Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
H4: ethiek in sociaalwetenschappelijk onderzoek - Coggle Diagram
H4: ethiek in sociaalwetenschappelijk onderzoek
Veel wetenschappers houden krampachtig vol aan valse theorieën
Onderzoek in VS naar vertrouwen in wetenschap
Minder dan de helft van de Amerikanen heeft veel vertrouwen in wetenschap
Andere instellingen zoals media wekt wel veel vertrouwen in wetenschap op
Principes en bekommernissen hoog in vaandel dragen
Wetenschappelijke ethiek: centrale waarden van de wetenschappelijke gemeenschap -> vertaald in concrete richtlijnen (deontologie) vb. geen schade aan deelnemers
Deontologie: professionele standaarden waar de onderzoeker zich aan moet houden
Ethiek = de centrale overtuigingen en idealen die kenmerkend zijn voor een gemeenschap
Maatschappelijke rol van wetenschap: wetenschappelijke bevindingen hebben impact op debatten en op beslissingen van beleidsmakers + werk van wetenschappers gestuurd door de ideeën die in maatschappij heersen
Herman Vanderwerfhorst: academici uitgesproken ideologisch profiel (links proffen)
Max Weber -> wissenschaft als beruf (waardenvrije wetenschap: relatie waardeoordelen en wetenschap)
Waarden spelen rol bij keuze onderwerpen want je kan waarden/ideologie niet uischakelen
Waarden mogen resultaten niet beïnvloeden
Plicht om unbequem tatsachen/ongemakkelijke waarheden onder ogen te zien
Weber pleit voor onderscheid tussen vraag of iets wenselijk of feitelijk correct is -> in praktijk: vervlechting ideologie en wetenschap
Ode to behavioral science (David Gray)
In hoeverre moeten sociale wetenschappers waardevrij zijn?
Ideologische vooringenomenheid stimuleert en beïnvloed het wetenschappelijke werk
Hoe ethiek inwerkt op sociaalwetenschappelijk onderzoek wordt beschouwd vanuit 3 domeinen
Nagaan of je als onderzoeker op een ethische manier met deelnemers omgaat: vrijwillig verlenen van toestemming, verzekeren anonimiteit, vermijden schade
Reflecteren over professionele standaarden en de deontologie van de onderzoeker om de kwaliteit van wetenschappelijke kennisproductie te garanderen
Wijze waarop waardeoriëntatie en processen in de ruimere samenleving inwerken op de aarde van het wetenschappelijk onderzoek
Hoe omgaan met deelnemers aan onderzoek?
Vermijden van schade als basisprincipe
Fysieke pijn en psychische schade vermijden
Mate van ongemak in verhouding met belang onderzoek vb. levensreddend vaccin vs favoriet tv-programma
Wetenschappers leggen onderzoeksplan voor aan ethische commissie ter controle
Debriefing = na afloop van onderzoek uitleggen wat de bedoeling was en vragen beantwoorden -> psychisch ongemak minimaliseren
Standford prison experiment (Zimbardo)
Nagaan in welke mate situatie het gedrag van mensen wijzigt -> extreme situaties in namaak gevangenis
Rol van bewaker of gevangene bepaalde hun gedrag: macht & onderdanig
Problemen: participanten gaven aan te stoppen, onderzoeker spoorden bewakers aan om extra gewelddadig te zijn om schokkende resultaten te bekomen
Experiment van Milgram
Mate waarin mensen blind aan autoriteitsfiguren gehoorzamen (wat dreef mensen in het naziregime om anderen de dood in te jagen)
Leerling kreeg elektrische shock per fout en voltage ging omhoog
Deelnemers mochten stoppen wanneer ze wilden maar medewerkers moedigden aan
Deelnemers werden misleid en moesten ernstige psychologische spanning en stress ondergaan
Greiner -> acces to justice
Voorspelt de kans dat een arrestant een nieuwe misstap begaat
Hoge risicoscore -> hogere borgsom wanneer de rechter geen toegang heeft tot de info?
Wat met de rechten van de deelnemers?
Wat is de impact op het beslissingsproces van de rechter?
Vrijwillige toestemming (informed consent)
Informed consent = de procedure waarbij deelnemers of respondenten geïnformeerd worden over de aard en de doelstelling van de wetenschappelijke studie
Hiermee
Consent: instemmen om aan het onderzoek deel te nemen (vrijwillig)
Informed: over voldoende info beschikken om te kunnen beslissing -> alle info die hun beslissing kan beïnvloeden moet er staan: wat houdt het onderzoek in, wat is het doel van het onderzoek, waartoe zullen de resultaten dienen?
Actief vs passief
Actieve informed consent = voorafgaand aan het onderzoek een formulier ondertekenen die expliciet en duidelijk vermeld dat ze vrijwillig deelnemen aan een onderzoek -> soms moeilijk te organiseren
Passieve informed consent = toestemming wordt mondeling gevraagd of wordt impliciet veronderstelt (geen bezwaar) -> zijn de deelnemers genoeg geïnformeerd?
Ethische commissie beslist welke procedure meest aangewezen is
Code van Neurenberg = verzameling van ethische principes als antwoord op onmenselijke medische experimenten op gevangenen in concentratiekampen tijdens WOII
Privacy, vertrouwelijkheid, anonimiteit
Persoonsgebonden data = informatie die betrekking heeft op een identificeerbaar individu
Sociaalwetenschappelijk onderzoek peilt naar gevoelige info
Gegeven mogen enkel voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt worden
Persoonsgebonden info = die betrekking heeft op identificeerbaar individu -> plicht als onderzoeker om dit onmogelijk te maken
Anonimisering = onomkeerbare bewerkingen van gegevens, zodat individuen niet langer te identificeren zijn
Geen persoonsgebonden data meer
Niet meer mogelijk te achterhalen op wie de info betrekking heeft
Pseudonimisering = bewerking van gegevens waardoor individuen niet direct te identificeren zijn maar wel indirect via additionele informatie
Verwijdering direct identificerende kenmerken
Nog steeds mogelijk te achterhalen op wie info betrekking heeft vb. identificatienummer met sleutelbestand
GDPR = beschermt persoonsgebonden data
Niet alleen deontologie maar vastgelegd in wet
Individuen moeten op de hoogte zijn welke info van hen opgeslagen wordt
Recht om in te kijken, te corrigeren en te wissen
Professionele standaarden en deontologie
Deontologische regels om productie van kennis optimaal te laten verlopen
CUDOS principes (Merton) -> 4 cruciale waarden die wetenschappers moeten nastreven
Communism (gemeenschappelijkheid): kennis is geen eigendom van individuen maar een publiek goed waar de maatschappij samen aan bouwt
Universalism (universalisme): iedereen moet ongeacht geslacht, leeftijd en afkomst deel kunnen uitmaken van de wetenschappelijke gemeenschap -> kwaliteit van ideeën hangt niet af van persoonskenmerken
Desinterestedness (belangeloosheid): kennis produceren omdat we in waarheid geïnteresseerd zijn en niet omwille van andere belangen als rijkdom en aanzien
Organized sceptiscisme (georganiseerde scepcis): wetenschappers moeten openstaan om elkaars werk te beoordelen en bekritiseren -> peer review stuwt wetenschappelijke kennis vooruit
Richtlijnen uit principes
Open science: communism en organized scepticisme vereisen dat wetenschappers open en transparant zijn over hun onderzoeken -> collega's moeten inkijk hebben in keuken van intern onderzoek
Transparantie over methodologie (zwakker punten niet verbergen)
Repliceerbaarheid = onderzoek herhalen om te zien of conclusies bevestigd worden
Peer-review = systeem waarbij collega-experten kwaliteit controleren alvorens het gepubliceerd wordt
Open acces = resultaten van onderzoek mogen niet achter een betaalmuur verscholen worden -> toegankelijk voor zoveel mogelijk geïnteresseerde
Fraude = het uitgesproken en opzettelijk met de voeten treden van deontologische principes -> gaat fundamenteel in tegen de principes van open science (onderzoekers negeren opzettelijk de deontologische codes van onderzoek)
Belangenloosheid -> zaken worden doelbewust foutief voorgesteld; niet waarheid voor ogen maar wel roem of prestige
Plagiaat = fraude waarbij verwijzingen naar bronnenmateriaal niet of slecht gebeuren, met de bedoeling om andermans ideeën, analyses, ontwerpen, tekst etc. als de jouwe te laten doorgaan -> ideeën overnemen zonder te refereren, manipulatie van gegevens om meer spectaculaire resultaten te bekomen
Wetenschapsfraude
Piltdown man (Dawson): onderkaak Chimpansee samengevoegd met schedelpan man
Stapel: 58 valse publicaties
Burt: erfelijkheid van menselijke intelligentie -> experiment met tweelingen waarbij conclusie vals was
Stilzwijgende ethische principes bij wetenschapsbeoefening
Eerlijkheid (niet vervalsen)
Fraude: deontologische regels opzettelijk niet navolgen
Foutief voorstelen voor roem of prestige
Selectieve rapportering = alleen resultaten weergeven die jouw theorie bevestigen
Beter voorstellen van resultaten
Plagiaat: zonder credits in vorm van referentie
Structurele factoren liggen aan basis van de druk om te frauderen -> factoren die te maken hebben met de organisatie van de wetenschapsbeoefening
Publish or perish = publiceer of ga ten onder -> zonder publicatie in hoog aangeschreven vakbladen kunnen onderzoekers geen onderzoek financiën aanvragen en worden ze niet gepromoveerd (salarisverhoging); neiging van onderzoekers om te frauderen door de hoge publicatiedruk (neiging om tegenvallende resultaten bij te kleuren)
Open science = beweging die ernaar streeft onderzoeksoutput zoveel mogelijk te delen om fraude tegen te gaan, fouten te corrigeren en reproduceerbare resultaten te controleren
Samenleving en wetenschap
Politieke beslissingen worden niet enkel genomen op basis van wetenschappelijke kennis -> ideologische vooringenomenheid en strategie bepalen mee
Wetenschap heeft invloed op samenleving maar ook omgekeerd -> samenleving zorgt voor thema's
Bell Curve controverse: ras & IQ
18de eeuw: verschil tussen mentale vaardigheden en rassen was vanzelfsprekend -> genetische factoren en omgevingsfactoren zouden dit kunnen verklaren
Afhankelijk van de ideologische vooringenomenheid worden dezelfde empirische bevindingen op een verschillende manier bekeken
Tegenstanders: weinig geloof algemene intelligentie en geldigheid meetinstrumenten niet correct
Voorstanders: wetenschappelijke resultaten die racisme goedpraten en sociale maatregelen en migratie tegenhouden