Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การคุมกำเนิด - Coggle Diagram

- - - - ฮอร์โมนรวมชนิดที่มีฮอร์โมนสูง มี estrogen มากกว่า 50 ไมโครกรัม และ progestogen 500 ไมโครกรัม
      - ฮอร์โมนรวมชนิดที่มีฮอร์โมนต่ำมี estrogen น้อยกว่าหรือเท่ากับ 50 ไมโครกรัม และ
        progestogen น้อยกว่าหรือเท่ากับ 150 ไมโครกรัม
      - ฮอร์โมนรวมชนิดที่มีฮอร์โมนต่ำมาก มี estrogen 20 ไมโครกรัม เป็นชนิดที่มีฤทธิ์ต้านฮอร์โมนเพศชาย
        
        ข้อดี คือปริมาณ estrogen ต่ำทำให้มีอาการข้างเคียงน้อย
        
        ข้อเสียทำให้มีเลือดออก
        กะปริดกะปรอยหรือประจำเดือนขาด
    - - ชนิดที่มีฮอร์โมนแตกต่างกัน 2 ระดับ (biphatic pills) มีฮอร์โมน progestogen 11 เม็ดแรกต่่ำกว่า 10 เม็ดหลัง (ปัจจุบันไม่นิยมใช้)
      - ชนิดที่มีฮอร์โมนแตกต่างกัน 3 ระดับ (triphasic pills) เป็นยาเม็ดคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมน
        estrogen และ progesterone ขนาดไม่เท่ากัน แบ่งเป็น 3 ระดับ
        
        6 เม็ดแรก มี estrogen 30 ไมโครกรัม และ progestogen 50 ไมโครกรัม
        
        5 เม็ดต่อมา มี estrogen 40 ไมโครกรัม และ progestogen 75 ไมโครกรัม
        
        10 เม็ดต่อมา มี estrogen 30 ไมโครกรัม และ progestogen 150 ไมโครกรัม
        
        7 เม็ดสุดท้าย เป็นวิตามิน
  - - - เริ่มรับประทานตั้งแต่วันแรกของการมีประจำเดือน รับประทานเวลาเดียวกันติดต่อกันทุกวัน ประสิทธิภาพการป้องกันการตกไข่ไม่แน่นอน และทำให้มีเลือดออกกะปริดกะปรอย ถ้าตั้งครรภ์อาจเกิดการตั้งครรภ์นอกมดลูกได้มาก
      - ชนิดฮอร์โมน progesterone ปริมาณสูง ประกอบด้วย progestogen ปริมาณมากเพียงอย่างเดียว ใช้ป้องกันการตั้งครรภ์ในรายที่ไม่ได้คุมกำเนิดมาก่อนหรือ ถูกข่มขืน หรือผิดพลาดในการใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นๆ ปัจจุบันเรียกว่า ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน
      - ฮอร์โมน estrogen ปริมาณสูง เป็นยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉิน
        
        Ovral รับประทานครั้งเดียว 4
        เม็ดหลังร่วมเพศ มีฤทธิ์ป้องกันการฝังตัวของตัวอ่อน โดยเพิ่มการบีบตัวของมดลูกและท่อนำไข่
  - - - การรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดชนิด 21 เม็ด ให้รับประทานภายใน 5 วันของรอบประจำเดือนรับประทานเรียงตามลูกศรจนหมดแผงหลังหยุดยา 3-4 วัน ประจำเดือนจะมา แล้วเริ่มแผงใหม่ภายใน 5 วันของรอบประจำเดือน
      - ในกรณีที่สตรีแท้งบุตร
        
        แท้งในไตรมาสแรก จะมีการตกไข่ในรอบ 2-4 สัปดาห์หลังแท้ง จึงควร
        รับประทานยาทันทีหลังแท้ง
        
        แท้งในไตรมาสที่สอง จะมีการตกไข่ในรอบ 4-6 สัปดาห์หลังแท้ง จึงควรเริ่มรับประทาน 2-3 สัปดาห์หลังแท้ง
        
        หญิงหลังคลอดที่ไม่เลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา ควรเริ่มรับประทานยาใน
        สัปดาห์ที่ 4 หลังคลอด หรือ 1 สัปดาห์ก่อนมีเพศสัมพันธ์
      - ควรรับประทานยาเป็นช่วงเวลาเดียวกัน โดยรับประทานหลังอาหารเย็นหรือก่อนนอน
      - กรณีลืมรับประทานยา
        
        ถ้าลืม 1 เม็ด ให้รับประทานทันที่นึกได้
        
        ถ้าลืม 2 เม็ด ให้รับประทานยาวันละ 2 เม็ดติดต่อกัน เช้า เย็น 2 วัน แล้วรับประทานยาที่เหลือ
        ตามปกติ
        
        ถ้าลืมมากกว่า 2 เม็ด ให้หยุดยาแผงนั้น รอจนกว่าประจำเดือนจะมา และใช้วิธีการคุมกำเนิดโดยใส่
        ถุงยางอนามัยร่วมด้วย
      - สังเกตอาการข้างเคียงของการใช้ยา และอาการผิดปกติที่ต้องหยุดยาและรีบมาพบแพทย์
    - - รับประทานยาหลังคลอด 6 สัปดาห์ หรือ ก่อนมีเพศสัมพันธ์ 1 สัปดาห์
      - ควรรับประทานยาเป็นเวลาเดียวกันทุกวัน คือ หลังอาหารเย็น หรือ ก่อนนอน
      - ถ้าลืมรับประทานยา
        
        รับประทานยาเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้
        
        หลังจากนั้นกินยาเม็ดต่อไปตามปกติ (อาจกินพร้อมกัน 2 เม็ด ในวันที่นึกได้) แต่ไม่ควร
        รับประทานยาเกิน 2 เม็ด/วัน
        
        คุมกำเนิดโดยใช้ถุงยางอนามัย หรืองดเว้นการมีเพศสัมพันธ์หลังกินยาไปแล้ว 48 ชั่วโมง
        
        ให้ใช้ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน ถ้ามีเพศสัมพันธ์แบบไม่ปลอดภัยในช่วงก่อนครบ 48 ชั่วโมงหลัง
        รับประทานยาคุมกำเนิด
    - - ใช้ป้องกันการตั้งครรภ์กรณีฉุกเฉินเท่านั้น
        
        ถุงยางอนามัยรั่ว หรือใส่ห่วงอนามัยแล้วห่วงหลุด
        หรือถูกข่มขืน
      - การคุมกำเนิดฉุกเฉินควรทำภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์
        
        การรับประทานยาเม็ด
        คุมกำเนิดฉุกเฉิน
        
        การใส่ห่วงฉุกเฉิน
      - รับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินหลังมีเพศสัมพันธ์ไม่ เกิน 72 ชั่วโมง หากเริ่มเม็ดแรกภายใน24 ชั่วโมง จะมีประสิทธิภาพป้องกันการตั้งครรภ์สูง และควรรับประทานเม็ดที่ 2 ห่างจากเม็ดแรก 12 ชั่วโมง และสามารถรับประทานยาคุมฉุกเฉิน 2 เม็ด พร้อมกันในครั้งเดียวได้ โดยที่ประสิทธิภาพและความปลอดภัย ไม่แตกต่างจากการแบ่งรับประทานเป็น 2 ครั้ง
      - หากมีอาการคลื่นไส้อาเจียนหลังรับประทานยาภายใน 2 ชั่วโมง ให้รับประทานยาใหม่ทันที เพราะยา
        ยังไม่ดูดซึม
      - ควรใช้ในกรณีฉุกเฉินเท่านั้น ไม่ควรใช้เกินเดือนละ 2 ครั้ง
      - ห้ามใช้ในสตรีที่มีประวัติโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคตับ เลือดออกผิดปกติทางช่องคลอด และสงสัย
        ว่าตั้งครรภ์
      - ไม่ควรใช้ยาร่วมกับยารักษาวัณโรค ยากันชัก และยาปฏิชีวนะ
- - - - Jadelle ชนิด 2 หลอด บรรจุ levonorgestrel 75 มิลลิกรัม ออกฤทธิ์คุมกำเนิดนาน 5 ปี
      - Implanon ชนิด 1 หลอด บรรจุEtonorgestrel 68 มิลลิกรัม ออกฤทธิ์คุมกำเนิดนาน 3 ปี
  - - - มะเร็งเต้านม
      - เนื้องอกที่ตับ
  - - - เลือดออกกะปริดกะปรอย
      - ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ
      - ขาดประจำเดือน
- - - - ตั้งครรภ์นอกมดลูก
      - ห่วงอนามัยทะลุ
  - - - มดลูกผิดปกติ
      - ตั้งครรภ์ไข่ปลาอุก
  - - - ชนิด copper IUD ควรใส่ภายใน 12 วันของรอบ
        ประจำเดือน
      - นชนิดห่วงอนามัยฮอร์โมนควรใส่ภายใน 7 วันของรอบประจำเดือน ถ้าเกิน 7 วันของรอบ
        ประจ าเดือนของใช้วิธีคุมกำเนิดแบบอื่นร่วมด้วย ในระยะ 7 วันแรก
    - - ตรวจภายหลังประจำเดือนหมด 2-3 วัน และหลังการมีเพศสัมพันธ์
        
        ล้างมือให้
        สะอาด ตัดเล็บให้สั้น สอดนิ้วเข้าไปในช่องคลอด หากตรวจไม่พบสายไนล่อนให้ไปพบแพทย์
      - ตรวจดูผ้าอนามัยในขณะมีประจำเดือน ถ้าพบว่าห่วงหลุดให้รีบมาพบแพทย์
- - - - โดยบีบขอบในใส่เข้าไปจนสุด ครอบอยู่ที่ปากมดลูก ห่วงจะช่วยยึดถุงยางไว้ไม่ให้หลุด ขณะที่ขอบนอกจะช่วยให้ถุงยางปิดคลุมบริเวณปากมดลูก
  - - - ทำจากลำไส้สัตว์ ทำให้เกิดการแทรกซึมความชุ่มชื้นจากสิ่งคัดหลั่งได้ และมีราคาแพงข้อดีคือสวมสบาย ขณะมีเพศสัมพันธ์ให้ความรู้สึกทางเพศดี ข้อเสียคือไม่สามารถขวางกั้นเชื้อโรคที่มีขนาดเล็กได้
    - - ทำจากน้ำยางธรรมชาติ ซึ่งเป็นถุงยางอนามัยที่ใช้กันอยู่ทั่วไป มีราคาถูกและมีความยืดหยุ่นสูง สวมใส่ได้กระชับ ป้องกันการตั้งครรภ์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้ดี
    - - ชนิดที่ทำจากสารสังเคราะห์สำหรับผู้ที่แพ้ยางธรรมชาติ
  - - - แบบผิวเรียบ (smooth)
      - ไม่เรียบ (textured)
- - - - นี้เหมาะสำหรับสตรีที่ประจำเดือน
        ค่อนข้างมาสม่ำเสมอ
      - คำนวณหาระยะปลอดภัย
        
        วันแรกของระยะไม่ปลอดภัย = รอบประจำเดือนที่สั้นที่สุด – 18
        วันสุดท้ายของระยะไม่ปลอดภัย = รอบประจำเดือนที่ยาวที่สุด – 11
    - - ก่อนไข่ตกประมาณ 12-24 ชั่วโมง อุณหภูมิร่างกายจะลดต่ำลงกว่าปกติ นอนตอนเช้า และหลังจากไข่ตกแล้วอุณหภูมิร่างกายจะเพิ่มขึ้น 0.2 – 0.5 องศาเซลเซียส และจะคงที่อยู่จนกระทั่ง 1-2 วัน ก่อนรอบประจำเดือนมา
    - - ระยะปลอดภัย คือช่วงที่มีมูกน้อย ขุ่นข้น ยืดเป็นเส้นไม่ได้ ควรงดร่วมเพศในระยะไม่ปลอดภัย โดย
        อาจเริ่มตั้งแต่ก่อนวันไข่ตกจนกระทั่งมูกใส ก่อนมีรอบประจำเดือนต่อไป
- - - - ทำในระยะหลังคลอดประมาณ 24-48 ชั่วโมง เนื่องจาก
        หลังคลอดระดับมดลูกอยู่สูงระดับสะดือ ทำให้สามารถหาท่อนำไข่ได้ง่าย นิยมทำแบบ abdominal tubal resection (ATR) โดยผ่าตัดบริเวณใต้สะดือ ใช้นิ้วมือหรือคีมเกี่ยวท่อนำไข่ออกมา ทำการผูกและตัดท่อนำไข่ให้ขาดจากกันประมาณ 2-3 เซนติเมตร (tubal resection) หรืออาจผ่าโดยใช้กล้อง laparoscope ใส่เข้าไปทางหน้าท้อง แล้วใช้เครื่องมือสอดผ่าน laparoscope เข้าไปทำให้ท่อนำไข่อุดตันด้วยการจี้ด้วยไฟฟ้าและใช้คลิป หรือห่วงรัดไว
    - - ทำหมันในช่วงเวลาปกติหรือหลังคลอดมากกว่า 6 สัปดาห์ นิยมใช้วิธีผ่าตัดด้วยกล้อง laparoscope ผ่านแผลผ่าตัดใต้สะดือ (laparoscopic tubal resection) หรือวิธีเปิดแผลขนาดเล็กบริเวณท้องน้อยเหนือหัวหน่าว (suprapubic tubal sterilization) เปิดแผลยาว 2-3 cm. เมื่อเข้าช่องท้องแล้วต้องใช้เครื่องมือพิเศษช่วยยกมด ลูก และใช้เครื่องมือเกี่ยวท่อนำไข่ ใช้ห่วงรัดที่ท่อนำไข่หรือจี้ด้วยไฟฟ้า
    - - มีบุตรเพียงพออย่างน้อย 2 คน และบุตรมีสุขภาพดี
      - มีโรคประจำตัวที่อาจมีผลต่อการตั้งครรภ์
        
        โรคหัวใจ
        
        เบาหวาน
        
        ความดันโลหิตสูง
    - - เป็นวิธีคุมกำเนิดแบบถาวรไม่มีผลกระทบต่อรอบประจำ เดือนและการมีเพศสัมพันธ์
      - ทำได้ง่าย ปลอดภัย ได้ผลดี ราคาไม่แพง
      - ในระยะหลังคลอดสามารถผ่าตัดทำหมันได้ง่าย
    - - เป็นการผ่าตัดวิธีหนึ่ง อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ต้องทำโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
    - - วัยรุ่นและมีบุตร 1 คน
      - มีโรคประจำตัวในระยะรุนแรง
      - อยู่ในภาวะติดเชื้อ มีไข้สูง ควรรักษาให้หายก่อน
      - มีปัญหาเกี่ยวกับชีวิตสมรส
      - มีประวัติแพ้ยาเฉพาะที่
    - - หลังทำหมันให้นอนพัก 2-3 ชั่วโมง หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำและรับประทานอาหารจนกว่าจะหายจาก อาการมึนงง หรือง่วงซึม หากปวดมากให้รับประทานยาแก้ปวด ถ้ามีเลือดออกหรือปัสสาวะไม่ออกให้รายงานแพทย์
      - ในรายที่ส่องกล้อง
        อาจเกิดอาการแทรกซ้อน
        
        อึดอัดแน่นท้อง
        
        เวียนศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน
      - ในรายที่ทำผ่าตัดทางหน้าท้อง ระวังไม่ให้แผลเปียกน้ำจนกว่าจะตัดไหมประมาณ 5-7 วัน
      - ทำหมันแห้ง สามารถทำงานเบาได้ตามปกติ งดทำงานหนัก 1 สัปดาห์ ในรายที่ทำหมันหลังคลอดงดทำงานหนัก 4-6 สัปดาห์
      - ถ้ามีอาการผิดปกติ ให้ปรึกษาแพทย์
        
        แผลติดเชื้อ
        
        ไข้สูง
        
        ปวดท้องมาก
        
        ขาดประจำเดือนหลังทำหมัน
  - - - ฉีดยาชาในชั้น epidermis แล้วกรีดผิวหนังบริเวณกึ่งกลางถุงอัณฑะหรือด้านข้าง 2 ข้าง แล้วดึงท่อนำอสุจิออกมาผูกและตัดท่อนำอสุจิแยกออกจากกัน หรือจี้ด้วยไฟฟ้า
    - - ฉีดยาชาในชั้น epidermis แล้วใช้ Vas deferens fixing clamps แทงผิวหนังส่วนที่คลุมท่อนำอสุจิที่ดึงจนตึง ดึงท่อนำอสุจิขึ้นมายาว 3 cm. จากนั้นอาจผูกหรือจี้ท่อนำอสุจิด้วยไฟฟ้า แผลมีขนาดเล็ก ไม่ต้องปิดแผล
    - - มีบุตรตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ถ้าน้อยกว่า 2 คน ต้องอธิบายก่อนทำว่าเป็นการทำอย่างถาวร ถ้าต้องการมีบุตรอีกจะแก้หมันได้ยาก
      - ผู้ที่มีโรคติดต่อทางพันธุกรรม
    - - เป็นการผ่าตัดที่ง่าย ใช้เวลาสั้น และปลอดภัยกว่าการทำหมันหญิง ราคาถูกและมีประสิทธิภาพดีที่สุด
    - - อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนที่อาจพบได้ เช่น การอักเสบ ปวด บวม เขียวช้ำ มีเลือดคั่งบริเวณถุงอัณฑะ
    - - แพ้ยาชาเฉพาะที่
      - โรคผิวหนังบริเวณอวัยวะสืบพันธ์เพศชาย โรคติดเชื้อหรือมีโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
      - ความผิดปกติบริเวณลูกอัณฑะ
      - มีโรคทางอายุรกรรมในระยะรุนแรง
    - - หลังผ่าตัดทำหมันให้นอนพัก 30 นาที หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่กระทบกระเทือนต่อแผล 6 ชั่วโมง อาจใช้กระเป๋าน้ำแข็งประคบลูกอัณฑะ
      - เริ่มทำงานเบาๆได้ภายหลัง 6 ชั่วโมง และทำงานได้ตามปกติหลังทำหมัน 2-3 วัน
      - ไม่ควรให้แผลเปียกน้ำอย่างน้อย 2 วัน ควรสวมกางเกงในพยุงอัณฑะไว้ตลอด เวลา 2 วันแรก หากปวดสามารกทานยาแก้ปวดได้
      - สังเกตอาการผิดปกติที่ต้องมาพบแพทย์
      - ไม่ควรมีเพศสัมพันธ์ใน 10 วันแรกหลังทำหมัน
      - มีเพศสัมพันธ์ใน 10 วันแรกหลังทำหมัน
      - หลังทำหมันจะยังไม่เป็นหมันทันที ต้องคุมกำเนิดชั่วคราวโดยใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย เวลา 3 เดือน หรือหลั่งน้ำอสุจิ 15-20 ครั้ง ควรทำ semen analysis ตรวจหาเชื้ออสุจิ เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีเชื้ออสุจิคั่งค้าง ยืนยันว่าเป็นหมันแน่นอน