Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

CHU KỲ TB, CHẾT TB THEO CHƯƠNG TRÌNH, KIỂM SOÁT CHU KỲ TB - Coggle Diagram

- - - - vật chất DT
        
        có thể tăng hoạt khôn tăng
        
        trong hoặc trước phân bào
      - chia phân bào tương
- - - - Tế bào tăng trưởng và chuẩn bị tái bản DNA
        
        Tổng hợp mạnh các protein và RNA
        Đầu G1: Cyclin D + CDK4 💨 Phức Cyclin D/CDK4
        Cuối G1: Cyclin E + CDK2 💨 Phức Cyclin E/CDK2
        
        NST = sợi nhiễm sắc chromatin mức xoắn 2 d = 30 nm THÁO XOẮN
        
        💨 PHIÊN MÃ & TỔNG HỢP PROTEIN
      -  Quyết định thời gian của cả CKTB.
        
        G1 dài: Tb gan (≈ 1 năm).
        
        Tb TK: kéo dài suốt đời.
        
        G1 ngắn: Tb phôi sớm, tb gốc, tb ung thư.
      - Cuối giai đoạn G1 _ Có 1 điểm giới hạn R (Restriction Point)
        
        Nếu tế bào ngừng tăng trưởng và không phân chia 💨 Tb dừng trước điểm R và đi vào gđ G0 (nghỉ).
        
        Vd: Tb nơron TK luôn ở G0
        
        Nếu có tổn thương DNA 💨 Tb vào G0 💨 Chỉ sửa chữa DNA (không tái bản DNA).
        
        Nếu ở G0 không sửa chữa DNA 💨 Apoptosis
      - HAI CON ĐƯỜNG HÌNH THÀNH KHỐI U
        
        Gen tiền ung 💨 Gen sinh ung 💨 Protein sinh ung 💨 hình thành khối u
        Gen đè nén u 💨 Bất hoạt chức năng 💨 Không: sửa chữa DNA và Apotosis 💨 Gen đột biến nào đó được nhân đôi qua các CKTB 💨 hình thành khối u
    - - Tái bản DNA
        
        Các protein vẫn được tổng hợp:
        Histon H1 + sợi DNA 💨 Sợi chromatin.
        Cyclin A + CDK2 💨 Phức Cyclin A/CDK2.
        💨 Tái bản DNA và nhân đôi sợi nhiễm sắc.
        
        Sự tái bản DNA ở tế bào Eukaryote
        
        Không cùng lúc ở chỗ:
        
        + Vùng dị nhiễm sắc tái bản muộn. Vùng nguyên nhiễm sắc tái bản nhanh.
        
        Tế bào người nữ 46,XX có 2 NST X:
        
        1 NST X tái bản ở gđ S sớm (nhanh 2,5 h).
        
        Còn lại tái bản ở gđ S muộn 💨 VẬT THỂ BARR
      - Thời gian tương đối hằng định (≈ 8h) ở mọi loại tb
      - Sự biến đổi của trung thể
        
        nhân đôi trung tử 💨 hai trung thể trưởng thành + vùng quanh trung thể 💨 miền tổ chức ống ti thể (MTOC)
    - - Chuẩn bị cho thời kỳ M.
        
        tổng hợp các protein cần cho thời kỳ M
        Cyclin B + CDK1 💨 Phức Cyclin B/CDK1
        💨 Thúc đẩy nhanh quá trình phân bào (G2  M).
        
        Ngừng phiên mã các gen.
        
        Phá hủy vỏ nhân trong M.
        
        Giúp NST co ngắn (kỳ đầu).
        
        Thành lập thoi phân bào.
        
        Sự biến đổi của trung thể
        
        hai trung tử con bắt đầu kéo dài và trưởng thành _ cuối G2 💨 tách nhau ra khi kết thúc G2 và bước vào thời kỳ phân chia M
  - - - nhân:
        
        a. Kỳ đầu (Prophase)
        
        Sợi 30 nm (mức xoắn 2) xoắn cuộn 💨 Sợi 300 nm (kép) (mức xoắn 3)
        
        Hai trung thể tiến về 2 cực tế bào 💨 Hình thành thoi phân bào
        
        Gồm 3 loại ống vi thể
        
        Ống vi thể cực (Polar microtubules)
        
        Ống vi thể tâm động (Kinetochore microtubules)
        
        Ống vi thể sao (Aster microtubules)
        
        b. Trước kỳ giữa (Promet.)
        
        Vỏ nhân tan rã và bám theo các sợi chromatin trong thời kỳ M
        
        Thoi phân bào chiếm vị trí trung tâm tế bào.
        
        Đầu (+) của các OVT tâm động đính vào tâm động
        💨 Các NST kép di chuyển từ từ vào trung tâm tb.
        
        Ty thể ngừng di động.
        
        LNC phân cắt thành nhiều túi nhỏ rải rác ngoài thoi phân bào.
        
        c. Kỳ giữa (Metaphase)
        
        Các NST (kép) có dạng siêu xoắn (1.400 nm) (2xcromatit) , tập trung ổn định trên mp xích đạo của thoi phân bào.
        
        Trên ống vi thể có các protein vận động:
        
        Dynein: di chuyển về đầu (–) của ống vi thể.
        
        Kinesin: ...........................(+)........................
        
        thoi phân bào có cấu trúc ổn định và được tổ chức gồm:
        
        ống vi thể cực: From hai trung thể 💨 2 chùm ống vi thể 💨lồng với nhau 💨quả bóng bầu dục
        
        ống vi tâm động: liên kết với tâm động của mỗi NST kép sau khi vỏ tan 💨 tách thành 2 nửa đối lập nhau tại đường xích đạo của TB = 1 hàng NST kép ở kỳ giữa
        
        d. Kỳ sau (Anaphase)
        
        Ống vi thể tâm động bị rút ngắn dần do sự phân tán các phân tử tubulin, gián tiếp kéo NST về 2 cực.
        
        Ống vi thể cực bị kéo dài thêm, tương tác với nhau 💨 Gián tiếp đẩy 2 cực tế bào xa hơn nữa.
        
        Ống vi thể sao cũng bị kéo về 2 cực tế bào.
        
        Chức năng của các protein vận động:
        
        Protein Cohesin
        
        Do Cohesin bị thủy phân, 2 chromatid tách rời và bị kéo về 2 cực tế bào với tốc độ bằng nhau.
        
        Cơ chế thủy phân Cohesin ở kỳ giữa
        
        1 more item...
        
        2 chromatid (NST kép) liên kết nhau bởi protein Cohesin.
        
        GỒM 4 ĐƠN VỊ TẠO VÒNG:
        
        2 đơn vị SMC: Smc1 và Smc3.
        
        2 đơn vị Non-SMC (Kleisin):
        - Ở NP: Scc1 và Scc3
        - Ở GP: Rec8 và Scc3
        
        tổng hợp mạnh ở G1, có dạng vòng bao quanh toàn bộ 2 chromatid (mỗi NST kép) tại G2
        
        KIỂM SOÁT
        
        Mad2 (Mitotic arrest deficient 2), Securin: là các loại protein ức chế.
        
        SAC (Spindle Assembly Checkpoint): Yếu tố kiểm soát sự tập họp các thoi.
        
        APC (Anaphase Promoting Complex): Phức hợp khởi động vào Anaphase.
        
        + Dynein: vừa kéo NST và vừa kéo các ống vi thể sao đi về 2 cực
        
        + Kinesin: nối dài và đẩy ống vi thể cực 💨 2 cực xa nhau hơn
        
        3 lực xảy ra ở kỳ sau
        
        Lực trượt giữa các OVT cực đẩy 2 cực TB ra xa
        
        Lực kéo tác động trực tiếp lên 2 cực TB xa nhau
        
        Sự rút ngắn của OVT tâm động kéo các NST con về mỗi cực, chủ yếu ở tâm động
        
        protein condensin
        
        Là một phức hợp gồm 5 đơn vị protein tạo vòng:
        
        2 đơn vị SMC: SMC2 và SMC4.
        
        3 đơn vị Non-SMC (Kleisin): CAP-G; CAP-H và CAP-D
        
        Xuất hiện từ KĐ và duy trì đến hết KS ở thời kỳ M.
        
        Vào KĐ, phức hợp M-CDK phosphoryl hóa đơn vị Kleisin từ sự thủy phân ATP 💨 Condensin hoạt động bằng cách khóa chặt từng vòng chromatin (300 nm) mức xoắn 3.
        
        Các Condensin kế cận liên kết với nhau 💨 Vòng Condensin 💨 Xếp thành chồng dính nhau và gấp khúc tiếp tục 💨 Sợi chromatid (700 nm) (cromatit) ở KG.
        
        CHỨC NĂNG
        
        Giúp các NST co ngắn tối đa (ở KG), tạo điều kiện cho các NST đơn phân ly đồng đều về 2 cực tb (ở KS).
        
        Các ống vi thể tâm động sẽ biến mất hẳn khi 2 nhóm chromatid về đến mỗi cực tế bào.
        
        e. Kỳ cuối (Telophase)
        
        Các NST đơn tập hợp tại mỗi cực tb 💨 Tháo xoắn dần. (do sự khử phosphoryl hóa ở các đơn vị Kleisin của mỗi Condensin).
        
        Hạch nhân hình thành.
        Vỏ nhân tái lập do:
        
        LNSC ráp lại.
        
        Các mảnh bám theo các sợi chromatin
        
        Phân chia bào tương (Cytokinesis)
        
        Ở tế bào ĐV:
        
        Xuất hiện 1 vòng co thắt là các phân tử actin và myosin gắn vào mặt trong của màng sinh chất tại vị trí mpxđ.
        💨 Chia tế bào mẹ thành 2 tế bào con.
        
        Ở tế bào TV:
        
        Hình thành 1 tấm phân cách (ở giữa) là các ống vi thể và các nang Golgi chứa các polysaccarid 💨 Vách Cellulose.
        💨 Chia đôi tế bào mẹ thành 2 tb con.
- - - - Giai đoạn Leptotene (Sợi mảnh)
        
        Các NST kép bắt đầu xoắn vặn 💨 Dạng sợi mảnh.
        Mỗi cặp chromatid chị em tạm thời gắn vào vỏ nhân ở 2 đầu mút.
      - Giai đoạn Zygotene (Tiếp hợp)
        
        Các cặp NST kép (300nm) (mức xoắn 3 _ siêu xoắn) tương đồng tiếp hợp tương ứng cùng với nhau một cách chính xác.
        
        Sự tiếp hợp là h.động của 1 phức hợp tiếp hợp.
        
        Phức hợp tiếp hợp giống như 1 cái thang dài giữa 2 NST tương đồng 💨 cách nhau 100 nm.
        
        Trên phức hợp tiếp hợp có các hạt tái tổ hợp, có liên quan đến hoạt động trao đổi chéo giữa các chromatid
      - Giai đoạn Pachytene (Co ngắn)
        
        Các cặp NST kép tương đồng tiếp tục co ngắn 💨 Sợi dày hơn.
        
        Có sự bắt chéo của các chromatid không phải chị em
        
        💨 Sự trao đổi chéo
        
        (là sự trao đổi các đoạn gen tương ứng giữa 2 NST tương đồng)
        
        sự trao đổi chéo
        
        Sự trao đổi chéo xảy ra ở vùng chiasma.
        Synapsis là sự bắt cặp giữa các NST kép tương đồng, một cặp NST kép tương đồng có phức hợp tiếp hợp hoàn chỉnh
      - Giai đoạn Diplotene (Tách đôi)
        
        Các cặp NST kép vẫn tiếp tục co ngắn, dày hơn và bắt đầu tách nhau ra. Thấy rõ từng cặp NST kép nhưng vẫn còn:
        
        Dính nhau tại những điểm TĐC.
        
        Gắn 2 đầu tại vỏ nhân.
      - Giai đoạn Diakinesis (Hướng cực)
        
        Các cặp NST kép tiếp tục co ngắn, tách khỏi vỏ nhân.
        
        Mỗi cặp NST kép gồm 4 chromatid vẫn dính nhau ở các điểm TĐC.tại những điểm TĐC.
      - Vào cuối kỳ đầu I
        
        Vỏ nhân và hạch nhân biến mất.
        
        Thoi phân bào đã được hình thành.
        
        Các cặp NST kép bắt đầu đính trên thoi phân bào.
    - - Kỳ giữa I
        
        Các cặp NST kép tương đồng xếp tập trung thành hàng trên mpxđ của thoi phân bào.
      - Kỳ sau I
        
        Mỗi NST kép tương đồng tách ra đi về 2 cực tb.
        
        Hai chromatide chị em vẫn còn dính nhau ở tâm
    - - Các NST kép tập trung ở mỗi cực tb.
      - Vỏ nhân tái lập, bào tương phân chia.
      - Hai tb con được hình thành, mỗi tb con có n NST kép.
  - - - sự sinh tinh
        
        Là sự biến đổi: Tinh nguyên bào 💨 Tinh trùng trong tinh hoàn bắt đầu từ lúc dậy thì 💨 Cuối đời
        
        Tinh nguyên bào 2. Tinh bào I
        
        Tinh bào II 4. Tinh tử 5. Tinh trùng
        
        Tb sinh dục
        
        Tb Sertoli
        
        Tb Leydig
        
        Gồm 2 giai đoạn:
        
        Hình thành tinh tử.
        
        Biệt hóa tinh trùng.
        
         Gđ sau sinh: Các tế bào mầm sinh dục đều ngủ tiềm sinh.
         Đến tuổi dậy thì: Tăng sinh liên tục 💨 Cuối đời.
        Ở vùng sinh sản: Các tb mầm sd lần lượt bước vào NP tạo ra:
        2 TNB A1 💨 4 TNB A2 , 8 TNB A3 , ….. và cuối cùng (không thể NP nữa) 💨 Các TNB B.
        Các TNB B tăng trưởng và phát triển tạo Tinh bào I (2n).
        Ở vùng chín: Tinh bào I (2n) bước vào GP: Tinh bào I (2n) 💨 Tinh bào II (n) 💨 Tinh tử (n).
        
        Trong phân bào GN:
        
        Các tb sinh dục tiến về phía lòng ống sinh tinh tạo tinh tử.
        
        Sự phân chia bào tương xảy ra không triệt để 💨 Các tinh tử ở dạng thể hợp bào.
        
        Sau đó, chúng tách rời nhau và biệt hóa tạo ra các loại tinh trùng.
      - sự sinh trứng
        
        Là sự biến đổi Noãn nguyên bào 💨 Noãn trưởng thành xảy ra trong buồng trứng, qua các loại nang trứng:
        
        Nang nguyên thủy 4. Nang thứ cấp
        
        Nang sơ cấp 5. Nang trưởng thành
        
        Nang sơ cấp đặc 6. Hoàng thể
        
         Giai đoạn: Trước sinh 💨 Trước dậy thì:
        Buồng trứng bé gái chứa các noãn nguyên bào (2n). Các Noãn nguyên bào nguyên phân nhiều lần và tăng kích thước 💨 Các noãn bào I (là Nang ng.thủy2nđơn) và không được tạo mới sau sinh. Các noãn bào I vào GPI và bị dừng ở Diplotene của KĐI (NST dạng chổi đèn) 💨 Ngủ tiềm sinh
        
         Đến tuổi dậy thì:
        Đa số nang nguyên thủy thoái hóa. Qua từng tháng, số ít nang nguyên thủy (NB I) còn lại lần lượt phát triển thành nang sơ cấp (NB I)_2n_kép 💨 Nang thứ cấp (NBI)._2n_kép
        
        Vào giữa mỗi chu kỳ (28 ngày), nhờ hormone FSH giúp Nang thứ cấp (NB I) đi hết GPI vào GPII và phát triển thành Nang trưởng thành (NB II)_n_kép 💨 Bị dừng lại kỳ giữa II.
        
        Hiện tượng rụng trứng:
        Nhờ hormone LH, Nang trưởng thành phóng N.bào II (đang dừng ở KGII) ra khỏi buồng trứng và đi vào ống dẫn trứng để chờ tinh trùng đến thụ tinh. Nếu có thụ tinh: N.bào II mới hoàn tất được GPII. 💨 Noãn trưởng thành (Noãn chín, Trứng chín).
- - - - GP 💨 4 TB đơn bội (n) 💨 3 TB tiêu biến
        
        TB còn lại 💨 NP 3 lần 💨 8 TB đơn (n) 💨 trong túi phôi
        
        1 noãn bào (n)
        
        2 trợ bào (n)
        
        2 nhân cực (n)
        
        3 TB đối cực (n)
        💨 1 noãn bào + 2 nhân cực (n) 💨 thụ tinh tạo hợp tử mới 💨 còn lại tiêu biến
    - - GP 💨 4 TB đơn bội (n) 💨 NP 1 lần 💨 mỗi hạt phấn 2 TB đơn bội (n) =
        
        TB sinh dưỡng
        
        TB sinh dục
        Sau thụ phấn 💨 hạt phấn nảy mầm
        
        💨 TB sinh dưỡng 💨 ống phấn
        
        💨 TB sinh dục 💨 phân chia nguyên nhiễm 1 lần 💨 2 tinh tử (n) 💨 theo ống phấn 💨 đến bầu nhụy (nữ)
    - - đực I + noãn bào 💨 hạt mầm về sau
        
        đực II + 2 nhân cực (n) 💨 phôi nhữ tam bội (3n)
- - - -  Phát triển: phôi, thần kinh, hệ thống MD
         Sửa chữa hư hại DNA và vết thương
    - - GIAI ĐOẠN ĐẦU: tb mất nước, co lại, tách khỏi các tb lân cận. Chất nhiễm sắc cô đặc, nhân phân mảnh với đoạn DNA 50- 200 kb.
      - GIAI ĐOẠN GIỮA: endonucleases tách DNA giữa các nucleosome thành nhiều phân đoạn DNA khoảng 180bp.
      - GIAI ĐOẠN CUỐI: mảnh DNA và các loại bào quan được đóng gói vào trong các túi nhỏ, nảy chồi trên màng tế bào, hình thành những thể apoptotic. Thể apoptotic được các tế bào lân cận và đại thực bào bao bọc lại giúp loại bỏ.
- - - - Pro-apoptotic (Bax, Bad và Bid): bào tương
        Anti-apoptotic (Bcl-2 và Bcl-xL): ty thể
- - - - Khởi động bởi tín hiệu gây chết, gồm bước:
        
        Chất gắn + thụ thể 💨 kích hoạt pro-caspase 8
        
        Caspase 8 💨 kích hoạt pro-caspase 3
        
        Caspase-3 khởi phát quá trình apoptosis
- - - - G1 -cyclin kiểm soát cuối G1 qua điểm R
        
        o Cyclin D + Cdk 4/6 💨 giúp tổng hợp Cyclin E
      - G1 /S-cyclin kích hoạt Cdk cuối G1 vào S
        
        o Cyclin E + Cdk 2 💨 giúp tế bào vào pha S
      - S-cyclin kích hoạt Cdk khởi động X2 DNA
        
        o Cyclin A + Cdk 2 💨 giúp sao chép DNA
      - M-cyclin kích hoạt Cdk thực hiện phân bào
        
        o Cyclin B + Cdk 1 💨 giúp tb vào M và đến k.sau
        
        Cyclin B - Cdk 1 phosphoryl hóa protein lamine ởmàng trong của vỏ nhân dẫn đến phá vỡ vỏ nhân
  - - -  MPF = Cdk + Cyclin  kích hoạt phân bào MPF mất hoạt tính, tế bào vào pha G0 / Apoptosis
  - - -  p16: đặc hiệu phức hợp cyclin D-Cdk4/6
      -  p21, p27: ức chế nhiều loại Cdk (Cdk2, 4 …)
- - - - pRb
        
         pRb là mục tiêu tác động của G1 Cdk-Cyclin
         pRb bám E2F 💨 ngăn phiên mã gen cần cho pha S
        
         Tín hiệu tăng trưởng kích hoạt G1 Cdk-Cyclin 💨 phosphoryl hóa pRB
        💨 pRB giải phóng E2F 💨 hoạt hóa phiên mã gen tổng hợp DNA
        
        Vượt qua điểm kiểm soát G1 phụ thuộc vào sự kích hoạt nhân tố phiên mã E2F
  - - -  Cyclin G2 -Cdk 💨 phosphoryl hóa topoimerase 💨 NST đóng xoắn
         Cyclin G2 -Cdk 💨 phosphoryl hóa lamineA/B/C 💨 vỏ nhân tan rã
         DNA đứt gãy/DNA sao chép chưa hoàn chỉnh 💨 tế bào ở G2
  - - -  Kiểm tra sự gắn kết NST với thoi phân bào.
         Nếu NST gắn kết chính xác tất cả OVT tâm động
        💨 SAC kích thích, Mad2 tách khỏi Cdc20
        💨 Cdc20 kích hoạt APC
        💨 APC phân huỷ securing
        💨 Kích hoạt separase
        💨 Separase cắt đứt Scc1 (cohesin) ở tâm
        💨 Tách thành hai chromatid đơn
- - - - Các gen tiền UT là các gen bình thường, có vai trò kiểm soát sự sinh sản và biệt hóa của tế bào.
        
        Khi một gen tiền UT bị đột biến, nó trở nên hoạt động bất thường và khiến các tế bào tăng trưởng quá mức vượt qua sự kiểm soát của cơ thể tạo ra một dòng tế bào tăng sinh, lúc này nó được gọi là gen ung thư.
    - - Gen UT: là dạng đột biến của gen tiền UT
        
        Khi gen tiền UT bị đột biến, các tb tăng trưởng quá mức tạo ra 1 dòng tb tăng sinh, lúc này được gọi là gen UT.
        
        Gen UT hoạt động theo tính trạng trội, vì vậy chỉ cần đột biến một alen cũng đủ kích hoạt gen UT.
        
        Chỉ có khoảng 20% ung thư ở người là do mang gen UT.
  - - -  Giả thuyết “hai cú hích” của Knudson giải thích tại sao các bệnh di truyền thường thấy ở tuổi trẻ hơn các bệnh không do di truyền và giải thích khái niệm gen ức chế khối u hoạt động theo kiểu gen lặn
    - - Ở tế bào bình thường, nồng độ và hoạt động của p53 thấp, được protein Mdm2 điều hòa chặt chẽ.
        
        Khi DNA hư hại 💨 p53 được tổng hợp tăng lên
        💨 p53 kích hoạt gen WAF1 💨 tạo p21 (CIP) 💨 ức chế G1 Cyclin-Cdk 💨 CKTB dừng lại sửa chữa.
        
        Nếu tế bào không thể sửa chữa 💨 p53 có vai trò gây chết tế bào apoptosis
  - - - phân loại
        
        • Tổn thương biểu mô cổ tử cung
        • HPV 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82
      - Chức năng các gen của HPV
        
        • E1 💨 protein cần cho sao chép DNA và plasmid
        
        • E2 💨 ức chế qt bộc lộ các gen sớm của virus
        
        • E1, E4 💨 chu kỳ sống của virus
        
        • E5 💨 protein giúp virus xâm nhập và tồn tại
        
        • E6 💨 ức chế p53 💨 mất KS CKTB
        
        • E7 💨 ức chế pRb 💨 mất KS CKTB
        
        • L1, L2 💨 protein vỏ capsid chính và phụ