1. เต้านมอักเสบ (mastitis)

เต้านมอักเสบ เกิดจากท่อน้ำนมอุดตัน หรือเต้านมคัดตึงไม่ได้รับการแก้ไขและเกิดการติดเชื้อ ทำให้เต้านมบางส่วนหรือทั้งหมดตึง เจ็บปวด บวมแดง ร้อน ไม่สุขสบาย มีไข้

เต้านมที่เป็นฝีหนอง(breast abscess) เกิดจากเต้านมอักเสบแล้วไม่ได้รับการรักษา หรือหัวนมแตกติดเชื้อลามเข้าไปในเต้านม ทำให้ตึง เจ็บปวด มีไข้

การอักเสบติดเชื้อของเต้านม เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ส่วนใหญ่เป็นเชื้อ staphylococcus aureus ซึ่งพบบริเวณผิวหนัง เชื้อผ่านเข้าทางหัวนมที่แตก หรือบาดแผลของเต้านม มักเกิดในมารดาหลังคลอดที่ให้นมบุตร เต้านมมีการขยายมาก น้ำนมคั่ง เต้านมคัดตึง

อาการและอาการแสดง

การพยาบาล

1.การพยาบาลเพื่อป้องกันการติดเชื้อที่เต้านม

1.3 สวมเสื้อชั้นในขนาดเหมาะสมพยุงเต้านมไว้

1.4 ให้บุตรอมหัวนมอย่างถูกวิธี อมให้ลึกถึงลานนม เมื่อจะเอาหัวนมออกจากปากทารกให้กดปลายคาง หรือ ใส่นิ้วก้อยระหว่างเหงือกบนและล่างเพื่อให้ทารกอ้าปาก จึงดึงหัวนมออก

1.5 เปลี่ยนท่าในการให้นมบ่อยๆ เพื่อไม่ให้แรงกดจากการดูดของทารกลงบนส่วนใดส่วนหนึ่งของหัวนมมากเกินไป

1.6 ถ้ามีอาการคัดเต้านมบ่อยขึ้น บีบน้ำนมออกให้ลานนมอ่อนนุ่ม และนวดเต้านมเบาๆก่อนให้ทารกดูด

1.7 ถ้าหัวนมแตก ต้องรีบรักษา อาจใช้ nipple shield ครอบขณะให้ทารกดูดนมมารดา

1.1 ล้างมือทุกครั้งที่จะสัมผัสเต้านม

1.2 ทำความสะอาดเต้านม หัวนม เช็ดคราบที่ติดหัวนมออกให้หมดด้วยน้ำสะอาด หลีกเลี่ยงการใช้สบู่หรือสารอื่นที่ทำให้หัวนมแห้ง

  1. การพยาบาลเพื่อช่วยเหลือขณะมีการอักเสบติดเชื้อ

2.1 ลดการกระตุ้นเต้านม และหัวนมบริเวณที่มีการติดเชื้อ รักษาความสะอาด ใช้ความร้อนเป่า(อาจใช้ที่เป่าผม) เพื่อให้การไหลเวียนของเลือดและน้ำนมดี ลดความเจ็บปวด อาจช่วยให้น้ำนมออกมาโดยการปั๊มน้ำนมหรือการใช้มือบีบ แต่ไม่ให้นวดเต้านม

2.2 กรณีเต้านมอักเสบ ให้ทารกดูดต่อไปได้ แต่ถ้าเป็นฝีให้งดดูดข้างนั้นและบีบน้ำนมออก ให้ทารกดูดเต้านมข้างที่ปกติ และรอให้แพทย์อนุญาตให้กลับมาดูดข้างที่เป็นฝี

2.3 ให้ยาปฏิชีวนะ ยาแก้ปวด ตามแผนการรักษา

2.4 สวมเสื้อชั้นในขนาดเหมาะสม หรือพันผ้าพยุงเต้านม (supporting binding) ระวังไม่ให้รัดแน่นเกินไป

2.5 รายที่เปิดแผลเพื่อระบายหนองออก ต้องทำความสะอาดแผลด้วยน้ำเกลือวันละ 2 ครั้ง

2.6 แนะนำรักษาความสะอาดร่างกาย การส่งเสริมสุขภาพให้ร่างกายกลับสู่สภาพปกติโดยเร็ว

เริ่มจากคัดตึงเต้านมอย่างรุนแรง ปวดเต้านมมาก ถ้าไม่ได้รับการแก้ไข จะมีอาการหนาวสั่น ไข้สูงอย่างรวดเร็ว ไข้ 38.3-40 ํC ชีพจรเร็ว มีการคั่งของน้ำนม น้ำนมไหลออกน้อยลง เต้านมแดงร้อน แข็งตึง ขยายใหญ่ กดเจ็บ ปวดเมื่อยตามตัว ปวดศีรษะอาจหนาวสั่น