila
        
        Denetarik saldu zelako, batez ere udalerrien ondasunak
    - - Garaiko Ogasun ministroaren abizenarekin ezagutzen direnak
  - - - Dirudunek lur gehienak erosi zituzten
      - Espainiako lurralde batzuetan latifundismoa indartuta atera zen
        
        Nekazarien proletarizazioa sustatuz
    - - Aberatsak
        
        Liberalismoarekin oso pozik zeuden eta haien aliatuak izan ziren
      - Pobreagoak ziren herritarrak, kaltetuak
        
        Haren kontra borrokatu ziren
    - - Aditu batzuek nabarmendu dute
        
        Karlismoa minifundioak ohiko lurjabetza ziren lurraldeetan oso errotuta egon zela
      - Karlismo antiliberala ongi ulertzeko gehitu behar zaio
        
        Foru-sistemaren defentsari
        
        Kapitalismoaren mehatxupean bizi ziren gizarte eta ekonomia tradizionalen defentsa
- - - - Fernando VII.a azken errege absolutista izan zen
      - Hura 1833an hil eta gero Estatu liberalaren ezarpena hasi zen
    - - Espainian joera nagusia
        
        Liberalismo moderatua (kontserbadore oligarkikoa) izan zen
      - Antzinako Erregimeneko talde boteretsuek oso indartsuak izaten jarraitu zuten aro liberalean
      - "Gobernuak"
        
        Gobernu-aldaketak indarrez egiten ziren askotan
        
        Hauteskunde-iruzurra oso ohikoa zen
        
        "Ezpata handi"-en garaia izan zen (batez ere Isabel II.aren denboran)
        
        Militarrak izaten ziren
        
        Alderdietako liderrak
        
        Gobernuburuak
  - - - Erreginaordetzaren eraikuntza 4
        
        1833tik 1840ra bitartean Lehen Gerra Karlista piztu zen
        
        Ondorengotzaren arazoa konpontzeko gatazka armatua
        
        Gatazka dinastiko hark ezkutatzen zuen
        
        Liberalen eta antiliberalen arteko norgehiagoka
        
        Fernando VII.aren alaba babestuz
        
        Liberalek boterea berenganatzea lortu zuten
        
        Hortaz, Isabel alabaren izenean egon zen tronuan
        
        Maria Kristina (Borboi Bi Sizilietakoa) erregina alarguna
      - Erreginaordetzaren garapena 4
        
        Liberal moderatuak eta progresistak txandakatuz joan ziren gobernuan
        
        Liberalek promulgatutako lehen konstituzioa
        
        1834ko Errege Estatutua
        
        Ildo moderatukoa zen
        
        Progresistek 1837an beste konstituzio bat promulgatu zuten
        
        Konstituzio berriak Estatu liberala finkatzeko balio zuen
        
        Álvarez Mendizabalek zuzendutako desamortizazio baten bitartez
        
        Gerra irabazten laguntzeko diru iturri handia lortu zuten
        
        Latifundismoa indartu zen
        
        Juridikoki askatutako lurrak enkantean saldu zirelako
    - - Gerra amaitu eta gero, 1840tik 1843ra
      - Espartero jeneral progresistak
        
        Erregeordearena egin zuen
        
        Gobernatu zuen era
        
        Autoritario batera
        
        Pertsonalista batera
      - Esparteroren kontra elkartu ziren
        
        Moderatuak
        
        Beste progresistak
      - Narvaez moderatuak boterea berenganatuko zuen
  - - - Sarrera
        
        Isabel II.aren erreginaldian (1843-1868) antolaera liberala behin betiko finkatu zen
      - Estatu haren ezaugarri esanguratsu batzuk:
        
        Liberalismo kontserbadorearen nagusitasun nabaria
        
        Progresistek bakarrik gobernatu zuten 1854tik 1856ra
        
        Gobernua zen
        
        Oligarkikoa
        
        Zentralista
        
        Ustelkeria handiko garaia izan zen
    - - Hamarkada moderatua (1844-1854)
        
        Nagusitasun moderatuaren lehenengo hamarkadan (1844-1854)
        
        Koroa eta gobernua indartu zituzten parlamentuari boterea kenduz
        
        1845ko konstituzioa
        
        Legedi kontserbadore zentralista bat promulgatu zen
        
        Gizartea kontrolatzeko neurri errepresiboak sortu zituzten
        
        Zentsura
        
        Guardia Zibilaren sorrera...
        
        Hamarkada moderatu hura Vicalvarada izeneko altxatu armatu batek amaitu zuen
        
        Narvaez jeneralaren jendeak gobernua galdu zuen
        
        O'Donnell jeneralak zuzendutako altxamenduak izango zen
        
        Espartero jeneral progresistaren bigarren gobernuaren abiapuntua
      - Biurteko progresista (1854-1856)
        
        Ekonomia: 4
        
        Agintari progresistek ekonomian hartu zituzten haien erabaki nagusiak
        
        Bigarren desamortizazio nagusia Madoz ministroaren zuzendaritzapean egin zuten
        
        Latifundismoa berrindartu zuten
        
        Berriro enkantean saldu zirelako juridikoki askatutako lur berriak
        
        Batez ere udalerrienak
        
        Modernizazioari laguntzeko
        
        Trenbideak eraiki zituzten
        
        Politika librekanbista jarri zuten martxan...
        
        Politika
        
        Progresistek ez zuten arrakasta politiko handirik
        
        1856ko "non nata" konstituzioa ez zen promulgatu
        
        Ez zuten egoera politiko gatazkatsua konpontzea lortu
        
        O'Donnell jeneralak gobernu hura estutu zuen
        
        Ekarri arte Esparteroren bigarren agintaldiaren amaiera
      - Gobernu kontserbadoreen itzulera (1856-1868)
        
        Sarrera
        
        Hurrengo hamabi urteetan egongo ziren gobernuan
        
        Unionistak
        
        Alderdi moderatuaren zatiketa batetik sortutako joera zentrista bateko kideak, O'Donnell lider zutenak
        
        Moderatuak
        
        Unionisten agintaldia (1858-1863)
        
        Izan zen oparoa eta egonkortasun handikoa
        
        Gobernuak erabaki zuen kanpo gatazketan aritzea bere prestigioa handitzeko
        
        Adibidez:
        
        Mexiko
        
        Maroko...
        
        Haietatik Prim jeneral progresista oso indartua atera zen
        
        Moderatuen gobernu autoritarioaren itzulera (1863-1868)
        
        Azken bost urteetan moderatuen gobernu autoritarioa itzuli zen
        
        Gobernuaren kontra gogor aritu ziren
        
        Progresistak
        
        Demokratak
        
        Progresistengandik ateratako talde erradikalago bat
        
        Moderatuen erantzun errepresibo handia lortuz
        
        "Trantsiziorako aliantza"
        
        Ostendeko Itunean elkartu ziren
        
        Progresistak
        
        Demokratak
        
        Geroago unionistak
        
        Primen zuzendaritzapean
        
        Zertarako
        
        Moderatuei gobernua kentzeko
        
        Erregina eraisteko
        
        1 more item...
  - - - Topete almirantearen altxamenduak Seiurteko demokratikoa edo iraultzailea (1868-1874) hasi zuen
      - Espainian iraultza hari deitu zitzaion "La Gloriosa"
        
        Iraultza Loriatsua
      - Erregimen-aldaketan protagonista nagusiak izan ziren
        
        Prim
        
        Serrano
      - Egitasmoa zen erregimen progresistago baten sorrera
    - - Alderdien arteko zatiketa handia egon zen
        
        Erregimen berriaren kaltetan
      - Gatazka berriak sortu ziren
        
        Errepublikazaleen protestak
        
        Karlisten ezinegona
        
        Matxinada bat
        
        Kuban
        
        Puerto Ricon
    - - Erregerik ez zegoenez
        
        Serrano erregeorde izendatu zuten gorteek (1868-1871)
      - Primen iritzia nagusitu zen
        
        Konbentzitu zuten estatuburu berria izateko Amadeo Savoiakoa (Aostako dukea)
      - Amadeo Savoiakoa iritsi baino lehen
        
        Norbaitek hil zuen Prim jenerala
        
        Bere sostengu nagusia
      - Monarkia berria ez zen finkatu (1871-1873)
        
        Alderdien barruan piztu ziren
        
        Gatazkak
        
        Zatiketak
        
        Karlistek 1872an armak hartu zituzten berriro
    - - Amadeo Savoiakoak abdikatu zuenean
        
        Gorteek aldarrikatu zuten Lehen Errepublika
      - Espainian errepublikazale gutxi egon arren
        
        Haien artean zatiketa larria zegoen
      - Gatazka nagusia zen estatuaren egitura
        
        Federalismoa
        
        Zentralismoa
      - Kantonalistak
        
        Horrekin erlazionatuta, kantonalistek altxamendu armatu bat egin zuten
        
        Ideia ezkertiarrak zituen federalismo erradikaleko kideak
        
        Gobernuak haiek zapaldu zituen
      - Aldi errepublikanoa izan zen garai
        
        Laburra
        
        Ezegonkortasun handikoa
        
        Gobernu aldaketa asko
        
        Lau urte batean
    - - Erregimenaren ahulezia liberal kontserbadoreek aprobetxatu zuten
      - Seiurtekoa amaitu zuten eta Berrezarkuntza hasi zen
        
        Martinez Campos jeneralaren estatu-kolpe (pronuntziamendu) baten bitartez
      - Liberalismo kontserbadorearen nagusitasun berriarekin batera
        
        Borboikoen dinastia tronuan berrezarriko zen
      - Hirugarren Gerra Karlistak aurrera jarraitzen zuen
        
        1876 arte luzatu zen gatazka armatua
- - - - Liderra
        
        Narváez
    - - Alderdi moderatutik banatutako taldea
      - Batasun Liberala alderdi zentrista zen, zituenak
        
        Ideia politiko kontserbadoreak
        
        Ideia ekonomiko progresistak
      - Haien liderrak
        
        Hasieran O'Donnell
        
        Gero Serrano
  - - - Liderrak
        
        Hasieran Espartero
        
        Gero Prim
    - - Alderdi progresistatik banatu zen 1849an
        
        Alderdi Demokratikoa
        
        Alderdi Demokrata
        
        Edo Alderdi Progresista Demokrata
      - Haiek
        
        Eskatzen zuten
        
        Herritarren eskubide eta askatasun indibidualen onarpen zabalago bat
        
        Sufragio unibertsalaren alde zeuden
      - Haien bozeramaile bat izan zen
        
        Jose Maria Orense
    - - Demokrata batzuek uste zuten
        
        Benetako demokrazia egoteko
        
        Monarkia ezabatu behar zela
  - - - Adibidez
        
        Alderdi moderatutik unionistak banatu ziren
- - - - Seiurteko demokratikoan gobernu zentralak ez zuen egin foruen aurkako ezer
      - Hala ere, karlistek armak hartu zituzten berriro
        
        Erregimen berrian mehatxu bat aurreikusita
        
        Katolikotasunerako
        
        Foru-sistemarako
      - Gainera
        
        Espainiako tronuan karlistek nahi ez zuten errege bat zegoen
        
        Amadeo Savoiakoa
        
        Haiek nahiago zuten
        
        "Karlos VII.a"
        
        Karlos Maria Isidroren biloba
    - - Serrano jeneralak eskaini zien ordezkari karlista batzuei Zornotzako Ituna
        
        Gerra gelditzeko
        
        Ezerezean geratu zen
        
        Gerrak jarraitu zuen
      - Gerra karlista hau 1872tik 1876ra bitartean luzatu zen
      - Lehenengoan bezala
        
        Euskal Herria gune nagusia izan zen
        
        Karlistek gerrillen gerrari ekin zioten
      - Gerra honetan nabarmendu zen
        
        Manuel Santakruz apaizaren milizia
    - - Canovas del Castillok foru-sistema abolitu zuen gerra ondoren
      - Espainiako gobernuak euskal probintziei zerga-sistema berezi bat onartu zien
        
        Ezabapena leuntzeko
        
        Hain erradikalak ez ziren foruzaleak erakartzeko
        
        Kontzertu ekonomikoak
    - - Euskal Herriko eliteak zentralismoaren aliatuak ziren
      - Hurrengo hamarkadetan
        
        Ordura arte zentralismoari aurre egiteko borrokan karlismoak okupatzen zuen lekua nazionalismoak beteko zuen
        
        Batez ere Bizkaian eta Gipuzkoan
  - - - Iraupena
        
        Espainian
        
        1833-1840
        
        Euskal Herrian
        
        1833-1839
      - Arrazoi nagusia
        
        Fernando VII.a hil eta gero karlistek hartu zituzten armak
        
        Isabel Asturiazko printzesaren kontra
        
        Karlos infantea "Karlos V.a" tronura iristeko
      - Ezaugarri amankomunak
      - Buruzagi nagusia
        
        Tomas Zumalakarregi
      - Ituna
        
        Bergarako Ituna
        
        Euskal Herrian gerra gelditzea lortu zuen (1839)
      - Ondorioak foru-sisteman
        
        Foru-sistema ahulduta
        
        Adb: foru-baimena galduta
    - - Iraupena
        
        1872-1876
      - Arrazoi nagusia
        
        Amadeo Savoiakoa tronuan zegoela karlistek hartu zituzten armak
        
        Karlos infantearen biloba "Karlos VII.a" tronura iristeko
      - Ezaugarri amankomunak
      - Buruzagi nagusia
        
        (Manuel) Santa Kruz apaiza
      - Ituna
        
        Zornotzako Ituna
        
        Ezerezean geratu zen
        
        Gerrak aurrera jarraitu zuelako
      - Ondorioak foru-sisteman
        
        Foru-sistema abolitua
        
        Haren galera leuntzeko euskal herritarrei Kontzertu ekonomikoa onartu zieten
        
        Nafarroako Konbenioa beste euskal probintzietako Kontzertuaren parekoa da
        
        1841ko Lege Hitzartuarekin hasi zen bere sorrera
      - *
        
        Gerra honi batzuek bigarrena esaten diote
        
        Bigarren Gerra Karlista, "guerra dels matiners" delakoa (1846-1849)
        
        Katalunian borrokatu zen
        
        Historialari askoren ustez ez zen benetako gerra izan
    - - Borrokagune nagusia
        
        Euskal Herria izan zen
        
        Ondorengotza gatazkaren gainetik defendatzeko
        
        Foru-sistema
        
        Gizarte tradizionala
        
        Euskal herritarrak
        
        Gehienak karlismoaren alde
        
        Hiri handiak gotorleku liberala
      - Gerra estrategia
        
        Karlistek gerrillen gerrari ekin zioten liberalen kontra borrokatzeko