การดูแลรักษาโรคเบื้องต้นกลุ่มอาการฉุกเฉิน: เป็นลม หมดสติ ชัก การเสียโลหิต จมน้ํา ช็อค และการช่วยฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน

เป็นลม

ภาวะหมดสติชั่วคราว เกิดทันทีทันใด จากเลือดไปเลี้ยงสมองลดลง -> สูญเสียการทรงตัว แต่สามารถกลับคืนดีได้เอง

ซักประวัติ

ต้องอาศัยข้อมูลเพิ่มเติมจากผู้อื่น ซึ่งการประเมินความน่าเชื่อถือของผู้ให้ประวัติที่อาจเห็นเหตุการณ์เองจึงเป็นสิ่งที่มีความสําคัญ รวมทั้งสภาพแวดล้อม กิจกรรม หรือสิ่งกระตุ้นก่อนที่ผู้ป่วยจะไม่รู้สึกตัว

หมดสติ

อาการชัก (seizure)

ภาวะการเสียโลหิต

จมน้ํา

ภาวะช็อค

อาการก่อนที่จะไม่รู้สึกตัว ex. ตาลาย(ไม่ใช่บ้านหมุน) มองเบลอๆ/เห็นเหลืองๆ ไม่มีแรง เหงื่อแตก ซีด ใจสั่น อาการจากความผิดปกติของสมอง ex. อ่อนแรงบางส่วน บ้านหมุน พูดผิดปกติ

บางรายไม่มีอาการนำ

อาการขณะไม่รู้สึกตัว ลักษณะการล้ม ระยะเวลาที่ไม่รู้สึกตัว

อาการหลังจากผู้ป่วยเริ่มรู้สึกตัว

ประวัติอื่นๆ ex. ประวัติที่อาจบ่งชี้ว่าผู้ป่วยเสียเลือดหรือขาดสารน้ํา อาการไม่รู้สึกตัวครั้งก่อนๆ U/D โดยเฉพาะโรค cardio neuro หรือ DM ยาที่ใช้ และประวัติเกี่ยวกับ โรคหัวใจหรือการเสียชีวิตในครอบครัวที่อาจเกิดจากโรคหัวใจ

PE

V/S, HRในท่านอน/ยืน, การขาดน้ำ/ซีด, ความผิดปกติของหัวใจ&ระบบประสาท, การบาดเจ็บ/การกัดลิ้น/แผลต่างๆ

ข้อมูลเชิงคลินิก

ระดับน้ำตาลในเลือด

ความเข้มข้นของเลือด

การพยาบาล

ABCs

จัดให้อยู่ที่ร่ม อาการถ่ายเท นอนราบไม่หนุนหมอน คลายเสื้อผ้าให้หลวม

ตะแคงหน้าด้านใดด้านหนึ่ง นำสิ่งแปลกปลอมออกจากปาก

อาการไม่ดีขึ้นจนมีระบบหายใจ/ไหลเวียนโลหิตไม่ทํางานต้องช่วยฟื้นคืนชีพ ⚠

สงสัยภาวะผิดปกติของระดับน้ําตาล ให้ตรวจระดับน้ําตาลในเลือด หาก < 40

รักษาตาม guideline

ถ้าเกิดจาก vasovagal reflex

นวดหลอดเลือด carotid ข้างละ 5-10 วินาที ทําจากข้างขวา -> ซ้าย

แก้ไขสาเหตุของอาการเป็นลม

ซักประวัติ

PE

ข้อมูลเชิงคลินิก

การพยาบาล

จากญาติ ผู้เห็นเหตุการณ์ เจ้าหน้าที่กู้ภัย เจ้าหน้าที่หรือผู้นําส่ง

ซัก ประวัติโดยตรงและการซักประวัติเพิ่มเติมเพื่อประเมิน

ระดับความรู้สึกตัวลดลงดําเนินไปอย่างรวดเร็วเพียงใด

อาการก่อนที่จะหมดสติ ex. สับสน อ่อนแรง ปวดศีรษะ มีไข้ ชัก เวียนศีรษะ เห็นภาพซ้อน N/Vเจ็บแน่นหน้าอก

ประวัติการใช้ยา การใช้สารเสพติด แอลกอฮอล์

U/D

ร่องรอยถูกทำร้าย เศษอาหารจากการอาเจียน ยาเกินขนาด สารพิษ ภาวะทาง metabolic การมีปัสสาวะ/อุจจาระราด อาจสงสัยอาการชัก/ความผิดปกติของ CNS

V/S, LOC

ระดับน้ําตาลในเลือด

ความเข้มข้นของเลือด

ประเมิน ABCs

ประเมินหาสาเหตุของการหมดสติ

ให้ออกซิเจน/IVF

ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงกึ่งคว่ำไปด้านใดด้านหนึ่ง ไม่หนุนหมอน จับศีรษะและคอแหงนเชิดขึ้นเล็กน้อย เพื่อป้องกันไม่ให้ลิ้นตกไปอุดกั้นทางเดินหายใจ

Keep warm

NPO

หมดสติ + hypoglycemia < 70 mg/dl

ให้ 50% glucose ทางหลอดเลือดดํา

หมดสติจากการกินสารพิษมาภายในชม.

Refer สถานบริการที่มีความพร้อม

NG lavage ยกเว้นกินกรด/ด่าง

ซักประวัติ

อาการก่อนชัก (preictal symptoms)

อาการชัก (seizure symptom หรือ seizure semiology)

อาการหลังชัก (postictal symptoms)

ปวด ศีรษะ ซึม หลับ สับสน หรือมีอาการทางจิต เช่น หูแว่ว เห็นภาพหลอน

บางรายอาจมีอาการแขนขาอ่อนแรงเป็นซีก เช่น แขนซ้ายไม่ สามารถขยับได้ (Todd’s paralysis)

ระยะเวลานานเท่าใดจนกระทั่งผู้ป่วยกลับมาเป็นปกติ

ปัจจัยกระตุ้นอาการชัก (precipitating or trigger factors)

การเจ็บป่วยปัจจุบันที่อาจเป็นสาเหตุของอาการชัก เช่น การติดเชื้อในสมอง อุบัติเหตุของศีรษะระยะ เฉียบพลัน โรคหลอดเลือดสมองระยะเฉียบพลัน ความผิดปกติทางเมตาโบลิก หรือมีไข้สูงในเด็ก เป็นต้น

ประวัติการเจ็บป่วยในอดีตโดยเฉพาะโรคทางระบบประสาท

U/D ยาที่ใช้ประจําและสารเสพติด

psychosocial history

ประวัติโรคลมชักและโรคทางพันธุกรรมต่าง ๆ ในครอบครัว

PE

เด็กที่มีอาการชัก

ผู้ใหญ่ที่มีอาการชัก

การพยาบาล

LOC ประเมิน ABCs

ดูแล Airway clear ให้ออกซิเจน

จัดให้อยู่ที่ที่ปลอดภัย

จัดท่านอนกึ่งคว่ำไปด้านใดด้านหนึ่ง ป้องกันสำลัก/ลิ้นตกอุดกั้นทางเดินหายใจ

ให้ IVF สำหรับฉีดยากันชักซ้ำ

NPO

กรณีชักไม่หยุด (status epilepticus)

ให้ยาระงับชักทางหลอดเลือด หรือสวนทวารหนัก
(ตามแผนการรักษาสําหรับภาวะชัก standing order)

เกณฑ์ประเมินภาวะการเสียโลหิตนําไปสู่ระดับความรุนแรงของ Hypovolemic shock

ซักประวัติ

หาสาเหตุ

อาการสำคัญ/อาการร่วม

ประเมินความรุนแรง

เสียเลือดจากการบาดเจ็บ: ลักษณะการบาดเจ็บบาดแผล การช่วยเหลือที่ได้รับก่อนมา เวลาอาหารมื้อสุดท้ายที่รับประทาน

เสียเลือดที่ไม่ใช่จากการบาดเจ็บ

อาการสําคัญ เช่น อาการเลือดออกผิดปกติ ได้แก่ อาเจียนเป็นเลือด ถ่ายเป็นเลือด/ถ่ายดํา มีเลือดออกทางช่องคลอด เลือดกําเดา แน่นท้อง ท้องตึง

อาการร่วม เช่น อาการปวด ตําแหน่ง ลักษณะอาการปวด ระยะเวลาที่ปวด อาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย หายใจลําบาก สับสน เวียนศีรษะ ตาลาย เหงื่อออก มือเท้าเย็น ผิวซีด/เหลือง เจ็บหน้าอก ใจสั่น เป็นลม หมดสติ

ปริมาณเลือดที่ออกก่อนมา

ระดับความรู้สึกตัว อาการสับสน วุ่นวาย กระสับกระส่าย

ปัสสาวะครั้งสุดท้าย/ปริมาณปัสสาวะใน 24 ชม.

PE

Conscious & Primary assessment

Secondary assessment

ข้อมูลเชิงคลินิก

การพยาบาล

ประเมินสภาพ

แก้ไขสาเหตุการเสียเลือด

สารน้ำทดแทน

LactateRinger’ssolution/
NSS ปริมาณ 3-4 เท่าของปริมาณเลือดที่เสียไป

ให้ออกซิเจนที่เหมาะสม

Retain Foley’s catheter

record ข้อมูลสำคัญ& refer

พยาธิสภาพ

แสดงเกณฑ์และระดับความรุนแรงของภาวะช็อค

ซักประวัติ

Hypovolemic shock

Cardiogenic shock

Septic shock

Anaphylactic shock

Neurogenic shock

hypoadrenal shock

Metabolic shock

การลดลงของ preload เกิดจากการสูญเสียเลือด/สารน้ําในร่างกายไป

จากความผิดปกติของหัวใจหรือหลอดเลือดขนาดใหญ่ ซักประวัติการเจ็บป่วยในอดีตโดยเฉพาะโรคเรื้อรัง และโรคหลอดเลือด สาเหตุที่ทําให้เกิดอาการกําเริบรุนแรง ex. ออกแรงมากกว่าปกติ ความเครียด การขาดยา เป็นต้น

ประเมินความเสี่ยงของการเกิด sepsis ที่จะทําให้เกิดภาวะช็อค โดยใช้เกณฑ์ qSOFA Score 1) ระดับความรู้สึกตัวลดลง GCS น้อยกว่า 15 คะแนน 2) RR >= 22 ครั้ง/นาที และ 3) ระดับ SBP <= 100 mmHg

คะแนนรวม >= 2 ให้ผลบวก มีความเสี่ยงต่อ sepsis

มีประวัติอาการแพ้อย่างรุนแรง จากการได้รับสารก่อภูมิแพ้

ได้รับการบาดเจ็บรุนแรงที่ศีรษะ (head injury) บาดเจ็บเหนือ กระดูกไหปลาร้า หรือบาดเจ็บที่หน้าอย่างรุนแรง การตกจากที่สูงมากกว่า 6 เมตร หรือการตกจากที่สูงในแนวดิ่ง การกระเด็นออกจากยานพาหนะ การได้รับบาดเจ็บอย่างรุนแรงที่ทรวงอก/ช่องท้อง การบาดเจ็บจากการแขวนคอ (hanging)

การขาดยาที่มีสเตียรอยด์เป็นส่วนผสม เช่น ยาลูกกลอน ยาลม เป็นต้น

ประวัติ DM ที่มี Hypoglycemia หรือ Alcohol withdrawal โรคตับแข็ง ไตวายเรื้อรัง ที่มีภาวะของเสียคั่งในร่างกาย

อาการแสดงตามระบบ

การตรวจร่างกายที่สำคัญ

ข้อมูลเชิงคลินิก

การพยาบาล

LOC ประเมิน ABCs

นอนราบเพิ่มการไหลเวียนของเลือดจากส่วนปลายกลับสู่หัวใจ เพิ่มเลือดไปเลี้ยงสมอง

ให้ออกซิเจน & keep warm

IVF (NSS/LRS) เพื่อรักษา V/S

NPO

Retain Foley’s catheter ดูปริมาณ urine

แก้สาเหตุของภาวะช็อค ex. หากมี bleeding ให้ Stop bleed, น้ำตาลต่ำให้กลูโคส

Fatal drowning หมายถึง การจมน้ําซึ่งผู้ป่วยเสียชีวิตในที่เกิดเหตุ หรือเสียชีวิตภายใน 24 ชม.แรก

Nonfatal drowning หมายถึง การจมน้ําและยังมีชีวิตอยู่มากกว่า 24 ชม. ซึ่งผู้ป่วยอาจหายเป็นปกติ หรือเสียชีวิตก็ได้

พยาธิสรีรวิทยา

จมน้ำ กลั้นหายใจตาม reflex ขณะที่บ้วน/กลืนน้ำลายมาก น้ำบางส่วนเข้าทางเดินหายใจ ทำให้ไอ อาจเกิด Laryngospasm ในการกั้นไม่ให้น้ำเข้า แต่เกิดเพียงชั่วครู่

Hypoxia & Hypercapnia

หมดสติและหยุดหายใจ จาก tachycardia -> bradycardia -> pulseless electrical activity -> asystole

หากได้รับการช่วยเหลือ

น้ำในถุงลมทำให้สูญเสีย surfactant

เยื่อบุบริเวณถุงลม มีการรั่วของสารน้ํา เกลือแร่ออกมา

pulmonary edema

การพยาบาล

ให้ออกซิเจน& keep warm

เอาสิ่งแปลกปลอมในปากออก

ระบบหายใจและระบบไหลเวียนโลหิตหยุดทํางาน > CPR หลีกเลี่ยง neck flexion & extension

ห้ามกดท้อง (Abdominal thrust) หรือ Heimlich manuever (AHA Class III, LOE C) > ล่าช้าในการช่วยผายปอดครั้งแรก/อาเจียนเพิ่มขึ้น

ประเมินความรู้สึกตัว ABCs

การช่วยหายใจในครั้งแรก แนะนําให้ 5 ครั้ง (ตาม European Resuscitation Council; ERC) ตามด้วยการกดนวดหน้าอก 30 ครั้ง และเข้าวงรอบ 30:2

BP ลดลง/มีภาวะช็อค > IVF

recovery position ในแนวระนาบขนานกับฝั่ง

จมน้ําเค็มให้ hypotonic solution

จมน้ําจืดให้ isotonic solution

ดูแลบาดแผล และประเมินอาการบาดเจ็บร่วม ถ้าสงสัยว่ามีกระดูแลหลังหัก (spinal injury) /การบาดเจ็บที่ศีรษะ (head injury) ให้ดูแลเหมือนกระดูกสันหลังหัก หรือการบาดเจ็บที่ศีรษะ

Refer

นางสาวชนกนันท์ บุญเดช รหัส 6310410028