Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ความผิดปกติทางจิตใจในระยะหลังคลอด , image - Coggle Diagram
ความผิดปกติทางจิตใจในระยะหลังคลอด
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด
(postpartum depression)
ภาวะเบี่ยงเบนทางอารมณ์ ความคิด
การรับรู้ของบุคคลนั้นๆ ที่มีผลทำให้พฤติกรรมเปลี่ยนไปจากเดิม ทั้งทางด้านร่างกาย จิตใจและอารมณ์
อาการและอาการแสดง
รู้สึกเศร้า หดหู่ เซื่องซึม วิตกกังวล
อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย หงุดหงิด โมโห ขาดความสนใจตนเอง
อาการรุนแรง
หวาดระแวง ประสาทหลอน เช่น หูแว่ว พฤติกรรมแปลกประหลาด วุ่นวายผิดแปลก
สาเหตุและปัจจัยส่งเสริม
ความเครียดด้านจิตใจ (psychological stress)
ปัญหาความยุ่งยากในชีวิต เช่น การเป็นหม้าย แยกกันอยู่ ไม่ได้รับความเห็นใจ
ความเครียดทางด้านสังคม(social stress)
สตรีวัยรุ่นต้องพักการเรียน ยังพึ่งพาบิดามารดา ไม่สามารถจัดการปัญหาที่เกิดขึ้น
ความเครียดทางร่างกาย(biological stress)
การเปลี่ยนแปลงของต่อมไร้ท่อ ระดับฮอร์โมน เอสโตรเจน โปรเจสเทอโรน และ corticotrophin releasing hormone ในระยะหลังคลอดจะลดต่ำลงทันที
ผลกระทบต่อภาวะสุขภาพของมารดาและทารก
ต่อมารดาหลังคลอดและครอบครัว
มารดาหลังคลอดมีพฤติกรรม
การทำร้ายตัวเอง เช่น ดื่มสุรา สูบบุหรี่ เสพสารเสพติด หรือการฆ่าตัวตาย
มารดาหลังคลอดสูญเสียความสนใจในชีวิตสมรส โดยเฉพาะเรื่องเพศสัมพันธ์
มารดาหลังคลอดจะสูญเสียสมรรถภาพทางร่างกาย จากการพักผ่อนไม่เพียงพอ
ผลกระทบต่อทารก
ร้อยละ 10-16 จะมีความผิดปกติทางจิตแบบจิตเภท เมื่อโตเป็นผู้ใหญ่
ร้อยละ 10-30 มีความผิดปกติทางจิตใจอื่นๆ เช่น มีปัญหาการเข้าสังคมกับเพื่อน
การเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน(estrogen) โปรเจสเทอโรน(progesterone) มีผลต่อสารสื่อประสาท เซโรโทนิน (serotonin ระดับฮอร์โมนที่ลดต่ำลง จะส่งผลให้ เซโรโทนิน ลดต่ำลงด้วย
โรคจิตหลังคลอด(postpartum psychosis)
สาเหตุและปัจจัยส่งเสริม
มีบุคลิกภาพแปรปรวนอยู่ก่อนแล้ว
มีความเครียดขณะตั้งครรภ์ และขากการสนับสนุนจากบุคคลรอบข้าง และอาจมีปัญหาเศรษฐกิจ
มีประวัติเป็น bipolar มีโอกาสที่จะเป็นโรคนี้ สูงกว่าสตรทั่วไป ร้อยละ 40
มีประวัติบุคคลในครอบครัว ญาติใกล้ชิดป่วยด้วยอาการ bipolar
เคยมีประวัติโรคจิตหลังคลอด
ผลกระทบต่อภาวะสุขภาพของมารดาและทารก
3.รู้สึกผิดว่าตนเองมีอารมณ์เศร้าในช่วงเวลาที่ควรมีความสุข
4.รู้สึกห่างเหินต่อบุตร ซึ่งอาจเกิดจากอาการไม่สบายหรือจากการถูกแยกออกจากบุตร
2.ขาดความสนใจทางเพศ อาจเป็นสาเหตุการหย่าร้าง
5.อาจทำร้าย หรือฆ่าทารก(infanticide) เนื่องจากมีอาการวิกลจริตไปชั่วคราว และไม่มีความสามารถรู้ผิดชอบชั่วดี
1.สูญเสียสมรรถภาพทางร่างกาย จากความผิดปกติในการพักผ่อนนอนหลับ เบื่ออาหาร น้ำหนักลดลงอย่างรวดเร็ว
อาการและอาการแสดง
1.อาการนำ เริ่มด้วยความไม่สุขสบายก่อน อาการแรกๆ ที่พบบ่อยคือ นอนไม่หลับ บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง ขาดความสนใจในสิ่งแวดล้อมรอบตัว กระสับกระส่าย
2.อาการโรคจิต หลังจากนั้น อาจมีอารมณ์ซึมเศร้า หรืออารมณ์ดีแบบไม่สมเหตุสมผล อารมณ์จะเปลี่ยนแปลงเร็วมาก อาจมีอาการโรคจิตหรือวิกลจริตร่วมกับความผิดปกติของอารมณ์
แนวทางการรักษา
1.การรักษาโดยไม่ใช้ยา
ได้ผลดีในภาวะซึมเศร้าหลังคลอด
การรักษาด้วยไฟฟ้า (electroconvulsive therapy, ECT)
การทำจิตบำบัด (psychotherapy)
การปรับพฤติกรรมด้วยความคิด(cognitive behavioral therapy, CBT)
การรักษาโดยใช้ยา
1.ยากลุ่ม SSRIs เป็นยา
ที่มีผลต่อระดับ serotonin ในสมอง
ยากลุ่ม SNRIs และ NDRIs เช่น Bupropion, Mirtazapine
3.ยากลุ่ม TCAs ใช้กรณีที่มีอาการรุนแรง หรือรักษาด้วย SSRIs และ SNRIs ไม่ได้ผล ยากลุ่มนี้มีผลต่อจำนวนสารสื่อประสาทในสมอง เช่น amitriptyline, clomipramine
พบได้น้อย ประมาณ ร้อยละ 0.09 แต่อาการมักรุนแรง เริ่มใน 2-3 วันแรกหลังคลอด อาจพบอาการของโรคได้ภายใน 1 เดือนแรกหลังคลอด ผู้ที่เป็นรุนแรงอาจมีอาการวิกลจริต
การพยาบาล 3 ระยะ
2.การพยาบาลในระยะคลอด
2.การดูแลสตรีที่มีความผิดปกติทางจิตใจในระยะหลังคลอด รับฟังปัญหาต่างๆ ของมารดาหลังคลอด (emotional support) พร้อมทั้งให้คำแนะนำ
3.การพยาบาลเพื่อป้องกันการเกิดความผิดปกติทางจิตใจในระยะหลังคลอด โดยใช้โปรแกรม “NURSE Program”
1.การประเมินหลังคลอด ประเมินภาวะซึมเศร้าของมารดาหลังคลอด เพื่อลด และป้องกันภาวะซึมเศร้าของมารดาหลังคลอด
3.การดูแลต่อเนื่องหลังจำหน่าย
การประเมินภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นกับทารก ประเมินการเจริญเติบโตของทารก
2.การส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังคลอดและทารก การทบทวนความรู้
ในการดูแลตนเอง เช่น อาหาร การพักผ่อน
1.การประเมินภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นกับมารดาหลังคลอด เช่น การเข้าอู่ของมดลูก แผลฝีเย็บ
ประเมินทักษะความสามารถในการดูแลทารก การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
1.การพยาบาลในระยะตั้งครรภ์
เริ่มตั้งครรภ์ ต้องไปฝากครรภ์เพื่อรับคำแนะนำในการปฏิบัติตัว ป้องกัน รักษาโรคที่อาจเกิดขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์
สอนสุขภาพจิตศึกษา (psycho education)
การเฝ้าระวังและการคัดกรอง(screening)หาปัจจัยส่วนบุคคล และครอบครัว ที่มีผลต่อการเกิดภาวะซึมเศร้า