Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บรรพ 5 ครอบครัว - Coggle Diagram

- - - - สินสอด (มาตรา 1437)
        เป็นทรัพย์สินที่ฝ่ายชายให้แก่บิดามารดา หรือผู้ปกครองของฝ่ายหญิง เพื่อตอบแทนการที่ยินยอมให้ฝ่ายหญิงสมรสด้วย
    - - 1.การหมั้นจะทำได้ต่อเมื่อฝ่ายชายและฝ่ายหญิงมีอายุ 17 ปีบริบูรณ์ (มาตรา 1435) หากฝ่าฝืน การหมั้นนั้นตกเป็นโมฆะ (มาตรา 1435 วรรค 2)
        
        2.ถ้าฝ่ายชายและฝ่ายหญิง เป็นผู้บรรลุนิติภาวะ อายุครบ 20 ปีบริบูรณ์ สามารถทำการหมั้นได้ด้วยตนเอง ถ้าฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดหรือทั้งสองฝ่าย ยังไม่บรรลุนิติภาวะ จะต้องได้รับคำยินยอมจากบิดาและมารดาหรือผู้ปกครองของทั้งสองฝ่ายด้วย
        
        3.ไม่สามารถหมั้นกับคนวิกลจริต หรือคนที่ถูกศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถได้
        
        4..ไม่สามารถหมั้นกับบุคคลผู้เป็นบุพการีได้
        
        5.ไม่สามารถหมั้นกับบุคคลที่มีคู่สมรสอยู่แล้ว
        
        6.บุคคลที่เป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน หรือร่วมแต่มารดา หรือบิดาเพียงอย่างเดียว ไม่สามารถหมั้นกันได้
        
        7.บุคคลที่จะให้ความยินยอมแก่ผู้เยาว์ในการทำการหมั้นได้แก่ บิดา และมารดา
    - - ของหมั้น (มาตรา 1437)
        ทรัพย์สินที่ฝ่ายชายได้ให้ไว้แก่ฝ่ายหญิงในขณะทำการหมั้นเพื่อเป็นหลักฐานการหมั้นและประกันว่าจะสมรสกับฝ่ายหญิง
    - - การหมั้น เป็นสัญญาอย่างหนึ่งที่ทั้ง 2 ฝ่าย ตกลงกันว่า ชายและหญิงคู่หมั้น จะทำการสมรสกันในอนาคต แต่ไม่สามารถเอาสัญญาหมั้นมาฟ้องร้องบังคับคดีให้อีกฝ่ายหนึ่งทำการสมรสได้
    - - การผิดสัญญาหมั้น ถ้าฝ่ายชายหรือฝ่ายหญิงคู่หมั้น ไม่ยอมทำการสมรสกับคู่หมั้นของตนโดยไม่มีมูลเหตุอันจะอ้างกฎหมายได้ถือว่าคู่หมั้นฝ่ายนั้นผิดสัญญาหมั้น
  - - - 1.การสมรสจะทำได้ต่อเมื่อชายและหญิงมีอายุ 17 ปีบริบูรณ์(มาตรา 1448)
      - 2.การสมรสจะต้องเป็นการกระทำโดยสมัครใจของทั้ง 2 ฝ่ายหากไม่สมัครใจในการสมรส การสมรสนั้นจะเป็นโมฆะ
      - 3.การสมรสจะกระทำไม่ได้ ถ้าฝ่ายชายหรือฝ่ายหญิงเป็นบุคคลวิกลจริตหรือคนที่ถูกศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ(มาตรา 1449) หากฝ่าฝืนการสมรสนั้นตกเป็นโมฆะ (มาตรา 1495)
      - 4.ชายและหญิงซึ่งเป็นญาติสืบสายโลหิตโดยตรง เป็นพี่น้องร่วมบิดามารดา หรือร่วมแต่บิดาหรือมารดา จะทำการสมรสกันไม่ได้ (มาตรา 1450) หากฝ่าฝืน การสมรสนั้นตกเป็นโมฆะ (มาตรา 1495)
      - 5.ชายหรือหญิงจะทำการสมรสในขณะที่ตนมีคู่สมรสอยู่ไม่ได้(มาตรา 1452)
        หากฝ่าฝืนการสมรสนั้นตกเป็นโมฆะ(มาตรา 1495)
      - 6.หญิงที่สามีเสียชีวิตจะทำการสมรสใหม่ได้ต่อเมื่อ สิ้นสุดการสมรสไปแล้วไม่น้อยกว่า 310 วัน(มาตรา 1453)
      - 7.ผู้รับบุตรบุญธรรมและบุตรบุญธรรมจะสมรสกันไม่ได้ (มาตรา 1451)
      - 8.การสมรสจะทำได้ต่อเมื่อ ชายหญิงยินยอมเป็นสามีภรรยากันและต้องแสดงการยินยอมนั้นให้เปิดเผยต่อหน้านายทะเบียน(มาตรา 1458)
      - 9.ผู้เยาว์จะทำการสมรสได้ ต่อเมื่อได้รับความยินยอมจากบิดามารดาหรือผู้ปกครอง(มาตรา 1454)หากฝ่าฝืนการสมรสนั้นตกเป็นโมฆียะ (มาตรา 1509)
  - - - 1.หากสามีข่มขืนกระทำชำเราภรรยา ภรรยาจะฟ้องคดีความผิดฐานข่มขืนไม่ได้
      - 2.การที่ภรรยาปฏิเสธไม่ยอมให้สามีร่วมประเวณีด้วย อาจเป็นการกระทำอันเป็นปฏิปักษ์ต่อการเป็นสามีภรรยา เป็นเหตุให้สามีฟ้องหย่าได้ (มาตรา 1516 (6))
      - 3.ถ้าฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ยอมอยู่กินด้วยกันฉันสามีภรรยา จงใจละทิ้งอีกฝ่ายหนึ่งไป เกิน 1 ปี เป็นเหตุหย่าได้ (มาตรา 1516 (4))
  - - - รสมรสดังกล่าวเป็นโมฆียะ ผู้มีส่วนได้เสียจึงอาจร้องขอต่อศาลให้มีคำสั่งเพิกถอนการสมรสของชายหญิงที่อายุยังน้อยนี้ได้ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1504 ผู้มีส่วนได้เสียได้แก่ ชายและหญิงผู้ทำการสมรสนั้นเอง บิดามารดาผู้ปกครองหรือผู้รับบุตรบุญธรรมของชายหรือหญิงทำการสมรส แต่ถ้าบิดามารดาหรือผู้ปกครองให้ความเห็นชอบโดยให้ความยินยอมในการที่ผู้เยาว์ทำการสมรสก่อนอายุครบ 17 ปีบริบูรณ์แล้ว บุคคลดังกล่าวจะเปลี่ยนใจในภายหลังมาขอให้ศาลเพิกถอนการสมรสที่เป็นโมฆียะนี้ไม่ได้ ต้องห้ามตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1505 วรรคแรก
        ถ้าศาลมิได้สั่งให้เพิกถอนการสมรสที่เป็นโมฆียะ เพราะเหตุที่คู่สมรสยังอ่อนอายุนี้ จนชายหญิงมีอายุครบ 17 ปีบริบูรณ์หรือหญิงมีครรภ์ก่อนอายุครบกำหนด 17 ปีบริบูรณ์กฎหมายให้ถือว่าการสมรสสมบูรณ์มาตั้งแต่เวลาสมรส ไม่อาจมีใครมาร้องขอให้ศาลเพิกถอนได้
    - - สำคัญผิดตัวคู่สมรสได้แก่การเข้าใจผิดในตัวบุคคล อันเป็นผลให้มิได้ทำการสมรสกับบุคคลตามที่ตนประสงค์โดยเป็นกรณีที่มีการเปลี่ยนตัวบุคคลอีกคนหนึ่ง หรือปลอมตัวมาแทนบุคคลอีกคนหนึ่ง
        การสมรสที่เป็นโมฆียะเพราะได้กระทำไปโดยคู่สมรสฝ่ายหนึ่งสำคัญผิดตัวคู่สมรสนั้น เฉพาะแต่คู่สมรสที่สำคัญผิดตัวเท่านั้นที่มีสิทธิ์ขอให้ศาลพิพากษาเพิกถอนการสมรสได้ แต่ต้องฟ้องคดีเสียภายในกำหนด 90 วันนับแต่วันสมรสเพราะหลังจากกำหนด 90 วันไปแล้ว สิทธิที่ขอให้เพิกถอนการสมรสเป็นอันระงับสิ้นไประยะเวลา 90 วัน เริ่มนับตั้งแต่วันทำการสมรสมิใช่เริ่มนับเมื่อทราบการสำคัญผิดตัว
    - - สมรสที่ได้กระทำโดยถูกกลฉ้อฉลอันถึงขนาด ซึ่งถ้ามิได้มีกลฉ้อฉลนั้นจะไม่ทำการสมรสแล้ว การสมรสนั้นเป็นโมฆียะตามมาตรา 1506 กลฉ้อฉลชนิดนี้ คือการลงให้เขาแสดงเจตนาสมรส เช่น ชายหลอกลวงหญิงว่าเป็นนายแพทย์ แต่ความจริงเป็นแค่บุรุษพยาบาล เช่นนี้ การสมรสเป็นโมฆียะ แต่ว่าการหลอกลวงเช่นนั้นจะต้องถึงขนาดว่าถ้าไม่มีกลฉ้อฉล เช่นนั้นจะไม่มีการสมรสเช่น ชายต้องการทายาทไว้สืบสกุลหญิงรู้ตัวว่าเป็นหมันแต่มาหลอก ว่าสามารถให้กำเนิดบุตรได้ใช้หลงเชื่อสินสมรสด้วยการสมรสนั้นเป็นโมฆียะ
    - - ข่มขู่ที่จะทำให้การสมรสเป็นโมฆียะตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1507 จะต้องถึงขนาด ซึ่งถ้ามิได้มีการข่มขู่นั้นจะไม่ทำการสมรสโดยความเกรงกลัวจากการข่มขู่นี้ จะต้องถึงขนาดที่วิญญูชนมีมูลที่จะต้องเกรงกลัวว่าจะเกิดอันตรายหรือความเสียหาย จึงจำเป็นต้องทำการสมรสไป แต่อย่างไรก็ดี ความกลัวเพราะนับถือยำเกรงไม่นับว่าเป็นการข่มขู่ เพราะฉะนั้นหากมีกรณีหญิงสมรสโดยถูกบิดามารดาของตนบังคับจะนับว่าเป็นการข่มขู่ที่ทำให้การสมรสเป็นโมฆียะไม่ได้ นอกจากนี้การขู่ว่าจะใช้สิทธิอันใดอันหนึ่งตามปกตินิยม ก็ไม่ถือว่าเป็นการข่มขู่ หรือการขู่ว่าจะร้องเรียนผู้บังคับบัญชาเหล่านี้เป็นการขู่ว่าจะใช้สิทธิตามปกตินิยม ไม่ถือว่าเป็นการข่มขู่การสมรสจึงไม่เป็นโมฆียะ
    - - ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1510 กำหนดให้เฉพาะบุคคลที่อาจให้ความยินยอมในการที่ผู้เยาว์จะทำการสมรสได้ ซึ่งก็คือบิดามารดาผู้รับบุตรบุญธรรมหรือผู้ปกครองเท่านั้นที่มีสิทธิขอให้ศาลเพิกถอนการสมรสที่เป็นโมฆียะนี้ ตัวชายหรือหญิงผู้เยาว์ผู้ทำการสมรสเอง ไม่มีสิทธิร้องขอให้เพิกถอนสิทธิขอเพิกถอนการสมรสของบิดา มารดา ผู้รับบุตรบุญธรรม หรือผู้ปกครองดังกล่าว เป็นอันระงับสิ้นไปเมื่อชายหญิงคู่สมรสนั้นมีอายุ 20 ปีบริบูรณ์หรือเมื่อหญิงมีครรภ์แล้วการร้องขอเพิกถอนการสมรสในกรณีที่ผู้เยาทำการสมรสโดยไม่ได้รับความยินยอมนี้ มีอายุความหนึ่งปีนับแต่วันทราบการสมรส
  - - - การสมรสที่ฝ่าฝืนมาตรา 1449 มาตรานี้ห้ามชายหญิงทำการสมรสกันถ้าชายหรือหญิงเป็นบุคคลวิกลจริต หรือเป็นบุคคลซึ่งศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ
        ดังนั้นถ้าขณะที่ทำการสมรสหากชายหรือหญิงเป็นบุคคลวิกลจริตหรือเป็นคนไร้ความสามารถแล้วการสมรสกันนั้นเป็นโมฆะ แต่ถ้าหากภายหลังการสมรสชายหรือหญิงกลายเป็นบุคคลวิกลจริตหรือถูกศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ ชายหญิงนั้นยังเป็นสามีภริยากันถูกต้องตามกฎหมายอยู่ ยังมีความสัมพันธ์กัน ต้องช่วยเหลืออุปการะเลี้ยงดูกัน อีกฝ่ายหนึ่งอาจเป็นผู้อนุบาลคูแลอีกฝ่ายหนึ่งตามมาตรา 1463 ด้วย
      - การสมรสที่ฝ่าฝืนมาตรา 1450 มาตรานี้ห้ามการทำการสมรสกันระหว่างชายหญิง ซึ่งเป็นญาติสืบสายโลหิตโดยตรงขึ้นไปหรือลงมา เป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาหรือร่วมแต่บิดาหรือมารดาก็ตาม ความเป็นญาติหรือพี่น้องนี้ให้ถือเอาตามความเป็นจริงไม่ต้องคำนึงว่าเป็นไปโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่
      - การสมรสที่ฝ่าฝืนมาตรา 1452 มาตรานี้ห้ามชายหรือหญิงที่ทำการสมรสอยู่แล้ว ทำการสมรสใหม่อีก ในขณะเดียวกัน ถ้าชายไปทำการสมรสกับหญิงคนใหม่หรือหญิงไปทำการ สมรสกับชายคนใหม่ ในขณะที่ตนมีคู่สมรสอยู่แล้วการสมรสใหม่นั้นเป็นโมฆะ เพราะการสมรส ใหม่นี้เป็นการผิดศีลธรรม เป็นการทำให้ครอบครัวเกิดความแตกแยกอันเป็นการขัดต่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน
        การสมรสฝ่าฝืนมาตรา 1452 ไม่ได้หมายความว่าจะต้องเป็นการจดทะเบียนสมรส ครั้งที่สองของชายหรือหญิงเสมอไป ในบางกรณีการจดทะเบียนสมรสกับพนักงานเจ้าหน้าที่ครั้งแรกก็อาจเป็นการสมรสฝ่าฝืนมาตรา 1452 ได้ เช่น สามีภริยาตามกฎหมายลักษณะผัวเมียไม่ได้มีการ จดทะเบียนสมรสกับพนักงานเจ้าหน้าที่ ถ้าทำการจดทะเบียนสมรสตามมาตรา 1457 แม้จะเป็น การจดทะเบียนสมรสครั้งแรกก็ถือว่าเป็นการสมรสฝ่าฝืนมาตรา 1452 หรือชายหญิงทำการสมรสที่ต่างประเทศ แล้วมาทำการจดทะเบียนสมรสกับชายหรือหญิงอื่นอีก แม้เป็นการจดทะเบียนสมรส ครั้งแรกก็ถือว่าเป็นการสมรสฝ่าฝืนมาตรา 1452 เช่นกัน
      - การสมรสที่ฝ่าฝืนมาตรา 1458 มาตรานี้เป็นเรื่องการสมัครใจทำการสมรสกันชายหญิงจะต้องแสดงการยินยอมนั้นให้ปรากฏเปิดเผยต่อหน้านายทะเบียน และนายทะเบียนจะบันทึกความยินยอมนั้นไว้
        ดังนั้น ถ้าชายหญิงทำการสมรสฝ่าฝืนเงื่อนไขแห่งการสมรสต่าง ๆ ดังกล่าวนี้จะทำให้การสมรสนั้นเป็นโมฆะ แต่การสมรสที่เป็นโมฆะนี้จะยังไม่มีผลเป็นโมฆะเสียไปแต่อย่างใดถ้าจะทำให้การสมรสมีผลเป็นโมฆะจะต้องทำตามวิธีการที่กำหนดไว้ซึ่งมีรายละเอียดที่จะกล่าวถึงในส่วนถัดไป
        
        4.1 การทำให้การสมรสมีผลเป็นโมฆะการที่ชายหญิงทำการสมรสกันย่อมเป็นเรื่องสำคัญในชีวิตของชายหญิงในหมวด 5 เรื่อง "ความเป็นโมฆะของการสมรส" จึงได้กำหนดวิธีการที่จะทำให้การสบรสที่เป็นโมฆะมีผลเสียไป ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของการสมรสซึ่งสามารถทำได้ 2 วิธี คือ
        
        4.1.1 การร้องขอให้ศาลพิพากษาว่าการสมรสเป็นโมฆะโดยหลักแล้วการสมรสที่เป็นโมฆะมีผลเสียไปจะต้องทำการร้องขอต่อศาลให้พิพากษาว่าการสมรสเป็น โมฆะ เมื่อศาลพิพากษาว่าการสมรสเป็นโมฆะ การสมรสนั้นก็จะเสียเปล่าไปถือว่าไม่มีการสมรสเกิดขึ้น ในกรณีดังกล่าวได้บัญญัติไว้ในมาตรา 1496
        
        4.1.2 การกล่าวอ้างหรือร้องขอให้ศาลพิพากษาว่าการสมรสเป็นโมฆะเงื่อนไขแห่งการสมรส มาตรา 1452 บัญญัติว่า "ชายหญิงจะทำการสมรสในขณะที่ตนมีคู่สมรสอยู่ไม่ได้" การสมรสฝ่าฝืนมาตรา 1452 นี้มีอยู่เป็นจำนวนมากและในทางปฏิบัติการดำเนินการร้องขอต่อศาลเพื่อให้พิพากษาว่าการสมรสเป็นโมฆะก็ใช้เวลานานก่อให้เกิดความเสียหายในด้านต่างๆ กับฝ่ายที่บริสุทธิ์ในการสมรสนั้น จึงมีการกำหนดวิธีการที่จะทำให้การสมรสที่ฝ่าฝืนมาตรา 1452 มีผลเสียไปให้แตกต่างจากการสมรสที่เป็นโมฆะในกรมีอื่นๆ ที่เหมาะสมมากขึ้น จึงได้บัญญัติมาตรา 1497 ขึ้นว่า "การสมรสที่เป็นโมฆะเพราะฝ่าฝืนมาตรา 1452 บุคคลผู้มี ส่วนได้เสียคนใดคนหนึ่งจะกล่าวอ้างขึ้นหรือจะร้องขอให้ศาลพิพากษาว่การสมรสเป็นโมฆะก็ได้" ดังนั้น การสมรสฝ่าฝืนมาตรา 1452 จึงมีวิธีการที่จะดำเนินการให้การสมรสเสียไปได้ 2 วิธีคือ การกล่าวข้างขึ้น และการร้องขอให้ศาลพิพากมาว่าการสมรสเป็นโมฆะ
  - - - สินส่วนตัว (สินเดิม)
        
        สินส่วนตัว
        ทรัพย์สินที่เป็นของหมั้นกฎหมายให้ถือเป็นสินส่วนตัวของฝ่ายหญิง นอกจากนี้ถ้าทรัพย์สินดังกล่าวได้เปลี่ยนสภาพไป เช่น ขายไปได้เงินมาเงินนั้นก็จะกลายเป็นสินส่วนตัวเช่นกัน หรือ เอาเงินที่เป็นสินส่วนตัวไปซื้อของสิ่งนั้นก็จะกลายเป็นสินส่วนตัวด้วย
        
        กฎหมายกำหนดไว้ ดังนี้
        
        ทรัพย์สินที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีอยู่ก่อนสมรสไม่ว่าจะเป็นอะไรก็ตาม เช่น บ้าน ที่ดิน แก้วแหวน เงิน ทอง ถ้ามีอยู่ก่อนสมรสกฎหมายถือว่าเป็นทรัพย์สินส่วนตัวของผู้นั้น
        
        ทรัพย์สินที่เป็นเครื่องใช้สอยส่วนตัว เครื่องแต่งกายหรือเครื่องประดับตามสมควรแก่ฐานะ หรือเครื่องมือเครื่องใช้ที่จำเป็นในการประกอบอาชีพหรือวิชาชีพของคู่สมรสฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง ให้เป็นสินส่วนตัวของฝ่ายนั้น
        
        เครื่องใช้สอยส่วนตัว เช่น แว่นตา แปรงสีฟัน เป็นต้น เครื่องประดับกาย เช่น สร้อยคอ แหวน กำไล ต่างหู แต่ต้องพิจารณาถึงฐานะด้วย เครื่องมือเครื่องใช้ในการประกอบอาชีพ ต้องดูว่าอาชีพนั้นจำเป็นต้องใช้เครื่องมืออะไรบ้าง เช่น เป็นหมอก็ต้องมีเครื่องมือตรวจโรค
        
        ทรัพย์สินที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งได้มาในระหว่างสมรสไม่ว่าโดยการรับมรดก หรือโดยการให้โดยเสน่หา ในกรณีนี้หมายถึงการได้มาในส่วนตัวโดยแท้ ดังนั้น กฎหมายจึงให้ถือเป็นสินส่วนตัวของแต่ละคน
        
        สินสมรส
        
        สินสมรส
        ทรัพย์สินที่คู่สมรสได้มาในระหว่างสมรส หมายถึง ทรัพย์สินอื่น ๆ นอกจากที่เป็นสินส่วนตัวแล้ว ถ้าคู่สมรสไม่ว่าฝ่ายใดได้มา ก็ถือว่าเป็นสินสมรสทั้งสิ้น เช่น เงินเดือน โบนัส เงินรางวัลจากลอตเตอรี่ เป็นต้น
        
        กฎหมายกำหนดไว้ ดังนี้
        
        ทรัพย์สินที่เป็นดอกผลของสินส่วนตัว คำว่า “ดอกผล” หมายถึง ผลประโยชน์ที่ได้จากทรัพย์นั้น ซึ่งอาจเป็นผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ หรือเกิดขึ้นจากความผูกพันตามกฏหมายก็ได้ เช่น มีแม่วัว ลูกวัวก็เป็นดอกผลธรรมชาติ มีรถแล้วเอารถไปให้เขาเช่า ค่าเช่าก็เป็นดอกผลที่เกิดขึ้นตามกฎหมาย เป็นต้น
        
        ทรัพย์สินที่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งได้มาในระหว่างสมรสโดยพินัยกรรมหรือโดยการให้ที่ทำเป็นหนังสือ แต่พินัยกรรมหรือหนังสือยกให้นั้น ต้องระบุว่าให้เป็นสินสมรสด้วย ถ้าไม่ระบุก็ถือเป็นสินส่วนตัว
        
        ความสัมพันธ์ในทางทรัพย์สิน เมื่อชายหญิงได้ทำการสมรสกันตามกฎหมายแล้ว ทรัพย์สินต่าง ๆ ของแต่ละฝ่าย ที่มีอยู่ก่อนสมรสหรือจะมีขึ้นภายหลังการสมรสต้องมีการจัดระบบใหม่ ซึ่งกฎหมายได้แยกทรัพย์สินออกเป็น 2 ประเภท คือ
- - - - บุตรมีสิทธิใช้ชื่อสกุลของบิดา จะใช้นามสกุลของมารดาได้เมื่อไม่ปรากฏบิดา
      - บุตรจำต้องเลี้ยงดูบิดามารดา บิดามารดาจำต้องอุปการะให้การศึกษาแก่บุตรผู้เยาว์
      - บิดามารดาจำต้องอุปการะเลี้ยงดูบุตรวึ่งบรรลุนิติภาวะแล้ว แต่เฉพาะผู้ทุพพลภาพและหาเลี้งตนไม่ได้
      - บุตรฟ้องร้องบิดามารดาของตนไม่ได้
  - - - กำหนดที่อยู่ของบุตร
      - ทำโทษบุตรตามสมควรเพื่อว่ากล่าวสั่งสอน
      - ให้บุตรทำการงานตามสมควรแก่ความสามารถและฐานานุรูป
      - เรียกบุตรคืนจากบุคคลอื่นซึ่งกักบุตรไว้โดยมิชอบด้วยกฎหมาย
    - - มารดาหรือบิดาเสียชีวิต บิดาหรือมารดาที่เหลืออยู่เป็นผู้ใช้อำนาจปกครองเพียงผู้เดียว
        
        ไม่เป็นการแน่นอนว่ามารดาหรือบิดามีชีวิตอยู่หรือเสียชีวิต เช่น มารดาหรือบิดาหายไปไม่ทราบว่าเป็นตายร้ายดีอย่างไร ดังนี้ บิดาหรือมารดาที่เหลืออยู่เป็นผู้ใช้อำนาจปกครองเพียงผู้เดียว
        
        มารดาหรือบิดาถูกศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถหรือเมือนไร้ความสามารถ เช่นนี้บิดาหรือมารดาที่เหลืออยู่เป็นผู้ใช้อำนาจปกครองเพียงผู้เดียว
        
        มารดาหรือบิดาต้องเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลเพราะโรคจิตหรือจิตฟั่นเฟือน บิดาหรือมารดาที่เหลืออยู่เป็นผู้ใช้อำนาจปกครองเพียงผู้เดียว
        
        ศาลสั่งให้อำนาจปกครองอยู่กับบิดาหรือมารดา ซึ่งการที่ศาลจะมีคำสั่งเช่นนี้ศาลจะต้องคำนึงถึงความุขและประโยชน์ของเด็กเป็นสำคัญ เช่น บิดามารดาหย่าขาดจากกันขณะที่บุตรยังเล็กอยู่ ศาลอาจจะมีคำสั่งให้อำนาจปกครองบุตรอยู่กับมารดาคนเดียวก็ได้
  - - - ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ การขอรับเด็กเป็นบุตรบุญธรรมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 5 ว่าด้วยครอบครัวได้กำหนดหลักเกณฑ์ไว้ ตามมาตรา 1598/19 ถึงมาตรา 1598/37 คือ
      - (1) คุณสมบัติของผู้รับบุตรบุญธรรม ผู้รับบุตรบุญธรรมต้องมีอายุไม่ต่ำกว่า 25 ปี และต้องมีอายุแก่กว่าผู้ที่จะเป็นบุตรบุญธรรมอย่างน้อย 15 ปี (มาตรา 1598/19)
      - (2) คุณสมบัติของบุตรบุญธรรม ผู้เยาว์ที่เป็นบุตรบุญธรรมของบุคคลใดอยู่จะเป็นบุตรบุญธรรมของบุคคลอื่นอีกในขณะเดียวกันไม่ได้ เว้นแต่เป็นบุตรบุญธรรมของคู่สมรสของผู้รับบุตรบุญธรรม (มาตรา 1598/26)
      - (3) ความยินยอมในการรับบุตรบุญธรรม ถ้าบุตรบุญธรรมมีอายุไม่ต่ำกว่า 15 ปี ผู้นั้นต้องให้ความยินยอมในการรับบุตรบุญธรรมด้วย (มาตรา 1598/20) ผู้รับบุตรบุญธรรมหรือบุตรบุญธรรม ถ้ามีคู่สมรสอยู่ต้องได้รับความยินยอมจากคู่สมรสก่อน ในกรณีที่คู่สมรสไม่อาจให้ความยินยอมได้หรือไปเสียจากภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่และหาตัวไม่พบเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 1 ปี ต้องร้องขอต่อศาลให้มีคำสั่งอนุญาตแทนการให้ความยินยอมของคู่สมรสนั้น (มาตรา 1598/25)การรับผู้เยาว์เป็นบุตรบุญธรรมจะทำได้ต่อเมื่อได้รับความยินยอมของบิดาและมารดา (มาตรา 1598/21) ถ้าผู้เยาว์เป็นผู้ถูกทอดทิ้งและอยู่ในความดูแลของสถานสงเคราะห์เด็ก ให้สถานสงเคราะห์เด็กเป็นผู้ให้ความยินยอมแทนบิดาและมารดา (มาตรา 1598/22) ในกรณีที่ผู้เยาว์มิได้ถูกทอดทิ้งแต่อยู่ในความอุปการะเลี้ยงดูของสถานสงเคราะห์เด็ก บิดาและมารดาจะทำหนังสือมอบอำนาจให้สถานสงเคราะห์เด็กเป็นผู้มีอำนาจให้ความยินยอมแทนตนก็ได้ (มาตรา 1598/23) ผู้มีอำนาจให้ความยินยอมแทนสถานสงเคราะห์เด็กในการรับบุตรบุญธรรมจะรับผู้เยาว์ซึ่งอยู่ในความอุปการะเลี้ยงดูของสถานสงเคราะห์เด็กเป็นบุตรบุญธรรมของตนได้ต่อเมื่อศาลได้มีคำสั่งอนุญาตตามคำขอของผู้นั้นแทนการให้ความยินยอมของสถานสงเคราะห์เด็ก (มาตรา 1598/24)
      - (4) แบบของการรับบุตรบุญธรรม การรับบุตรบุญธรรมจะสมบูรณ์ต่อเมื่อได้จดทะเบียนตามกฎหมาย แต่ถ้าบุตรบุญธรรมเป็นผู้เยาว์ต้องปฏิบัติตามพระราชบัญญัติการรับเด็กเป็นบุตรบุญธรรม พ.ศ. 2522 ด้วย (มาตรา 1598/27)
      - (5) ผลของการรับบุตรบุญธรรม บุตรบุญธรรมย่อมมีฐานะอย่างเดียวกับบุตรชอบด้วยกฎหมายของผู้รับบุตรบุญธรรม บิดามารดาโดยกำเนิดหมดอำนาจปกครองนับแต่วันเวลาที่เด็กเป็นบุตรบุญธรรม แต่เด็กไม่สูญสิทธิและหน้าที่ในครอบครัวที่ได้กำเนิดมา และให้นำบทบัญญัติในลักษณะ 2 หมวด 2 สิทธิหน้าที่ระหว่างบิดามารดาและบุตรมาใช้บังคับกับผู้รับบุตรบุญธรรมและบุตรบุญธรรมโดยอนุโลม(มาตรา 1598/28) บุตรบุญธรรมมีสิทธิรับมรดกของผู้รับบุตรบุญธรรม โดยถือว่าเป็นผู้สืบสันดานเหมือนกับบุตรที่ชอบด้วยกฎหมาย (มาตรา 1627) แต่ผู้รับ บุตรบุญธรรมไม่มีสิทธิรับมรดกของบุตรบุญธรรมในฐานะทายาทโดยธรรม (มาตรา 1598/29) หากบุตรบุญธรรมซึ่งไม่มีคู่สมรสหรือผู้สืบสันดานตายก่อนผู้รับบุตรบุญธรรม ผู้รับบุตรบุญธรรมมีสิทธิเรียกร้องเอาทรัพย์สินที่ตนได้ให้แก่บุตรบุญธรรมคืนจากกองมรดกของบุตรบุญธรรมเพียงเท่าที่ทรัพย์สินนั้นยังคงเหลืออยู่ภายหลังที่ชำระหนี้ของกองมรดกเสร็จสิ้นแล้ว (มาตรา 1598/30)
      - (6) การเลิกรับบุตรบุญธรรม การเลิกรับบุตรบุญธรรมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์อาจเกิดขึ้นได้ 3 กรณี ดังนี้
        
        กรณีที่ 1) การตกลงเลิกรับบุตรบุญธรรม หากบุตรบุญธรรมบรรลุนิติภาวะแล้วผู้รับบุตรบุญธรรมกับบุตรบุญธรรมจะตกลงกันเลิกรับบุตรบุญธรรมเมื่อใดก็ได้ หากบุตรบุญธรรมยังไม่บรรลุนิติภาวะ การเลิกรับบุตรบุญธรรมจะทำได้ต่อเมื่อได้รับความยินยอมของบิดาและมารดา และหากบุตรบุญธรรมมีอายุไม่ต่ำกว่า15 ปี ต้องได้รับความยินยอมจากบุตรบุญธรรมด้วย ในกรณีที่มีการรับผู้เยาว์จากสถานสงเคราะห์เป็นบุตรบุญธรรม การเลิกรับบุตรบุญธรรมให้กระทำได้ต่อเมื่อมีคำสั่งศาลโดยคำร้องขอของผู้มีส่วนได้เสียหรืออัยการ ทั้งนี้ การเลิกรับบุตรบุญธรรมจะสมบูรณ์ต่อเมื่อได้จดทะเบียนตามกฎหมาย (มาตรา 1598/31)
        
        กรณีที่ 2) ผู้รับบุตรบุญธรรมสมรสกับบุตรบุญธรรมอันเป็นการฝ่าฝืนมาตรา 1451 (มาตรา 1598/32)
        
        กรณีที่ 3) ผู้รับบุตรบุญธรรมหรือบุตรบุญธรรมอาจฟ้องคดีเลิกการรับบุตรบุญธรรมได้เมื่อมีเหตุ ดังนี้ฝ่ายหนึ่งทำการชั่วร้ายไม่ว่าจะเป็นความผิดอาญาหรือไม่เป็นเหตุให้อีกฝ่ายหนึ่งอับอายขายหน้าอย่างร้ายแรง หรือถูกเกลียดซัง หรือได้รับความ เสียหายหรือเดือดร้อนเกินควร อีกฝ่ายหนึ่งฟ้องเลิกได้, ฝ่ายหนึ่งหมิ่นประมาทหรือเหยียดหยามอีกฝ่ายหนึ่งหรือบุพการีของอีกฝ่ายหนึ่งอันเป็นการร้ายแรงอีกฝ่ายหนึ่งฟ้องเลิกได้ ถ้าบุตรบุญธรรมกระทำการดังกล่าวต่อคู่สมรสของผู้รับบุตรบุญธรรม ผู้รับบุตรบุญธรรมฟ้องเลิกได้, ฝ่ายหนึ่งกระทำการประทุษร้ายอีกฝ่ายหนึ่งหรือบุพการีหรือคู่สมรสของอีกฝ่ายหนึ่งเป็นเหตุให้เกิดอันตรายแก่กายหรือจิตใจอย่างร้ายแรงและการกระทำนั้นเป็นความผิดที่มีโทษอาญา อีกฝ่ายหนึ่งฟ้องเลิกได้,ฝ่ายหนึ่งไม่อุปการะเลี้ยงดูอีกฝ่ายหนึ่ง อีกฝ่ายหนึ่งนั้นฟ้องเลิกได้, ฝ่ายหนึ่งจงใจละทิ้งอีกฝ่ายหนึ่งไปเกิน 1ปี อีกฝ่ายหนึ่งนั้นฟ้องเลิกได้, ฝ่ายหนึ่งต้องคำพิพากษาถึงที่สุดให้จำคุก เว้นแต่ความผิดที่กระทำโดยประมาท อีกฝ่ายหนึ่งฟ้องเลิกได้,ผู้รับบุตรบุญธรรมทำผิดหน้าที่บิดามารดา และการกระทำนั้นเป็นการละเมิด หรือไม่ปฏิบัติตามมาตรา 1564 มาตรา 1571 มาตรา 1573 มาตรา 1574 หรือมาตรา 1575 เป็นเหตุให้เกิดหรืออาจเกิดความเสียหายอย่างร้ายแรงต่อบุตรบุญธรรมบุตรบุญธรรมฟ้องเลิกได้, ผู้รับบุตรบุญธรรมถูกถอนอำนาจปกครองบางส่วนหรือทั้งหมดและเหตุที่ถูกถอนอำนาจปกครองนั้นมีพฤติการณ์แสดงให้เห็นว่า ผู้นั้นไม่สมควรเป็นผู้รับบุตรบุญธรรมต่อไป บุตรบุญธรรมฟ้องเลิกได้ (มาตรา 1598/33)