Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Өсімдік жасушалары және олардың органоидтары - Coggle Diagram
Өсімдік жасушалары және олардың органоидтары
Өсімдік жасушаларының жануар жасушасынан айырмашылығы
Жануар жасушасы 1 – Пероксисома, 2 – Жасушалық мембрана, 3 – Ядро, 4 – Ядрошық, 5 – Митохондрия, 6 – Эндоплазмалық тор, 7 – Гольджи аппараты, 8 – Хромасома, 9 – Ядро қабығы, 10 – Центриоли, 11 – Лизосома, 12 – Цитоплазма
Өсімдік жасушасы 1- наружная клеточная мембрана 2-вакуоль 3-ядро 4-ядрошық 5- жұмсақ эндоплазмалық тор 6-бүдір эндоплазмалық тор 7-Гольджи аппараты 8- митохондрия 9-рибосома 10-хлоропласт 11-хромопласт 12-крахмалдық дән 13-лизосома 14-плазмодесма
Қалың, тығыз, жасунықты (целлюлозалы) қабықша тек өсімдік жасушасында болады. Ол өсімдіктің пішінін өзгертуге кедергі жасайды. Жануарлар жасушасындағы жарғақша (қабықша) өте жұқа цитоплазма қабатының тығыздалуынан пайда болған. Сондықтан жануарлар пішінін өзгертіп, қозғалады.
:Жануарлар жасушасында пластидтер болмайды, дайын ағзалық заттармен қоректенеді. Өсімдіктер пластидтері арқылы ағзалық зат түзеді.
Ірі вакуольдер (латынша «уасиш» - қуыс) өсімдіктерде болады, ал жануарлардың тек бір жасушалы қарапайым түрлерінде (асқорыту, жиырылғыш вакуольдер) ғана болады.
Жануарлар жасушасында центриоль болады. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің жасушаларында центриоль болмайды.
Жасуша теориясы
жасуша - барлық тірі организмдердің құрылымы мен дамуының негізгі бірлігі ; барлық организмдердің клеткалары, өмірдің негізгі көріністері, химиялық құрамы құрылымындары бір-біріне ұқсас; Әр бір жасуша түп нұсқа,яғни ата-ана арқылы көбейеді Тіндер бір-бірімен тығыз байланысқан,реттеу жүйелеріне бағынған органдардан тұрады.
Жасушаның құрылымдық компоненттері Жалпы белгілері Ерекшеліктері Жануар жасушасы Өсімдік жасушасы Жасуша органоидтары: Жануар жасушасы мен өсімдік жасушасын салыстыру Эукариот жасушасы мен прокариот жасушасы
1838ж. Т.Шлейден өсімдіктер тіндері жасушалардан тұратынын тұжырымдады. – 1839ж. М.Шванн жануарлар тіндері жасушалардан тұрады,Жасушалар барлық тірі организмдердің құрылымдық және функционалдық негізі болып табылады деп тқжырымдады. Теодор ШваннМаттиас Шлейден
Органоидтары
Голджи аппараты
Құрамы Мембрана қуысы және омен байланысқан көпіршіктер Қызметі Органикалық заттардың жинақталуы Органикалық заттардың « Қаптама »түрі Органикалық заттардың жою Лизосомалардың қалыптастыру Гольджи аппараты
Эндоплазмалық тор
Эндоплазмалық тор Тегіс Бұдыр Құрамы 1 мембрана пішіні: Қуыс Канал Труба Мембрана бетінде – рибосома боладыміндеттері: рибосомаларды пайдалана отырып органикалық заттарды синтездейді
Ядро
Ядро барлық эукариоттар жасушасында кездеседі, тек эритроциттер мен сүтқоректілерден басқакейбір біржасушалыларда екі жасушасы бар,бірақ жасушада бір ғана ядро боады.ядро әдетте шар немесе жұмыртқа тәріздес болады; өлшемі (10–20 мкм) ол ең үлкен орган болып табылады. Ядро Қызметі : Зат амасу процесінің реттелуі, Мұрагерлік ақпараттың сақталуы және и ее воспроизводство, РНҚ синтезі, Робосомалар жиынтығы (рибосомалық белок + рибосомалық РНК)
Плазмалық мембрана
Сыртқы плазмалық мембрананыңқұрамы мен құрылымы Интегралды белок холестерол фосфолипидтер Сыртқы белок Олигосахаридті шеткі қатар
Митохондрия
Митохондрия Құрамы мен құрылысы: – 2 Мембраны Сыртқы Ішкі Матрикс (внутреннее полужидкое содержимое, включающее ДНК, РНК, белок и рибосомы) Міндеттері: Міндеттері: – АТФ ситезі – Синтез собственных органических веществ, – Образование собственных рибосом
Пластидтер
Құрамы 2 мембранадан Сыртқы Ішкітиклокоидті мембраналардан жиналған хлорофиллі бар граналар Матрикс құрамында белок ДНҚ РНҚ-сы бар ішкі жартылай сұйықтық Қызметі : АТФ синтезіАТФ синтезі Көмірсулар синтезіКөмірсулар синтезі Жеке белоктардың биосинтезіЖеке белоктардың биосинтезі Пластид лейкопласттар хлоропласттар хромопласттар
Лизасома
Құрылысы : Дөңгелек пішінді көпіршіктер (сыртында– мембрана, ішінде – фермент) Қызметі : Органикалаық заттарды бөлу, Өлі жасушалар органеллаларының жою, Жұмсалған жасушаларының бұзылуы. лизосома
Рибосома
Құрамы : РНК (рибосомалық) Белок Қызметі : Қызметі : Ол белок биосинтезін ( амин қышқылдары ақуыз молекулаларының құрастыруын ) қамтамасыз етеді. Мембранасыз органелла Рибосомалар
Цитоплазма
ядроны қоршап жатқан Жасуша бөлігі. Оның құрамындағы химиялық макро және микроэлементтерден күрделі органикалық қосылыстар (ақуыздар, көмірсулар, липидтер, нуклеин қышқылдары, гормондар, ферменттер, витаминдер, тағы басқа) және минералдық заттар түзіледі.
Жасуша
Жасуша ядросының құрамындағы әмбебап органоидты хромосома, ал цитоплазма құрамындағыларды –
рибосома,
митохондрия,
эндоплазмалық тор,
Гольджи кешені,
лизосома,
клеткалық мембрана деп атайды.
Жасуша өз алдына жеке организм ретінде (бактерияда, қарапайымдарда, кейбір балдырлар мен саңырауқұлақтарда) немесе көп жасушалы жануарлар, өсімдіктер және саңырауқұлақтардың тіндері мен ұлпаларының құрамында кездеседі.
тірі организмдердің (вирустардан басқа) құрылымының ең қарапайым бөлігі, құрылысы мен тіршілігінің негізі; жеке тіршілік ете алатын қарапайым тірі жүйе.
Жаңа туған жас сәбилерде – 2×1012 Жасуша, ал ересек адамның организмінде – 1014 Жасуша болса, организмнің кейбір тіндерінде Жасуша саны өмір бойына тұрақты болады. Жасушаның тірі заты – протоплазма.
Жасушаның диаметрі 0,1 – 0,25 мкм-ден (кейбір бактерияларда) 155 мм-ге (түйеқұстың жұмыртқасы) дейін жетеді. Көпшілік эукариотты организмдер Жасушасының диаметрі 10 – 100 мкм шамасында.
Тек вирустардың тіршілігі жасушасыз формада өтеді.
«Жасуша» терминін ғылымға 1665 жылы ағылшын жаратылыстанушысы Р.Гук (1635 – 1703) енгізген. Тіршілікті Жасуша тұрғысынан зерттеу – қазіргі заманғы биологиялық зерттеулердің негізі.
Ол биол. мембраналармен (жарғақтармен) шектелген биополимерлердің тәртіптелген құрылымдық жүйелері – цитоплазма және ядродан тұрады.
Жасушаның қызметі
Плазмалық жарғақша жасушаның ішіне қажетті заттарды оңай өткізіп, зиянды заттарды өткізбейді;
Жарғақша арқылы жасуша қоршаған ортамен қатынас жасайды. Әр түрлі заттар тек жасушаның ішіне ғана өтпей, көршілес жасушаларға да өтеді. Қатар жатқан екі жасушаның цитоплазмалары саңылау арқылы бір-біріне өтеді.
Жасушаның ішіндегі барлық қоректік заттар мен кажетсіз өнімдер жарғақша арқылы өтеді. Плазмалық жарғақшаның өте жұқарған жерінде жұқалтырлы ұсақ тесікшелер - шұрықтар болады. Заттардың барлығы осы шұрықтар арқылы өтеді.
