Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Aromatawai 6 - Ngā Wāhi Whakahī - Coggle Diagram
Aromatawai 6 - Ngā Wāhi Whakahī
He aha te whakahirahira o te tohu (landmark)?
Ētehi wāhanga o te kūkūwai tāwhito o Ngaere (he purakau - i hanga te maunga Taranaki i te ngaere. I haere te maunga mai i Taupō ki Taranaki, ā, i tū a Taranaki ki te roimata - i hanga te ngaere. (1). I wāra te nuinga o te kūkūwai nā te pāmu.
Ko Rotokare i te tapuwae o Taranaki.
I hanga nā te pāpuni horohoro.
Whakakainia nā te puna wai ora.
E wāra ana i te awa Ararata, ka tahi, ki te awa Tangahoe.
Te ingoa ‘rotokare’, whakamarama: te roto pūngarungaru (rippling lake)
Ngāti Tupaia/Tupaea (hapu), Ngāti Ruanui (iwi).
wāhi tapu/wairua: he pūrākau: ko Rotokare i te tapuwae o te maunga Taranaki, nō reira, ā tōna wā, ka hoki mai pea a Taranaki ki tēnā wāhi. Heoi anō, kāore te iwi e noho ana, engari, ka haere ki te rapu i ngā rawa taiao, ā, ka hoki atu.
Kei te rapu te iwi i ngā rawa taiao
Pepeha: Ko Taranaki te mounga, Ko Waingongoro me Tāngahoe ngā awa, ko wharepuni te marae e tu nei, ko ngā uri ō popoia tetahi urupā, ko tāngahoe ko ngāti ruanui ngā iwi ki a mātou.
Ngā tangata (mahi me te haepapa x 6)
He tūao te nuinga o ngā kaimahi
Te tiroitro i te taiapa ia wiki
Te whangai ngā manu
Te māhanga o ngā kaiwhaiwhai
Mahi tahi/mahi pī
E rima/ono kaimahi wa-kātoa, utua ana
Penelope Thomas - Kaiwhakaako matauranga
Kaiwhakahaere tiaki: Fiona Gordon
Kaiwhakahaere wāhi - Kane Bretherton
District council funded student
Kaiwhakahaere pepa: Tricia Jamieson
Kaiwhakahaere matua (currently vacant)
Tāne Houston - te upoko o Ngāti Tupaia, he taratī
Rotokare Scenic Reserve Trust (te whakahaere matua, kore ngā utu)
Taranaki Kiwi Trust, me Taranaki Kiwi Kōhanga Rotokare (TKKR) - Jess Fancy Kiwi Ranger
Rawa taiao (natural resource x6)
rongoā
kareao
pukatea
māhoe
karaka
harakeke
mānuka
Tītoki
patete
kawakawa
pukatea
houhere
kahikatea
karamu
Koromiko
mamaku
mānuka
rātā
rimu
wai māori
ngā whānau moana/awa
kōura
banded kōkopu
tuna
waikaka/hauhau (brown mudfish)
pīharau
kākahi/freshwater mussels
rākau
Ngā manu
pōpokatea (whitehead) - (2014) Te tini o Hākuturi - ngā kaitiaki o te ngahere. Kia whanautanga o te pēpi, ka morimori te tohunga i te pōpokatea ki te upoko o te pēpi, ki te hoatu i te iho ki te pepi.
tīeke (saddleback) - (2014) i pāhunu a Māui i te tīeke (he rau karaka ki te tuarā), kei muri i te whawhai rāua ko te Rā.
toutouwai (robin) - (2017) he rau mā, he taonga nō Māui, kei muri i te whawhai ki te Rā. Kei te hoatu te toutouwai i te wai ki Māui.
hīhī (stitchbird) - (2017) - te tara/hihi o te rā, he tohu o te ngahere ora.
titipounamu (2019) - he iti rawa manu. 'tititi' - he rongo o tōna karanga, me 'pounamu' - he tae o ōna rau.
pāteke (brown teal) 2019: he 'kotuku' rerenga tahi! he puiaki te rakiraki kei Aotearoa.
kiwi - he kōanga kei Rotokare, e ~250 kiwi kei kōnā. 'Te manu huna a Tāne'. Korowai, kai.
Moa (kei mua)
'Tiakina ngā manu, ka ora te ngahere'
ngā mū
pūngawerewere
wakapīhau (centipede)
wētā
titiwai (glowworms)
ngakoekoe
Ngā mokomoko
moko mangaeka
tuatara (kei mua)
Ngā tohutoro x6
Freshwater bodies of outstanding or
significant value in the Taranaki region. Review of the Regional Fresh Water Plan for Taranaki. Taranaki Regional Council, PB 713, Stratford 4352. Document 1602585. Published January 2016. Accessed:
https://trc.govt.nz/assets/Documents/Plans-policies/SoilWaterPlanReview/DraftFLMP-Outstanding-WB-Jan2016.pdf
https://www.rotokare.org.nz/people
. Accessed 3/10/23.
Reed book of Māori exploration. Stories of voyaging and discovery. A.W.Reed. Published by Reed Publishing Ltd, 2006.
Ngā waka o neherā, The first voyaging canoes. Jeff Evans. Published by Libro International, 1997, 2009.
Penelope Thomas, Educational Advisor, Rotokare. Kōrero 28/9/23.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ngaere
(1)
Rotokare sanctuary. Pukapuka iti. Nā Rotokare Scenic Reserve Trust.
He aha ngā mea e kawe ana te waka Aotea? 2,3
Kūmara (kakau)
Hue (calabash)
aute (he rākau mulberry)
koromiko
tī tawhiti (dwarf cabbage tree)
tī manu (tall cabbage tree)
kiore
kurī
pūkeko (manu)
kākāriki (manu parakeet)
karaka
paratawhiti fern
perei (edible orchid)
He kōrero anō
2008 Ka whakatū te taiapa tino nui, he taiapa kāore he kirearea
Ia 6 marama, ka rapu kaimahi ki ngā kīrearea
Te rōpū kaitiakitanga (Rotokare scenic reserve trust): he maha ngā tāngata kaipamu kei roto. He hui ia marama
he wahi 4500 heketea tāpiri kua haepapa ngā kīrearea - kaupapa halo
E 230 heketea kei roto i te taiapa, e 18 kiromita taiapa, e 1500 tarore
Mēna nga manu maori ka kitea kua mate ka tio, ka hoatu ki nga iwi
I hoatu a Kupe i ngā tohutohu ki a Turi, he tohutohu ki te rapu i te whenua hou: 'Kei te tuwhera te waha o te awa Pātea ki hauauru. Ka rapu koe e rua ngā kainoho anake i tēnā, ko kōkākō rāua ko tīwaiwaka. Kei kōnā i tōu whenua hou'. Nō reira, mō ngā tāngata kei runga o aotea, he tino whakahirahira i ngā manu o tēnei whenua.