Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ, image - Coggle Diagram

- - - - อาการและอาการแสดง -ปัสสาวะมากประมาณ5-20ลิตร ต่อวันหรือถ่ายปัสสาวะทุก½-1ชั่วโมง-กระหายน้ํามาก ดื่มน้ํามาก อ่อนเพลีย กล้ามเนื้ออ่อนแรง ฉุนเฉียวง่าย ปวดศีรษะ -ขาดน้ํา: ผิวหนังแห้ง น้ําหนักลด เบื่ออาหาร ท้องผูก -ปัสสาวะมีความถ่วงจําเพาะต่ํา (Sp.gr < 1.005) -หัวใจเต้นเร็วหรืออาจถึงshockถ้าให้น้ําทดแทนไม่
      - การประเมินภาวะสุขภาพ 1.การซักประวัติ - อาการสําคัญ ประวัติการเจ็บป่วยปัจจุบัน: สาเหตหรือปัจจัยเสี่ยง อาการ และผลจากการปัสสาวะมาก -ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต 2.การตรวจร่างกายพบ-ภาวะขาดน้ํา:ผิวแห่งตาลึกน้ําหนักลด- ภาวะโซเดียมสูง เช่น ระดับความรู้สึกตัวลดลง กระหายน้ํา 3.การตรวจทางห้องปฏิบัติการพบ ความถ่วงจําเพาะปัสสาวะต่ํา ระดับโซเดียมในเลือดสูง การรักษา
    - - การวินิจฉัย SIADH 1. ค่า osmolality ในเลือด < 280 mOsm/kg และผู้ป่วยต้องไม่มี pseudohyponatremia 2. Inappropriate concentrated urine (โซเดียมในปัสสาวะ > 20 มิลลิโมล/ลิตร และ osmolalityในปัสสาวะ>100mOsm/kgในขณะที่มีosmolalityในปัสสาวะต่ํา)3.ปริมาณน้ําในร่างกายปกติ หรือเกินเล็กน้อย 4.ปริมาณโซเดียมในปัสสาวะสูงขณะที่ผู้ป่วยได้รับเกลือและน้ําในปริมาณปกติ5.ผู้ป่วยต้องไม่มีภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมนhypocortisolismไม่มีการใช้ยาขับปัสสาวะหรือความผิดปกติของตับและไต
      - การรักษา SIADH
    - - ชนิดของเบาหวานแบ่งตามสาเหตุ มี 4 ชนิด
        ชนิดที่1(typeIDM)เกิดจากการทําลายเบต้าเซลล์ที่ตับอ่อนจากภูมิคุ้มกันของร่างกายโดยผ่านขบวนการ cellular mediated ส่วนใหญ่พบในคนอายุน้อย
        ชนิดที่ 2 (type II DM) ผู้ป่วยเบาหวานส่วนใหญ่ (95%) เป็นชนิดที่ 2 เกิดจากภาวะดื้อต่ออินสุลิน (insulin resistance) และมีความบกพร่องในการผลิตอินสุลิน (relative insulin deficiency) เบาหวานจากการตั้งครรภ์ (gestational DM) เบาหวานที่มีสาเหตุเฉพาะ (specific DM) เช่นมีความผิดปกติทางพันธุกรรม
      - อาการแสดงของโรคเบาหวาน
        1)ถ่ายปัสสาวะจํานวนมาก(polyuria)
        2) ดื่มน้ํามาก (polydipsia)
        3) น้ําหนักลด (weight loss)
        4) รับประทานอาหารมากขึ้น (polyphagia)
      - ภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวาน แบ่งได้เป็น2ประเภท
        1) ภาวะแทรกซ้อนเรื้อรัง
        2) ภาวะแทรกซ้อนเฉียบพลัน
      - การรักษาเบาหวาน
        
        การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (Lifestyle modification)
        
        การใช้ยาควบคุมระดับน้ําตาลในเลือด
        
        การสูบบุหรี่
        
        การมาตรวจตามนัด
      - ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาลผู้ป่วยโรคเบาหวาน -ผู้ป่วยและญาติมีความวิตกกังวล เกี่ยวกับการดําเนินของโรคและการรักษา -เสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนเรื้อรัง เนื่องจากขาดความรู้ในการควบคุมโรคเบาหวาน -เสี่ยงต่อการบาดเจ็บ/มีแผลที่เท้าเนื่องจากการไหลเวียนเลือดลดลงและมีการเสื่อมของประสาทส่วนปลาย -เสี่ยงต่อการไม่สามารถควบคุมระดับน้ําตาลให้คงที่เนื่องจากพร่องความรู้เกี่ยวกับการดูแลตนเอง -เสี่ยงต่อการติดเชื้อง่ายเนื่องจากเม็ดเลือดขาวทํางานได้ไม่ดี
    - - 1.4.1 ภาวะ Hyperthyroidism ภาวะ Hyperthyroidism หมายถึง ภาวะที่ระดับไทรอยด์ฮอร์โมนในร่างกายสูงขึ้นจากต่อมไทรอยด์ผลิตและหลั่งฮอร์โมนออกมามากขึ้น ส่วนคําว่า Thyrotoxicosis หรือภาวะไทรอยด์เป็นพิษหมายถึง อาการและอาการแสดงที่เกิดจากการที่ระดับไทรอยด์ฮอร์โมนมากเกินไป สาเหตุของภาวะไทรอยด์เป็นพิษคือภาวะhyperthyroidism,thyroiditis,การรับประทานฮอร์โมนไทรอยด์มากเกินไป
        
        อาการและอาการแสดงของภาวะ Thyrotoxicosis ระบบทั่วไปและผิวหนัง: น้ําหนักตัวลดลง, เหงื่อออกมาก, ขี้ร้อน, ผิวหนังอุ่นชื้น ชุ่มและเนียน ซีด ฝ่ามือแดงอาจมีอาการร้อนวูบวาบเป็นช่วงๆ พบเส้นเลือดฝอยเล็กๆบริเวณใบหน้าหรือหน้าอก, อาจมีผิวหนังเข้มขึ้น รอยด่างขาว (Vitiligo) มวลไขมันและกล้ามเนื้อลดลง ตาโปน (Exophthalmos) ซึ่งอาจเป็นข้างเดียวหรือ 2 ข้างก็ได้ ผมบางเส้นเล็ก ผมร่วง การเปลี่ยนแปลงของเล็บโดยมีการแยกของฐานเล็บ (onycholysis) หรือ Plummer’s nails ระบบหัวใจและหลอดเลือด:เหนื่อยง่าย,ใจสั่นชีพจรเต้นเร็วโดยเฉพาะขณะพัก(restingtachycardia) หัวใจเต้นผิดจังหวะที่พบบ่อยได้แก่ atrial fibrillation และ atrial flutter โดยเฉพาะผู้ป่วยสูงอายุ ความดันเลือดซิสโตลิคสูงขึ้น ทําให้ Pulse pressure กว้าง ระบบทางเดินหายใจ:เหนื่อยง่ายหายใจไม่สุดโดยเฉพาะเวลาออกกําลังซึ่งเกิดจากกล้ามเนื้อช่วยการหายใจอ่อนแรง, ความยืดหยุ่นของปอดลดลง รวมทั้งจากการทํางานของหัวใจเปลี่ยนแปลง, หายใจเสียงดัง (stridor) เสียงหวีด หรือเสียงแหบจากต่อมไทรอยด์ที่มีขนาดโตและกดอวัยวะข้างเคียง ในบางรายหลอดเลือดดํา jugular มีการโป่ง เกิดเลือดคั่งและหน้าแดง (plethora) ระบบประสาทและกล้ามเนื้อ:อารมณ์เปลี่ยนแปลงหงุดหงิดตื่นเต้นง่ายหลุกหลิกตกใจง่ายสมาธิและความจําไม่ดี นอนไม่หลับ มือสั่นเมื่อให้เหยียดแขนและมือออกไปข้างหน้า อาจมีศีรษะสั่น ตัวสั่น ระบบทางเดินอาหาร:หิวบ่อยกินจุถ่ายอุจจาระบ่อยกลืนลําบากซึ่งเกิดจากการบีบตัวของกล้ามเนื้อคอลดลงหูรูดของหลอดอาหารส่วนต้นปิดไม่ได้หรือได้ไม่เต็มที่โดยอาจเกิดจากต่อมไทรอยด์มีขนาดใหญ่ บางรายมีอาการตับโต ตาเหลืองตัวเหลือหากมีภาวะวิกฤตจากไทรอยด์ฮอร์โมนเป็นพิษ ระบบสืบพันธุ์: ระจําเดือนน้อยลงหรือขาดประจําเดือน เกิดภาวะมีบุตรยาก ส่วนในเพศชายจะมีความต้องการทางเพศลดลง มีเต้านมโตขึ้น เมตะบอลิสมของกระดูก: กระบวนการสร้างกระดูก (Bone Formation) และสลายกระดูก (Bone Resorption) สูงขึ้น แต่กระบวนการสลายกระดูกมากกว่า ส่งผลทําให้เกิดโรคกระดูกพรุน
        
        การรักษาภาวะ hyperthyroidism การเลือกวิธีการรักษา ต้องพิจารณาปัจจัยด้านอายุ ขนาดของต่อม thyroid ความรุนแรงของโรค ระยะเวลาการดําเนินโรค โรคอื่นที่เป็นร่วมด้วย วิธีการรักษา hyperthyroidism มี 3 วิธี คือ 1.รับประทานยา ระยะยาว: ในผู้ที่อายุน้อยอาการไม่มาก, ต่อมไม่โตมาก,เป็นมาไม่นาน 2.การรักษาโดยการผ่าตัด: ในที่อายุน้อย, ต้อมโตมาก, อาการอยู่ในขั้นปานกลางถึงรุนแรง 3.การรักษาโดยให้radioactiveiodine:ในวัยกลางคน,อาการขั้นปานกลางถึงรุนแรง,รักษาด้วยยาแล้วไม่หาย, มีโรคอื่นแทรกซ้อน, ต่อม thyroid โตปานกลาง
      - 1.4.2 ภาวะ Hypothyroidism ภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมนเป็นภาวะที่เกิดขึ้นเนื่องจากต่อมไทรอยด์สร้างและหลั่งไทรอยด์ฮอร์โมนออกมาไม่เพียงพอกับความต่องการของร่างกาย ทําให้การเผาผลาญและการผลิตความร้อนในร่างกายลดลง ภาวะนี้เกิดขึ้นได้ทุกกลุ่มอายุ พบบ่อยในเพศหญิงอายุ 30-60 ปี ในกรณีที่เกิดขึ้นในเด็กเรียกว่า cretinism และในกรณีที่เกิดในผู้ใหญ่ เรียกว่า myxedema
        
        สาเหตุ Hypothyroidism แบ่งเป็น
        1.autoimmunethyroiditisหรือเรียกHashimoto’sdiseaseคือการที่ระบบภูมิคุ้มกัน ของร่างกาย ทําลายต่อมไทรอยด์
        2.จากสารหรือยาบางชนิด ได้แก่ lithium, iodine compound, amiodarone และกลุ่ม antithyroid drugs
        
        ได้รับสาร iodine ไม่เพียงพอ
        4.การรักษาด้วยการฉายแสงในผู้ป่วยมะเร็งเช่นมะเร็งบริเวณศีรษะคอและต่อมนํ้าเหลือง
        
        เกิดภายหลังการรักษา hyperthyroidism
        
        ผู้สูงอายุจากการมี atrophy of thyroid gland
        
        สาเหตุจากโรคอื่นเช่น scleroderma
        
        การรักษา ภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมนมักเป็นชนิดถาวรและต้องรักษาในระยะยาว จุดประสงค์ของการรักษาที่สําคัญเพื่อชดเชยการขาดไทรอยด์ฮอร์โมนเพื่อการทํางานของระบบต่างๆ กลับคืนสู่ภาวะปกติ1.ไม่ใช้ยาลดภาวะเครียดเพิ่มอาหารไฟเบอร์สูงดูแลการขับถ่ายผิวหนังการทํากิจกรรม 2. ใช้ยา ได้แก่ ยาไทรอยด์ฮอร์โมน levothyroxine (T4) ควรรับประทานตอนเช่าอย่างต่อเนื่อง อาการเริ่มดีขึ้น 2-3 สัปดาห์ แนะนําให้สังเกตอาการ hyperthyroidism ,angina หรือ myocardial infarction โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ โรคหลอดเลือดหัวใจ ความดันโลหิตสูง ,ไตเสื่อม , โรคเบาหวาน 3. การผ่าตัด เมื่อก่อนไทรอยด์มีขนาดใหญ่ขึ้น
    - - 1.5.1 ภาวะ Hyperparathyroidism ภาวะที่มีการหลั่ง paratyroid hormone (PTH) มาก ทําให้การเผาผลาญของกระดูกผิดปกติ โดยมีการเคลื่อนของแคลเซียมในกระดูกเข้ามาในเลือด ส่งผลให้แคลเซียมในเลือดสูง กระดูกหักและเกิดการสะสมของแคลเซียมในเนื้อเยื่อ เกิดนิ่วในไต ไตวาย ตับอ่อนอักเสบ แผลในกระเพาะ
        
        ภาวะแทรกซ้อนของ Hyperparathyroidism คือ Hypercalcemic crisis เมื่อ serum calcium>15mg/dlมีผลต่อระบบประสาทและไตได้ซึ่งต้องได้รับสารน้ําและยาเพื่อลดระดับแคลเซียมในเลือด
        
        การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะHyperparathyroidism - เสี่ยงต่อการได้รับบาดเจ็บ การหักของกระดูกจากการมีแร่ธาตในกระดูกลดลง -มีความบกพร่องของการขับถ่ายปัสสาวะจากการมีแคลเซียมในเลือดสูงและhyperphosphatemia/ปวดขณะปัสสาวะเนื่องจากมีนิ่วในทางเดินปัสสาวะ- มีภาวะทุพโภชนาการ ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอเนื่องจากคลื่นไส้อาเจียน -ท้องผูกเนื่องจากผลข้างเคียงของแคลเซียมในเลือดสูง-เสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากภาวะ hypercalcemia , renal calculi
      - 1.5.2 ภาวะ Hypoparathyroidism การพร่อง PTH มักเกิดหลังผ่าตัดต่อมไทรอยด์ หรือภายหลังการฉายแสงที่ลําคอ ภาวะ นี้จะมีผลทําให้กระดูก ลําไส้และท่อไตลดการดูดซึม Ca ลง เกิดภาวะ Hypocalcemia และ hyperphosphatemia ผู้ป่วยจะชา ชัก ตะคริว bronchospasm laryngeal spasm , Trousseau’s sign ,dysphagia, anxiety, EKG เปลี่ยนแปลง และมี Chvostek’s sign
        
        การรักษา 1.ไม่ใช้ยาให้รับประทานอาหารที่แคลเซียมสูงฟอสฟอรัสต่ําดื่มน้ํามากๆเลี่ยงอาหารที่มีออกซาเลทสูง 2. ใช้ยาวิตามินดี ช่วยดูดซึมแคลเซียม ,ยาขับปัสสาวะ ถ้าแคลเซียมต่ําอย่างรุนแรงให้ calcium gluconate ทาง IV ช้าๆ > 10 นาที ป้องกันหัวใจหยุดเต้นจาก Hypercalcemia และระวังในผู้ป่วยที่ได้รับยา digitalis
        
        การพยาบาลผู้ป่วยHypoparathyroidism-เสี่ยงต่อการชักจากแคลเซียมในเลือดต่ํา/การเกิดอุบัติเหตุจากการหดเกร็งกล้ามเนื้อจากแคลเซียมในเลือดต่ํา -ติดตามV/S,reflex,EKG,ชักดูแลการได้รับยาเพิ่มแคลเซียม-เตรียมอุปกรณ์ intubation , tracheostomy ,Ca carbomate IV - แนะนําเรื่องอาหารและการรับประทานยา
    - - 1.6.1 กลุ่มอาการคุชชิ่ง (Cushing’s syndrome)กลุ่มอาการที่เกิดจากมีกลูโคคอร์ติคอยด์โดยเฉพาะคอร์ติซอลออกฤทธิ์มากผิดปกติ มักเกิดจากมีการสร้างคอร์ติซอลมากเกินปกติจนคอร์ติซอลในเลือดสูงผิดปกติและการหลั่งคอร์ติซอลผิดปกติคํานี้ต่างจากคําว่า Cushing disease จะหมายถึง เนื้องอกของต่อมใต้สมองทําให้มีการหลั่ง ACTH มากผิดปกติ สาเหตุ 2 กลุ่ม ได้แก่ 1) ร่างกายได้รับ glucocorticoid มากเกินปกติจากการรับประทาน corticosteroid ปริมาณมาก ติดต่อกันเป็นเวลานานเชาน ในโรคภูมิต้านทานตนเอง หรือใช้สมุนไพรที่มี steroid ผสม เช่น ยาลูกกลอน 2) ร่างกายสร้าง glucocorticoid มากเกินปกติ เป็นสาเหตุที่พบได้น้อย สามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม เช่นเนื้องอกหรือมะเร็งadrenalgland,pituitaryglandหรือการมีเนื้อเยื่อหลั่งACTH(มีectopicACTHsecretion)เช่นจากมะเร็งของปอดหรือไทรอยด
        
        ภาวะแทรกซ้อนของกลุ่มอาการคุชชิ่งhyperglycemia , hypernatremia , hypertension , compression fracture จาก osteoporosis
        
        ข้อวินิจฉัยการพยาบาล
        -เสี่ยงต่อภาวะน้ําเกิน
        
        เสี่ยงต่อการบาดเจ็บเกิดอุบัติเหตุจากการกล้ามเนื้ออ่อนแรง กระดูกหัก -ภาพลักษณ์เปลี่ยนแปลง(กระดูกผิดรูป,ผิวบาง,จ้ําเลือด,หน้าบวม,หลังหนอก)เนื่องจากการรกระจายของไขมันผิดปกติ/ การเปลี่ยนแปลงของผิวหนัง
        
        เสี่ยงต่อการติดเชื้อเนื่องจากการตอบสนองต่อการอักเสบเปลี่ยนแปลง/ภูมิคุ้มกันบกพร่อง
      - 1.6.2 ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่อง (Adrenal insufficiency, AI) ภาวะบกพร่องของการหลั่งฮฮร์โมนคอร์ติซอลจากที่การทํางานของต่อมหมวกไตชั้นนอกทํางานได้น้อยลงทําให้มีปริมาณฮอร็โมนที่สร้างจากต่อมนี้รวมถึงอัลเดอสเตอโรนต่ํา ส่งผลให้เกิดอาการแสดงต่าง ๆ ภาวะนี้แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ตามตําแหน่งการเกิดพยาธิสภาพ คือ 1.) ต่อมหมวกไตบกพร่องแบบปฐมภูมิ (Primary AI) เป็นความผิดปกติที่เกิดจากพยาธิสภาพของ adrenal cortex หากบกพร่องแบบเรื้อรัง เรียกว่า chronic primary adrenal insufficiency หรือ Addison’s disease สาเหตุที่พบได้บ่อย คือ autoimmune adrenalitis และ tuberculosis ส่วนสาเหตุอื่น ๆ เช่น adrenal hemorrhage , adrenalectomy, systemic fungal infection, metastatic carcinoma, amyloidosis, เป็นต้น 2.) ต่อมหมวกไตบกพร่องแบบทุติยภูมิ (Secondary AI) เป็นความผิดปกติที่เกิดจากพยาธิสภาพของไฮโปธาลามัสหรือต่อมใต่สมองส่วนหน้าซึ่งควบคุมการทํางานของ adrenal ทําให้การสร้างฮอร์โมน CRH และ ACTH ลดลงตามลําดับ สาเหตุของ secondaryAIเช่นการรักษาด้วยยาglucocorticoidเป็นระยะเวลานานมีผลกดการทํางานของhypothalamus-pituitary-adrenal (HPA) axis เมื่อไม่ได้รับหรือหยุดยา ทําให้ขาดฮอร็โมน cortisol สาเหตุอื่น ๆได้แก่ เนื้องอก การผ่าตัดหรือการฉายรังสีของต่อมใต้สมอง
        
        ภาวะแทรกซ้อนของภาวะ AI คือ ภาวะวิกฤติที่เรียกว่า Addison’s crisis/Addisonian crisis
        
        การรักษา Adrenal insufficiency
        -ให้Cortisol replacement: ให้ Prednisolone 5-3.5 mg/d ให้ aldersterone ในรูปของ Fludrocortisones 0.05-0.1 mg/d ในภาวะฉุกเฉินให้ Hydrocortisol 20-30 mg/d
        -ให้อาหารโซเดียมสูงโพแทสเซียมต่ําดื่มน้ํามากขึ้นเลี่ยงภาวะเครียด
        
        ข้อวินิจฉัยการพยาบาล
        -หัวใจเต้นผิดจังหวะ/อาจได้รับอันตรายจากภาวะ Hyperkalemia
        
        เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุจากกระบวนการคิดเปลี่ยนแปลง/ความดันโลหิตต่ํา
        
        อาจได้รับอันตรายจากภาวะ hypoglycemia
        
        การทํากิจกรรมลดลง/ เสี่ยงอุบัติเหตุจากกล้ามเนื้ออ่อนแรง
        -อาจได้รับอันตรายจากการใช้ยา/พร่องความรู้ เกี่ยวกับการดูแลตนเอง