Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลบุคคลที่มีความผิดปกติทางจิต เนื่องจากสารเสพติด text - Coggle…
การพยาบาลบุคคลที่มีความผิดปกติทางจิต เนื่องจากสารเสพติด text
สารเสพติด → หลั่ง dopamine ออกมาจำนวนมาก และฉับพลัน → เกิดความรู้สึก เป็นสุข และไร้ทุกข์ → The Reward Pathway → ฝังลึกไว้ในศูนย์ความจา → กลับไปเสพอีกซ้ำๆ
การดื้อยา (Drug Resistance)
ไม่ตอบสนอง/ตอบสนองน้อยลง ถึงแม้จะเพิ่มขนาดยา ก็ไม่มีผลตอบสนอง
การต้านยา/การทนยา (Drug Tolerance)
ร่างกายปรับขนาดให้ทานต่อยาทำให้ต้องเพิ่มขนาดยา จึงทำให้มีการตอบสนองเกิดขึ้น
อาการถอนยา (Withdrawal Symptoms)
เป็นอาการที่เกิดขึ้นเมื่อหยุดเสพ ยากะทันหัน : หงุดหงิด รู้สึกไม่สบาย ฝันร้าย อยากอาหารมากขึ้น ซึม เบื่อ ขี้เกียจ ไม่ค่อยมีแรง ไม่มีสมาธิในการเรียนหรือทำงาน ขึ้นกับ ความถี่ ปริมาณ ระยะเวลา ที่เสพยา
สาเหตุ
1) ปัจจัยทางชีวภาพ : พันธุกรรม, Neurochemical mechanism (Reinforcement rewarding system), พื้นฐานอารมณ์หรือบุคลิกภาพ (dependency need)
2) ปัจจัยทางด้านสิ่งแวดล้อม : ครอบครัว โรงเรียน ค่านิยม เศรษฐานะ การชกัชวน
3) ปัจจัยด้าน Learning & Conditioning : ผลบวกจากการใช้ยา, การถูก กระตุ้น
ภาวะการติดสารเสพติด(Substance use disorders) ตาม DSM V
ใช้สารปริมาณมากขึ้น หรือ นานกว่าที่ตั้งใจ
เมื่อต้องการลด/หยุดใช้ ไม่สามารถทำได้
ใชเ้วลามากในการเตรียมตัวใช้สาร
อยากสารเสพติดนั้น
ไม่สามารถจัดการกับชีวติประจำวันได้
ใช้สารนั้นต่อเนื่อง แม้จะเกิดปัญหาทางด้านความสัมพันธ์กับผู้อื่น
ต้องยกเลิกนัด/กิจกรรม
ใช้สารนั้น ถึงแม้จะทำ ให้ตนอยู่ในอันตราย
ใช้สารนั้นต่อ แม้จะทราบว่าเกิดปัญหาด้านสุขภาพกายและจิต
มีการดื้อยา
มีอาการขาดยา
ภาวะความผิดปกติที่เกิดจากการเสพยา (Substance related disorders)
➢ Alcohol (เหล้า) - Alcohol intoxication :
ครึกครื้น สนุกสนาน ง่วงนอน พูดไม่ชัด เดินเซ หมดสติ
Alcohol withdrawal : หงุดหงิด กระสับกระส่าย มือสั่น ถ้าอาการรุนแรง Delirium tremens (เพ้อและสั่น)
ถ้าหากติดสุราและดื่มมานานหลายปี จะมีอาการสูญเสีย Short-term memory “Wernicke-Korsakoff’s syndrome” (ความจำเสื่อม ไม่รู้เวลา สถานที่ บุคคล พูดไม่จริงแต่ไม่รู้ตัว สับสน ตากลอกกลับไปมาแนวนอน การทรงตัวเสีย ปลายประสาทอักเสบ หมดสติ)
➢ Caffeine
(ชา, กาแฟ, น ้าอัดลม, เครื่องดื่มชูกำลัง)
Caffeine intoxication : หงุดหงิด กระสับกระส่าย นอนไม่หลับ ปัสสาวะบ่อย ใจเต้นเร็ว
Caffeine withdrawal : ปวดหัว อ่อนเพลีย ง่วงนอน หงุดหงิด ไม่มีสมาธิ
➢ กัญชา (Cannabis)
Cannabis intoxication : การประสานงานกล้ามเนื้อบกพร่อง ครื้นเครง การติดสินใจบกพร่อง
Cannabis withdrawal : หงุดหงิด ก้าวร้าว กระวนกระสาย หลับยาก นำหนักลด ปวดท้อง ปวดศีรษะ
➢ สารออกฤทธิ์หลอนประสาท Hallucinogen
(ยาอี, ยาเค)
Hallucinogen intoxication : ครึกครื้น สนุกสนาน หงุดหงิดง่าย การ ตัดสินใจเสีย นอนไม่หลับ ก้าวร้าว หวาดระแวงวา่มีคนมาทำ ร้ายและหวาดกลัว หูแว่ว อาการเหมือนผู้ป่วยโรคจิต
➢ สารระเหย Inhalant
(ทินเนอร์, แลก็เกอร์, น้ำมันเบนซิน, กาว, ยาล้างเล็บ, สี)
Inhalant withdrawal : ตาพร่า ตากระจุก พูดไม่ชัด ไม่มีแรง สั่น ก้าวร้าว อาจรุนแรงถึงโคม่า
➢ Opioids (ฝิ่น, มอร์ฟีน, เฮโรอนี)
Opioids intoxication : ครื้นเครง หงุดหงิด สมาธิและความจำ ลดลง กด การทำงานของระบประสาทและกดการหายใจ ความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นช้้า
Opioids withdrawal : คลื่นไส้ อาเจียน ปวดทอ้ง หาวบ่อยๆ ปวดเมื่อย
➢ Sedative, Hypnotics & Anxiolytics
(ยากลุ่ม benzodiazepines, barbiturates ex. Dormicum)
Sedative, Hypnotics & Anxiolytics intoxication : เหมือน Alcohol intoxication
Sedative, Hypnotics & Anxiolytics withdrawal : เหมือน Alcohol withdrawal
➢ สารกระตุ้นประสาท Stimulant
(ยาบ้า, โคเคน, ยาไอซ์)
Stimulant intoxication : สนุกสนาน ครื้นเครง วิตกกังวลง่าย จัดการ ปัญหาไม่ดี ใจเต้นเร็ว ความดันสูง ม่านตาขยาย วุ่นวาย สับสน เพ้อ และ ชักได้
Stimulant withdrawal : ออ่นเพลีย เชื่องชา้ กระสับกระส่าย นอนไม่หลบั หรือนอนมากผดิปกติ
➢ ยาสูบ Tobacco (บุหรี่)
Tobacco withdrawal : ไม่สบายหลังหยุด รู้สึกไม่สบาย เศร้า นอนไม่หลับ หงุดหงิด โกรธง่าย
➢ โรคจิตจากAmphetamine
(ยาบ้า) : เสพปริมาณมากและเวลานาน เกิด อาการทางจิต ประสาทหลอน หูแว่ว หวาดระแวงจนต้องทำ ร้ายตัวเองหรือ ผู้อื่น
การบำบัดรักษา
- Pre-admission (ข้ันเตรียมก่อนการรักษา)
: ให้ผู็ป๋วยเตรียมตัวเตรียมใจ , ให้คำแนะนำ จูงใจให้ผู้ป่วยเห็นถึงความสำคัญ และเตรียมความพร้อมให้ ครอบครัว
- Detoxification (ข้นัถอนพิษยา)
: รักษาผลที่เกิดจากตัวสารต่อร่างกาย รวมทั้งรักษาอาการถอนยา(withdrawal symptoms) , รักษาตามอาการ
- Rehabilitation (ขั้นฟื้นฟูสมรรถภาพ)
: รักษาส่วนที่เสื่อมจากการเสพ ระยะยาว เน้นฟื้นฟูทางด้านร่างกายและจิตใจ, หยุดการใช้สารและการ กลับไปใช้ซ้ำ
- After care (ขั้นติดตามการรักษา) :
ติดตามผลการรักษา, มีการติดซ้ำ หรือไม่ เพื่อป้องกันการกลับไปใช้ซ้ำ
องค์ประกอบของการบำบัดรักษา
การฝึกทักษะในการเลิกยาเสพติดในระยะเริ่มต้น
การป้องกันัการกลับไปใช้ยา
การให้ความรู้แก่ครอบครัว
กลุ่มกิจกรรมเพื่อนช่วยเพื่อน
การบำบัดทางด้านจิตใจและสังคม
สำหรับผู้ใช้ย้าบ้าแบบผู้ป่วยนอก : ใช้ระยะเวลา 4 เดือน ผู้เสพ ครอบครัว และผู้บำบัดมาพบกันสัปดาห์ละ 3 ครั้ง
Matrix program : ให้ความรู้สำหรับผู้ป่วย และครอบครัวผ่านกิจกรรม กลุ่ม
Psychoeducation : ให้ความรู้
Motivation : หาแรงจูงใจในการเลิกใช้สารเสพติด
Behavioral Therapy (CUE-exposure) : ปรับพฤติกรรม
Self help group : กลุ่มเพื่อนช่วยเพื่อน
Cognitive-Behavioral Therapy (CBT) : ปรับการรับรู้ตนเอง/ความคิด
การรักษาแบบผู้ป่วยนอก - ไม่มีการค้างคืน
ใช้กับผู้ที่เสพสารไม่มาก - ไม่มีปัญหาการขาดยารุนแรง
การรักษาแบบผู้ป่วยใน
-ผู้ป่วยที่เสพสารเสพติดมากๆ และใช้อยู่ต่อเนื่อง
มีอาการเป็นพิษจากการเสพติด
ผู้ที่ต้องการรักษาด้วยยา การบำบัดภาวะเหลือแร่ไม่สมดุลในร่างกาย
ต้องอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยต่อการทำร้ายตนเองและผู้อื่น
กระบวนการพยาบาล
1) การรวบรวมขอ้มูล :
ชนิด วิธีใช้ปริมาณ ระยะเวลา ความถี่ แรงจูงใจ และอาการทางร่างกายและจิตใจ
อาการและอาการแสดงในภาวะฉุกเฉิน : ระดบัการรู้สึกตัวอ่อนแรงหมดสติ, หวาดกลัว ตื่นตระหนก สับสน, อาเจียน ปวดตามตัว
อาการด้านสุขภาพทั่วไป : อาการที่แสดงถึงการติดเชื้อ โดยเฉพาะการ ฉีดเข้าร่างกาย พบว่า มีไข้ต่ำ ๆอยู่ตลอดเวลา มีเรี่องรอยการฉีดยา
ด้านกิจกรรม : อันตรายจากอุบัติเหตุ และขาดความเหมาะสมในการทำ กิจกรรมต่างๆ มีรอยฟกชำ ตามร่างกาย, การปฏิบัติกิจวัตรประจำ วัน บกพร่อง
-ด้า้นการนอนหลับและพักผ่อน : นอนไม่หลับ/ ไม่เป็นไม่ตามปกติ
ด้านความคิดและการรับรู้ : เกิดความแปรปรวนในด้านความคิด ความ ทรงจำ การติดสินใจและการรับรู้
ด้านการรับรู้เกี่ยวกับตนเอง : มีคุณค่าในตนเองต่ำ มีอารมณ์เศร้าแอบ แฝงอยู่
ด้านความสัมพันธ์ระหวา่งบุคคล : ทะเลาะววิาท ไม่รับผิดชอบบทบาท ของตนเอง ก้าวร้าว
ด้านการจัดการต่อความเครียด : หลีกหนี ไม่ยอมรับ หันมาใช้สารเสพ ติด
2) การวินิจฉัยทางการพยาบาล
3) การวางแผนและการปฏิบัติการพยาบาล
เป้าหมายระยะสั้น : ให้ได้ร้บความปลอดภัยและได้รับการดูแลอย่าง เหมาะสมในขณะถอนพิษสารเสพติด
เป้าหมายระยะกลาง(ไม่เกิน1wk) : ประเมินอาการต่างๆเกิดขึ้นในตอน ถอนพิษสารเสพติด และกระตุ่นให้ผปู้่วยเข้าร่วมโครงการรักษาต่อ่ไป
เป้าหมายระยะยาว (ป้องกันการกลับมาใช้ซ ้า) : ให้มีส่วนร่วมใน แผนการรักษา, มุ่งเน้นให้เกิดความเขา้ใจในปัญหาของตนเอง, ผู้ป่วยบอก ได้ถึงแรงจูงใจที่ทำให้ใชส้ารเสพติด และหาวิธีการแก้ปัญหาต่างๆ