Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ - Coggle Diagram
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ
การประเมินภาวะสุขภาพผู้ป่วยที่มีภาวะผิดปกติของต่อมไร้ท่อ
การซักประวัติ
ข้อมูลส่วนบุคคล
เพศ อายุเป็นข้อมูลพื้นฐานที่สําคัญ โรคระบบต่อมไร้ท่อบางชนิด เกิดขึ้นในบุคคลที่อายุต่างกัน เช่น ผู้สูงอายุมี Glucose tolerance ลดลง เกิดภาวะ hyperglycemia และเป็นโรคเบาหวานได้
ประวัติการเจ็บป่วยในปัจจุบัน อาการสําคัญ
กลุ่มที่ 1 หิวบ่อย กระหายน้ําบ่อย บวม มีอาการร้อนหรือหนาวมากกว่าปกติ:โรคเบาหวาน ไทรอยด์
กลุ่มที่ 2 รูปร่างใหญ่และสูงขึ้น: โรคเกี่ยวกับต่อมใต้สมอง
กลุ่มที่ 3 กระดูกและกล้ามเนื้อ ปวดหรือกดเจ็บ: โรคต่อมพาราไทรอยด์
กลุ่มที่ 4 ตาโปน คอโต ใจเต้นเร็วหรือเชื่องช้า อ่อนแรง: โรคต่อมไทรอยด์
ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต
การติดเชื้อต่างๆ เช่น การติดเชื้อวัณโรค เชื้อรา ประวัติเบาหวาน, โรคต่อมหมวกไต ประวัติการ ใช้ยาลดความดันโลหิต ยาสเตียรอยด์ ยาเม็ดคุมกําเนิด การสูบบุหรี่และการดื่มสุรา
ประวัติบุคคลและครอบครัว
ภาวะอ้วน ลงพุงและเบาหวาน
แบบแผนสุขภาพที่เกี่ยวข้อง
แบบแผนที่ 1 การรับรู้และการดูแลสุขภาพ เช่น การดื่มสุรา บุหรี่ ผลน้ําตาลในเลือด
แบบแผนที่ 2 การเปลี่ยนแปลงภาวะโภชนาการ เช่น การรับประทาน ดื่มน้ํา การกลืน ลําบาก น้ําหนัก
แบบแผนที่ 3 การขับถ่าย เช่น ปัสสาวะบ่อย ปริมาณมาก เป็นตอนกลางคืน ถ่ายอุจจาระผิดปกติ
แบบแผนที่ 4 การทํากิจกรรม เช่น ความทนต่อกิจกรรม อ่อนเพลีย เหนื่อยล้า
แบบแผนที่ 5 การพักผ่อน เช่น พักได้หรือไม่ มีเหงื่อออกมากตอนกลางคืน หรือ ไม่
แบบแผนที่ 6 การรับความรู้สึก เช่น ความจําเป็นอย่างไร อาการปวดศีรษะ ปวดข้อ การมองเห็น
แบบแผนท่ี 7 การรับรู้อัตมโนทัศน์ เช่น อารมณ์กลัว วิตกกังวล ความเครียด อาการลุกลี้ลุกลน
แบบแผนที่ 8 บทบาทและสัมพันธภาพ เช่น การเจ็บป่วยที่สัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงในครอบครัว
แบบแผนที่ 9 เพศและการเจริญพันธุ์ เช่น ประจําเดือน ความต้องการทางเพศผิดปกติ
แบบแผนที่ 10 ความเครียดและการปรับตัว ที่มีต่อภาวะโรค
แบบแผนที่ 11 ความเชื่อเกี่ยวกับสุขภาพ เป้าหมายในการดําเนินชีวิต
การตรวจร่างกาย
การประเมินสัญญาณชีพ (Vital signs)
อุณหภูมิสูงพบใน ภาวะ hyperthyroidism, pheochromocytoma, diabetic ketoacidosis, Adrenal Cancer และภาวะอุณหภูมิต่ำ พบใน hypothyroidism, hypoglycemia
ชีพจร เร็ว พบใน ภาวะ hyperthyroidism และภาวะชีพจรช้า พบในภาวะ hypothyroidism
อัตราการหายใจ ช้าน้อยกว่า 14 ครั้ง/นาที พบในภาวะ hypothyroidism
ความดันโลหิต กรณคี วามดันสูง > 140/90 mmHg พบใน pheochromocytoma,Hyperthyroidism, Acromegaly, Cushing’s syndrome, ถ้ามีความดันต่ำพบในภาวะ Addison’s disease
การตรวจสภาพร่างกายทั่วไป
ตั้งแต่ศีรษะจรดเท่า, ระดับความสูง, น้ําหนักตัว, ค่า BMI , โครงสร้างของร่างกาย, รอบเอว, มวล กล้ามเนื้อ
การตรวจตามระบบต่างๆ
ใบหน้า เช่น คาง/หน้าผากยื่น ภาวะ Acromegaly, มีใบหน้ากลม บวม (moon face) ตาโปน (Exophthalmos)
ลําคอ คลํา ดู ต่อมไทรอยด์ ฟังเสียง bruit ถ้าไทรอยด์โต ดูเส้นเลือดดํา jugular, ดูว่ามี buffalo hump
ผิวหนัง ดู ภาวะ Hypo/hyperpigmentation วงด่างของผิวหนัง (vertiligo), striae ที่เต้านม หรือท้อง เชื้อราแผลหายช้า จ้ำเลือด จุดเลือดออกอุณหภูมิความชื้นความตึงตัว ความหยาบของผิวหนัง เล็บผิดปกติ
การกระจายของขน เช่นขนดก (hirsutism) ผมร่วง การเปลี่ยนแปลงของผม ลักษณะอวัยวะ เพศ
รีเฟลกซ์ ถ้าเพิ่มขึ้นพบในภาวะ Hyperthyroidism, ถ้าลดลงพบใน hypothyroidism
การรับความรู้สึกของแขนขาเทียบกัน 2 ข้าง ถ้าลดลงพบได้ใน DM, hypothyroidism, Acromegaly
การประเมินการตรวจทางห้องปฏิบัติการและการตรวจพิเศษ
อาศัยผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ เช่น เลือด ปัสสาวะ หรอื การตรวจพิเศษดูการตอบสนองของ ต่อมไร้ท่อ (Suppression or stimulation test) และการตรวจพิเศษ เช่น การตรวจทางรังสีวิทยา เช่น X ray , CT ,MRI
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ
เนื้องอกของต่อมใต้สมอง (Pituitary tumor หรือ Pituitary adenoma )
อาการและอาการแสดง
การที่เนื้องอกกดเบียดอวัยวะข้างเคียง (Mass effect) หากเนื้องอกขนาดใหญ่มักกดเบียด ประสาทตาทําให้การมองเห็นผิดปกติ หรืออาจทําให้เกิดภาวะความดันภายในกะโหลกศีรษะสูง
การพร่องฮอร์โมน (Hormonal insufficiency) เนื้องอกรบกวนการสร้างฮอร์โมนต่าง ๆ ของ ต่อมใต้สมอง ทําให้มีอาการและอาการแสดงจากการพร่องฮอร์โมนแต่ละชนิด
เนื้องอกสร้างฮอร์โมนมากเกินปกติ (Hormonal hypersecretion) ทําให้เกิดอาการและ อาการแสดงได้หลายรูปแบบ เช่น acromegaly, Cushing syndrome หรือไทรอยด์เป็นพิษ
การรักษาเนื้องอกของต่อมใต้สมอง
การผ่าตัด
การผ่าตัดแบบเปิดกะโหลก (transcranial approach)
การผ่าตัดผ่านกระดูกสฟีนอยด์ (transsphenoidal approach)
การรักษาทางยา
ให้ฮอร์โมนทดแทน: hydrocortisone, thyroid hormone, growth hormone, pitressin, estrogen และ androgen
รังสีรักษา (Radiation therapy)
ภาวะผิดปกติของต่อมใต้สมองส่วนหลัง: DI, SIADH
ภาวะเบาจืด (Diabetes insipidus, DI)
อาการและอาการแสดง
ปัสสาวะมาก ประมาณ 5-20 ลิตรต่อวัน หรอื ถ่ายปัสสาวะทุก 1⁄2 -1 ชั่วโมง
กระหายน้ํามาก ดื่มน้ํามาก อ่อนเพลีย กล้ามเนื้ออ่อนแรง ฉุนเฉียวง่าย ปวดศีรษะ
ขาดน้ํา: ผิวหนังแห้ง น้ําหนักลด เบื่ออาหาร ท้องผูก
ปัสสาวะมีความถ่วงจําเพาะต่ำ (Sp.gr < 1.005)
หัวใจเต้นเร็ว หรอื อาจถึง shock ถ้าให้น้ําทดแทนไม่ทัน
การรักษา
ให้ vasopressin และ vasopressin tannate ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ หรือให้ lypressin โดยพ้นทางจมูก
ภาวะ Syndrome of Inappropriate ADH Secretion (SIADH)
การรักษา SIADH
การจํากัดน้ํา (Fluid restriction)
สารน้ําทางหลอดเลือดดํา ชนิด normal saline
รักษาสาเหตุของ SIADH เช่น โรคมะเร็ง
การให้ หากชักหรือหมดสติ ควรรักษาด้วย hypertonic (3%) saline
การให้ยาขับปัสสาวะ furosemide 1 mg/Kg
การพยาบาลผู้ป่วยโรคเบาหวาน (Diabetes mellitus)
อาการแสดงของโรคเบาหวาน
ถ่ายปัสสาวะจํานวนมาก (polyuria)
ดื่มน้ํามาก (polydipsia)
น้ําหนักลด (weight loss)
รับประทานอาหารมากขึ้น (polyphagia)
การรักษาเบาหวาน
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (Lifestyle modification)
การควบคุมอาหาร
การออกกําลังกาย
การใช้ยาควบคุมระดับน้ําตาลในเลือด
ยาเม็ดลดน้ําตาลในเลือด
ยาฉีดอินซูลิน
ยาฉีด GLP-1 analog หรือ GLP-1 receptor agonists
การสูบบุหรี่
แนะนําให้หยุดสูบบุหรี่ รวมยาสูบรูปแบบอื่นหรือบุหรี่ไฟฟ้า
การมาตรวจตามนัด
ภาวะผิดปกติของต่อม Thyroid
ภาวะ Hyperthyroidism
อาการและอาการแสดงของภาวะ Thyrotoxicosis
ระบบทั่วไปและผิวหนัง: น้ําหนักตัวลดลง, เหงื่อออกมาก, ขี้ร้อน, ผิวหนังอุ่นชื้น ชุ่มและเนียน ซีด ฝ่ามือแดงอาจมีอาการร้อนวูบวาบเป็นช่วงๆ
ระบบหัวใจและหลอดเลือด: เหนื่อยง่าย, ใจสั่น ชีพจรเต้น เร็วโดยเฉพาะขณะพัก (resting tachycardia)
ระบบทางเดินหายใจ: เหนื่อยง่าย หายใจไม่สุด โดยเฉพาะเวลาออกกําลังซ่งึ เกิดจากกล้ามเนื้อ ช่วยการหายใจอ่อนแรง
ระบบประสาทและกล้ามเนื้อ: อารมณ์เปลี่ยนแปลง หงุดหงิด ตื่นเต้นง่าย หลุกหลิก
ระบบทางเดินอาหาร: หิวบ่อย กินจุ ถ่ายอุจจาระบ่อย กลืนลําบาก
ระบบสืบพันธุ์: ระจําเดือนน้อยลงหรือขาดประจําเดือน เกิดภาวะมีบุตรยาก ส่วนในเพศชายจะมีความต้องการทางเพศลดลง มีเต้านมโตขึ้น
เมตะบอลิสมของกระดูก: กระบวนการสร้างกระดูก (Bone Formation) และสลายกระดูก (Bone Resorption) สูงขึ้น
การรักษาภาวะ hyperthyroidism
รับประทานยาระยะยาว:ในผู้ที่อายุน้อยอาการไม่มาก,ต่อมไม่โตมาก,เป็นมาไม่นาน
การรักษาโดยการผ่าตัด:ในที่อายุน้อย,ต่อมโตมาก,อาการอยู่ในขั้นปานกลางถึงรุนแรง
การรักษาโดยให้ radioactive iodine: ในวัยกลางคน, อาการขั้นปานกลางถึงรนุ แรง, รักษา ด้วยยาแล้วไม่หาย, มีโรคอื่นแทรกซ้อน, ต่อม thyroid โตปานกลาง
ภาวะ Hypothyroidism
การรักษา
ไม่ใช้ยา ลดภาวะเครยี ด เพิ่มอาหารไฟเบอร์สูง ดูแลการขับถ่าย ผิวหนัง การทํากิจกรรม
ใช้ยา ได้แก่ ยาไทรอยด์ฮอร์โมน levothyroxine (T4)
การผ่าตัด เมื่อก่อนไทรอยด์มีขนาดใหญ่ขึ้น
การผ่าตัด Thyroidectomy
ภาวะผิดปกติต่อม Parathyroid
ภาวะ Hyperparathyroidism
การรักษา
ให้อาหารแคลเซียมต่ำ วิตามมินดีต่ำ ดื่มน้ํา 2-3 ลิตร/วัน ให้ฟอสเฟตเพิ่ม เพื่อลดการสลายกระดูก
ผ่าตัดเอาเนื้องอกออก (subtotal parpthyroidectomy )
ภาวะ Hypoparathyroidism
การรักษา
ไมใช้ยา ให้รับประทานอาหารที่แคลเซียมสูง ฟอสฟอรัสต่ำ ดื่มน้ํามากๆเลี่ยงอาหารที่มีออกซาเลทสูง
ใช้ยาวิตามินดี ช่วยดูดซึมแคลเซียม ,ยาขับปัสสาวะ ถ้าแคลเซียมต่ำอย่างรุนแรงให้ calcium gluconate ทาง IV ช้าๆ > 10 นาที ป้องกันหัวใจหยุดเต้นจาก Hypercalcemia และระวังใน ผู้ป่วยที่ได้รับยา digitalis
ภาวะผิดปกติของต่อมหมวกไต (Adrenal gland)
กลุ่มอาการคุชชิ่ง (Cushing’s syndrome)
สาเหตุ 2 กลุ่ม
ร่างกายได้รับ glucocorticoid มากเกินปกติจากการรับประทาน corticosteroid ปริมาณ มาก ติดต่อกันเป็นเวลานาน เช่น ในโรคภูมิต้านทานตนเอง หรือใช้สมุนไพรที่มี steroid ผสม เช่น ยา ลูกกลอน
ร่างกายสร้าง glucocorticoid มากเกินปกติ
ภาวะต่อมหมวกไตบกพร่อง (Adrenal insufficiency, AI)
ต่อมหมวกไตบกพร่องแบบปฐมภูมิ (Primary AI)
ต่อมหมวกไตบกพร่องแบบทุติยภูมิ (Secondary AI)