Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
โรคข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis) - Coggle Diagram
โรคข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis)
ความหมาย
โรคข้อเข่าเสื่อม คือ ภาวะที่กระดูกอ่อนผิวข้อเข่ามีการสึกหรอและเสื่อมอย่างช้าๆและจะเป็นมากขึ้นตามเวลาที่ผ่านไป พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ ทำให้เกิดอาการปวดเข่า เข่าบวม ข้อยึดติด มีเสียงดังในเข่า เข่าปิดรูปไม่สามารถประกอบกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ
สาเหตุ
อายุ อายุมากมีโอกาสเป็นมากเนื่องจากอายุการใช้งานมาก
น้ำหนัก ยิ่งน้ำหนักมากข้อเข่าจะเสื่อมเร็ว
การใช้ข้อเข่า ผู้ที่นั่งยองๆ นั่งพับเพียบนานๆ จะทำให้ข้อเสื่อมเร็ว
การได้รับบาดเจ็บ ผู้ที่ได้รับบาดเจ็บบริเวณข้อเข่า เช่น หกล้มเข่ากระแทก รถชนเข่ากระแทกถนนอาจทำให้เกิดข้อเข่าเสื่อมได้
พยาธิสภาพ
การเปลี่ยนแปลงในระยะแรกจะเป็นกับกระดูกอ่อนผิวข้อเพียงบางส่วน โดยเฉพาะส่วนที่รับน้ำหนักโดยกระดูกอ่อนผิวข้อจะนิ่มลง และสัมพันธ์กับปริมาณ proteoglycans ใน extracellular matrix ที่ลดลงและมีปริมาณน้ำเพิ่มขึ้น กระดูฏอ่อนผิวข้อซึ่งปกติเรียบมันจะเปลี่ยนเป็นขรุขระ มีร่องเกิดขึ้นสัมพันธ์กับการแตกของเส้นใย collagen ต่อมาเมื่อกระดูกอ่อนผิวข้อถูกทำลายมากขึ้นเรื่อยๆ จนถึงกระดูกบริเวณใต้กระดูกอ่อนผิวข้อ จะทำให้กระดูกเสียดสี และขัดเป็นมันคล้ายงาช้าง อาจพบช่องหรือถุงที่ภายในบรรจุเนื้อเยื่อ fibromyxoid หรือสารเหลวคล้าย mucin ซึ่งอาจมีทางติดต่อกับช่องข้อโดยตรง บริเวณขอบข้อจะมีกระดูกยื่นออก(osteophyte) ซึ่งคลุมโดยกระดูกอ่อนบางๆ เยื่อหุ้มข้อจะหนาและแข็งขึ้น เมื่อมีการทำลายกระดูกอ่อนผิวข้อมากขึ้นร่างกายจะพยายามซ่อมแซมเกิดเป็นพังพืด(fibrous tissue) ถ้าการทำลายยังดำเนินต่อไปกระดูฏผิวข้อจะถูกทำลายหมด ส่วนของกระดูกบริเวณใต้กระดูกอ่อนผิวข้อเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงโดยมีหลอดเลือดเจริญเข้ามา และมีการสร้างกระดูกมากขึ้น มีการเพ่ิมจำนวน osteoblast หรือ body trabeculae มีขนาดใหญ่ขึ้น ภายในกระดูกจะพบถุงที่มีขนาดแตกต่างกัน โดยมีผนังเป็นพังผืดบรรจุด้วยของเหลว หรือเนื้อเยื่อเกี่ยวพันหลายแบบ การเปลี่นแปลงที่กระดูกผิวข้อ ทำให้ตำแหน่งการรับน้ำหนักผิดปกติไป โดยมีบางตำแหน่งไม่ได้รับน้ำหนักจะเกิดหย่อมกระดูกพรุน เห็น body trabeculae บางลงและอยู่ห่างกัน
นอกจากนี้เนื้เยื่อเกี่ยวพันของเยื่อหุ้มข้อจะเกิดการเสื่อมโดยมีความหนามากขึ้น และเป็นพังผืดขึ้น หรือเกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นเมือก รวมทั้งอาจเกิดรอยแยกระหว่างเส้นใย โรคข้อเข่าเสื่อมเป็นโรคที่เกิดขบวนการ degenerative ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของกระดูก และมีการสูญเสียกระดูกอ่อนผิวข้อ ซึ่งส่งผลให้มีอาการปวด ขยับข้อได้จำกัด และเกิดการเปลี่ยนแปลงรู)ร่างของกระดูกมากขึ้นเรื่อยๆ ทีละเล็กทีละน้อย จนเกิดข้อผิดรูปในที่สุด
อาการและอาการแสดง
1.ระยะแรกมักจะมีอาการข้อเข่าฝืด ตึง โดยเฉพาะในช่วงที่ตื่นนอน หรือหลังจากพักการใช้งานข้อเข่านานๆ
ปวดเข่าโดยเฉพาะท่างอเข่า เวลานั่งกับพื้นจะลุกยาก นั่งยองๆ นั่งคุกเข่า หรือนั่งพับเพียบไม่ค่อยได้
เวลาขึ้น ลงบันได จะมีอาการเสียวที่ข้อเข่า
เวลาขยับหรือเคลื่อนไหว จะมีเสียงกังกรอบแกรบในข้อเข่า
ในรายที่เป็นมาก ข้อเข่าจะผิดรูป เกิดการโค้งงอของข้อเข่า ส่วนใหญ่จะพบว่ามีข้อเข่าโค้งออกนอกหรือเข่าห่างกัน แต่ในบางรายจะมีข้อเข่าโค้งเข้าในหรือเข่าชนกัน
เข่าบวม เนื่องจากมีของเหลวในข้อมากกว่าปกติ โดยเฉพาะถ้ามีการอักเสบ
เดินมีอาการเจ็บ ขัด ลงน้ำหนักได้ไม่เต็มที่
ท่าเดิน ถ้าเป็นที่เข่าข้างเดียวจะเดินคล้ายขาสั้นข้าง ยาวข้าง เนื่องจากเดินลงน้ำหนักได้ไม่เต็มที่หรือเอนตัวเดิน ถ้าเป็นทั้งสองข้างประกอบกับเข่าโก่ง จะเดินกะเผลกโยนตัวเอนไปมา เดินระยะทางไกลๆไม่ไหว
การวินิจฉัยโรค
แพทย์ทำการซักประวัติและตรวจร่างกายเบื่องต้น เช่น ตรวจดูองศาการขยับของข้อเข่า ภาวะข้อเข่าหลวม เอ็นหุ้มข้อเข่าหลวม ลูกสะบ้าอักเสบ
เอกซเรย์ เพื่อดูแนวกระดูกทรุดตัว ดูภาวะข้อกระดูกลูกสะบ้ากางออก รวมถึงพื้นผิวกระดูก
ส่งตรวจ MRI ในกรณีพบข้อเข่าหลวม เพื่อตรวจหมอนรองกระดูกและเอ็นเข่า
การรักษา
การรักษาแบบไม่ต้องใช้ยา หลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้ข้อเข่าเสื่อมมากขึ้น เช่น การลดน้ำหนักตัวลง ลดการใช้งาน ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมต่างๆ เช่น การนั่งยองๆ นั่งพับเพียบ ขึ้นลงบันได เพิ่มการบริหารเพื่อเพิ่มพิสัยการเคลื่อนไหวของข้อและกล้ามเนื้อแข็งแรง
การรัษาแบบใช้ยา ตามคำปนะนำของแพทย์ เช่น ยาแก้ปวด ยาต้านการอักเสบที่มิใช่สเตียรอยด์
การผ่าตัดล้างข้อ เพื่อขจัดล้างเศษต่างๆที่อยู๋ในข้อสามารถช่วยลดอาการปวดข้อได้เพียงชั่วคราว ปัจจุบันไม่นิยม
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม เมื่อผู้ป่วยมีอาการปวดขั้นรุนแรง และข้อเข่าสูญเสียความสามารถการทำงานที่จำเป็นในชีวิตประจำวัน