III. NHỮNG QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
1. Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại
a) Khái niệm chất và khái niệm
lượng
b) Mối quan hệ giữa sự thay đổi về
lượng và sự thay đổi về chất
c) Ý nghĩa phương pháp luận
2. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập
a) Khái niệm các mặt đối lập, mâu
thuẫn, sự thống nhất và đấu tranh
của các mặt đối lập
b) Mâu thuẫn là nguồn gốc của sự
vận động và sự phát triễn
c) Phân loại mâu thuẫn
d) Ý nghĩa phương pháp luận
3. Quy luật phủ định của phủ định
a) Khái niệm phủ định và phủ định biện chứng
b) Nội dung của quy luật phủ định
của phủ định
c) Ý nghĩa phương pháp luận
Chất
Chỉ tính quy định khách quan vốn có của sự vật, hiện tượng.
Sự thống nhất hữu cơ các thuộc tính nói rõ sự vật là gì.
Phân biệt nó với các sự vật hiện tượng khác
Được biểu hiện qua các thuộc tính: cơ bản và không cơ bản
Đặc điểm cơ bản
Thể hiện tính ổn định tương đối của sự vật hiện tượng
Mỗi sự vật, hiện tượng có nhiều chất
Lượng
Chỉ tính quy định vốn có của sự vật, hiện tượng
Phương diện: Trình độ, số lượng, tốc độ và nhịp điệu vận động và phát triển của sự vật hiện tượng
Đặc điểm cơ bản
Tính khách quan
Chiếm vị trí nhất định trong không gian và tồn tại trong thời gian nhất định
Mang tính trừ lượng và khái quát
Sự thay đổi về lượng tất yếu sẽ dẫn đến sự thay đổi về chất của sự vật hiện tượng
Chất mới ra đời lại có sự tác động trở lại lượng của sự vật hiện tượng
Độ
Khoảng thời gian
Sự thay đổi về lượng chưa làm thay đổi về chất
Điểm nút
Tại đó sự thay đổi về lượng sẽ tất yếu dẫn đến sự thay đổi về chất
Bước nhảy
Sự chuyển hóa tất yếu trong quá trình phát triển của sự vật
Phân loại
Quy mô và nhịp điệu của bước nhảy: Toàn bộ và cục bộ
Thời gian của sự thay đổi về chất: Đột biến và dần dần
Coi trọng 2 tiêu chí về phương diện Lượng và Chất
Từng bước tích lũy về Lượng để thay đổi về Chất
Tránh 2 khuynh hướng tả khuynh và hữu khuynh
Vận dụng linh hoạt các hình thức bước nhảy
Mặt đối lập
Là những mặt, những yếu tố,..
Khuynh hướng, tính chất trái ngược nhau
Mâu thuẫn
Mối liên hệ thống nhất, đấu tranh, chuyển hóa lẫn nhau của các mặt đối lập.
Thống nhất của các mặt đối lập
Nương tựa và làm tiền đề cho nhau tồn tại
Tác động ngang nhau, cân bằng nhau
Giữa các mặt đối lập có sự tương đồng
Đấu tranh của các mặt đối lập
Chỉ sự tác động qua lại theo khuynh hướng bài trừ, phủ định lẫn nhau giữa chúng
Là nguồn gốc của sự phát triển
Căn cứ vào quan hệ giữa các mặt đối lập
Mâu thuẫn mang tính khách quan, phổ biến
Phải tôn trọng, thừa nhận mâu thuẫn
Phân tích cụ thể từng loại mâu thuẫn
Đề ra được phương pháp giải quyết mâu thuẫn đó
Nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn
Mâu thuẫn bên trong
Mâu thuẫn bên ngoài
Căn cứ vào ý nghĩa
Mâu thuẫn cơ bản
Mâu thuẫn không cơ bản
Căn cứ vào vai trò của mâu thuẫn
Mâu thuẫn chủ yếu
Mâu thuẫn thứ yếu
Căn cứ vào tính chất của lợi ích quan hệ giữa các giai cấp
Mâu thuẫn đối kháng
Mâu thuẫn không đối kháng
Mâu thuẫn = sự thống nhất+ đấu tranh của các mặt đối lập
Ban đầu mâu thuẫn chỉ là sự khác nhau cơ bản , ngày càng phát triển dẫn đối lập.
Thống nhất và mâu thuẫn không thể tách rời. Sự vận động và phát triển thống nhất giữa tính ôn định và thay đổi
Phủ định
Phủ định biện chứng
Phạm trù triết học dùng để chỉ sự phụ định tự thân, là mắt khâu trong quá trình dẫn tới sự ra đời sự vật mới, tiến bộ hơn sự vật cũ
Sự thay thế sự vật này bằng sự vật khác trong quá trình vận động và phát triển
Đặc trưng của phủ định biện chứng
Tính khách quan
Tính kế thừa
Sự phát triển của sự vật thông qua quá trình phủ định (mang tính chu kỳ)
chỉ ra khuynh hướng tiến lên của sự vận động của sự vật, hiện tượng
sự thống nhất giữa tính tiến bộ và tính kế thừa của sự phát triển
giúp nhận thức đúng về xu hướng của sự phát triển
giúp nhận thức đầy đủ hơn về sự vật, hiện tượng mới, ra đời phù hợp với quy luật phát triển
Cần ủng hộ sự vật, hiện tượng mới, tạo điều kiện cho nó phát triển hợp với xu thế vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng mới
Sự phát triển không diễn ra theo đường thẳng (theo mô hình "Xoáy ốc")
Tính chu kỳ của sự phát triển - Từ 1 điểm xuất phát qua nhiều lần phủ định, sự vật như quay lại điểm xuất phát - Nhưng trên cơ sở cao hơn
Khuynh hướng
Phát triển đi lên
Diễn ra theo đường "Xoáy ốc" quanh co phức tạp