Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ĐỒNG CHÍ - Coggle Diagram
ĐỒNG CHÍ
Tác giả_Chính Hữu
- Tên thật là Trần Đình Đắc (1926-2007), quê tỉnh Hà Tĩnh.
- Ông là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
- CH bắt đầu cầm bút từ năm 1947 và tập trung khai thác ở hai mảng đề tài chính là người lính và chiến tranh.
- Phong cách sáng tác: Thơ CH vừa hàm súc, vừa trí tuệ; ngôn ngữ giàu hình ảnh; giọng điệu phong phú: khi thiết tha, trầm hùng, khi lại sâu lắng, hàm súc.
Tác phẩm
- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ Đồng chí được sáng tác vào mùa xuân năm 1948, sau khi tác giả tham gia chiến dịch Việt Bắc Thu-Đông (1947).
- Thời kì sáng tác: TK kháng chiến chống Pháp.
- Bài thơ được in trong tập thơ Đầu súng trăng treo
1. Những cơ sở hình thành nên tình đồng chí, đồng đội (7 câu thơ đầu).
1.1. Cơ sở 1: Cùng chung hoàn cảnh xuất thân
- Những chiến sĩ xuất thân từ những người nông dân:
"Quê hương anh nước mặn đồng chưa
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá."
- Thủ pháp đối được sd chặt chẽ ở hai câu thơ đầu, gợi lên sự đăng đối, tương đồng trong cảnh ngộ của người lính. Từ những miền quê khác nhau, họ đã đến với nhau trong một tình cảm thật mới mẻ.
- Giọng thơ nhẹ nhàng, gần gũi như lời tâm tình, thủ thỉ của hai cong người: anh và tôi.
- Mượn thành ngữ "nước mặn đồng chua" để nói về những vùng đồng chiêm, nước trũng, ngập mặn ven biển, khó làm ăn.
- Hình ảnh "đất cày lên sỏi đá" để gợi về những vùng trung du, miền núi, đất đá bị ong hóa, bạc màu, khó canh tác.
- "Quê hương anh" - "Làng tôi" tuy có khác nhau về địa giới, người miền xuôi, kẻ miền ngược thì cũng đều khó làm ăn, canh tác, đều chung cái nghèo, cái khổ. Đó chính là cơ sở đồng cảm giai cấp của những người lính.
- :red_flag::Chính sự tương đồng về cảnh ngộ, sự đồng cảm về giai cấp là sợi dây tình cảm đã nối họ lại với nhau, từ đây, họ trở thành những người đồng chí, đồng đội với nhau.
1.2. Cơ sở 2: Cùng chung lí tưởng, nhiệm vụ và lòng yêu nước
- Trước ngày nhập ngũ, họ sống ở mọi phương trời xa lạ:
"Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau,
Súng bên súng, đầu sát bên đầu,"
- Những con người chưa từng quen biết, đến từ những phương trời xa lạ đã gặp nhau ở một điểm chung: cùng chung một lòng yêu nước và cùng chung lí tưởng CM.
- Hình ảnh thơ "súng bên súng, đầu sát bên đầu" mang ý nghĩa tượng trưng sâu sắc diễn tả sự gắn bó của những người lính trong quân ngũ:
- "Súng bên súng" là cách nói giàu hình tượng để diễn tả về những người lính cùng chung lí tưởng, nhiệm vụ chiến đấu.
- "Đầu sát bên đầu" là cách nói hoán dụ, tượng trưng cho ý chí, quyết tâm chiến đấu của những người lính trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc.
- Điệp từ "súng", "đầu" khiến câu thơ trở nên chắc khỏe, nhấn mạnh sự gắn kết, cùng chung lí tưởng, nhiệm vụ chiến đấu của những người lính.
- :red_flag:: Chính lí tưởng và mục đích chiến đấu là điểm chung lướn nhất, là cơ sở để họ gắn kết với nhau, trở thành đồng chí, đồng đội của nhau.
1.3. Cơ sở 3: Cùng trải qua những khó khăn, thiếu thốn
- Bằng hình ảnh thật cụ thể, giản dị mà giàu sức gợi, tác giả đã miêu tả rõ nét tình cảm của những người lính:
"Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ."
- "Đêm rét chung chăn" có nghĩa là chung cái khắc nghiệt, gian khổ của cuộc đời người lính; là chung hơi ấm để vượt qua giá lạnh nơi núi rừng.
- Đắp chung chăn đã trở thành biểu tượng của tình đồng chí. Nó đã khiến những con người "xa lạ" sát gần lại bên nhau hơn, truyền cho nhau hơi ấm và trở thành "tri kỉ".
- Tác giả đã rất khéo léo trong việc lựa chọn từ ngữ, khi sd từ "đôi tri kỉ".
- Khép lại đoạn thơ là một câu thơ có một vị trí rất đặc biệt, được cấu tạo bởi hai từ "Đồng chí !":
- Thể hiện cảm xúc dồn nén, được thốt ra như một cao trào của cảm xúc, trở thành tiếng gọi thiết tha của tình đồng chí, đồng đội.
- Gợi sự thiêng liêng, sâu lắng của tình đồng chí.
- Dòng thơ đặc biệt ấy còn như một bản lề gắn kết. Nó khép lại ý thơ đoạn trước và mở ra ý thơ đoạn sau. Và dấu chấm cảm đi kèm hai tiesng ấy bỗng như chất chứa bao trìu mến, yêu thương.
- :red_flag:: Đoạn thơ đã đi sâu khám phá, lí giải cơ sở của tình đồng chí. Đồng thời, tác giả đã cho thấy sự biến đổi kì diệu từ những người nông dân hoàn toàn xa lạ trở thành những người đồng chí, đồng đội sống chết có nhau.
2. Những biểu hiện của tình đồng đội, đồng chí (10 câu tiếp).
2.1. Biểu hiện 1: Họ thấu hiểu những tâm tư, nỗi lòng của nhau
"Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.
- Trước hết, họ thấu hiểu cảnh ngộ, mối bận lòng của nhau về chốn quê nhà:
- Hình ảnh: "gian nhà không" diễn tả được cái nghèo về vật chất trong cuộc sống gia đình các anh.
- Đồng thời, diễn tả sự thiếu vắng các anh, người trụ cột trong gia đình.
- Tiếp theo, họ thấu hiểu lí tưởng và ý chí lên đường để giải phóng cho quê hương, dân tộc.
- "Ruộng nương", "căn nhà" là những tài sản quý giá, gần gũi, gắn bó mà họ sẵn sàng bỏ lại nơi hậu phương, hi sinh hạnh phúc riêng tư vì lợi ích chung, vì độc lập tự do của toàn dân tộc.
- Tác giả đã sd những từ ngữ rất giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức gợi:
- Từ "mặc kệ" chỉ thái độ dứt khoát, quyết tâm của người lính. Mặc kệ những gì quý giá nhaatsm thân thiết nhất để ra đi vì nghĩa lớn.
- Đồng thời thể hiện thái độ sẵn sàng hi sinh một cách thầm lặng của cách anh vì đất nước.
- Họ thấu hiểu nỗi nhớ quê nhà luôn đau đáu, thường trực trong tâm hồn người lính.
- Hình ảnh "giếng nước gốc đa nhớ người ra lính" vừa được sd như một hình ảnh ẩn dụ, vừa được sd như một phép nhân hóa diễn tả một cách tự nhiên và tinh thế tâm hồn người lính.
- "Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính" hay chính là tấm lòng của người lính luôn canh cánh nỗi nhớ quê hương và do đó họ như đã tạo cho "giếng nước gốc đa" một tâm hồn.
- :red_flag:: Hình tượng người lính thời kì đầu của kháng chiến chống Pháp đã hiện lên tràn đầy khí thế và ý chí kiên cường, quyết ra đi bảo vệ độc lập, tự do cho Tổ quốc.
2.2. Biểu hiện 2: Đồng cam, cộng khổ trong cuộc đời quân ngũ
"Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi
Áo anh rách vải
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày"
- Bằng bút pháp miêu tả hết sức chân thực, hình ảnh thơ chọn lọc, nhà thơ đã vẽ lên bức tranh hiện thực sống động về người lính với sự đồng cảm sâu sắc. Trước hết là những cơn sét rừng:
- Tác giả đã sử dụng bút pháp tả thực để tái hiện sự khắc nghiệt của những cơn sốt rét rừng đang tàn phá cơ thể người lính.
- Trong những cơn sốt rét ấy, sự lo lắng, quan tâm giữa những người lính đã trở thành điểm tựa vững chắc để họ vượt qua những gian khổ, khó khăn.
- Cuộc đời quân ngũ đầy thiếu thốn, gian khổ:
- SD thủ pháp liệt kê để miêu tả một cách cụ thể và chính xác những thiến thốn của người lính: "áo rách vai, quần vài mảnh vá, chân không giày". Đó là những chi tiết rất thật, được chắt lọc từ thực tế cuộc sống người lính.
- Những khó khăn, gian khổ như được tô đậm khi tác giả đặt sự thiếu thốn bên cạnh sự khắc nghiệt của núi rừng: sự buốt giá của những đêm rừng hoang sương muối.
- :red_flag:: Đây là hình ảnh chân thực về những anh bộ đội thời kì kháng chiến đầy những gian nan, thiếu thốn nhưng các anh vẫn xé rừng mà đi, đạp núi mà tiến.
- Song họ vẫn giữ được tinh thần lạc quan CM: Hình ảnh "miệng cười buốt giá" cho thấy thái độ lạc quan, coi thường thử thách để vượt lên khó khăn và hoàn thành tốt nhiệm vụ.
- Tác giả đã tạo dựng những hình ảnh sóng đôi, đối xứng nhau để diễn tả sự gắn kết, đồng cảm giữa những người lính.
2.3. Biểu hiện 3: Luôn sẵn sàng sẻ chia, yêu thương gắn bó
"Thương nhau tay nắm lấy bàn tay"
- Tất cả những cảm xúc thiêng liêng được dồn nén trong hình ảnh thơ tất thực, rất cảm động, chứa đựng biết bao ý nghĩa:
- Những cái bắt tay chất chứa biết bao yêu thương trìu mến.
- Những cái bắt tay là lời động viên chân thành để những người lính cùng nhau vượt qua những khó khăn, thiếu thốn.
- Những cái bắt tay của sự cảm thông, mang hơi ấm để truyền cho nhau thêm sức mạnh.
- :red_flag:: Có lẽ không ngôn từ nào có thể diễn tả cho hết tình đồng chí thiêng liêng ấy. Chính những tình cảm, tình đoàn kết gắn bó đã nâng đỡ bước chân người lính và sưởi ấm tâm hồn họ trên mọi nẻo đường chiến đấu.
3. Sức mạnh và vẻ đẹp của tình đồng chí, đồng đội (3 câu cuối).
"Đêm nay rừng hoang sương muối"
- Thời gian: Một đêm phục kích giặc.
- Không gian: căng thẳng, trong một khu rừng hoang vắng và phủ đầy sương muối.
- Trên nền hiện thực khắc nghiệt ấy, những người lính xuất hiện trong tâm thế: "Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới"
- Hình ảnh "đứng cạnh bên nhau" cho thấy tinh thần đoàn kết, luôn sát cánh bên nhau trong mọi hoàn cảnh.
- Hình ảnh "chờ giặc tới" cho thấy tư thế chủ động, hiên ngang, sẵn sàng chiến đấu của người lính.
Kết thúc bài thơ là một hình ảnh độc đáo, là điểm sáng của một bức tranh về tình đồng chí, rất thực và cũng rất lãng mạn:
- Chất hiện thực: gợi những đêm hành quân, phục kích chờ giặc, nhìn từ xa, vầng trăng như hạ thấp ngang trời. Trong tầm ngắm, người lính đã phát hiện điều thú vị và bất ngờ: trăng lơ lửng như treo đầu mũi súng.
- Chất lãng mạn: Giữa không gian căng thẳng, khắc nghiệt đang sẵn sàng giết giặc mà lại "treo" một vầng trăng lung linh. Chữ "treo" ở đây rất thơ mộng, nối liền mặt trời với bầu trời.
- Hình ảnh "đầu súng trăng treo" rất giàu ý nghĩa:
- Súng là biểu tượng cho cuộc chiến đấu, trăng biểu tượng cho non nước thanh bình. Súng và trăng cùng đặt trên một bình diện đã gợi cho người đọc biết bao liên tưởng phong phú: chiến tranh và hòa bình, hiện thực và ảo mộng; khắc nghiệt và lãng mạn; chất chiến sĩ - vẻ đẹp tâm hồn thi sĩ...
- Gợi lên vẻ đẹp của tình đồng chí, giúp tâm hồn người chiến sĩ bay lên giữa lúc cam go khốc liệt.
- Gợi vẻ đẹp của tâm hồn người lính: trong chiến tranh ác liệt, họ vẫn rất yêu đời và luôn hướng về một tương lai tươi sáng.
- :red_flag:: Hình ảnh này xứng đáng trở thành biểu tượng cho thơ ca kháng chiến: một nền thơ có sự kết hợp giữa chất liệu hiện thực và cảm hứng lãng mạn.
Tổng kết
Nội dung
- Tác giả đã khám phá, ca ngợi một tình cảm đẹp của những người lính CM, đó tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng, sâu nặng. Đồng thời, tác phẩm còn nêu bật lên hình ảnh chân thật, giản dị và cao đẹp của anh bộ đội cụ Hộ thời kì đầu kháng chiến chống Pháp.
Nghệ thuật
- Lối miêu tả chân thực, tự nhiên nhưng cũng giàu sức gợi.
- Lựa chọn từ ngữ, hình ảnh giản dị mà giàu ý nghĩa biểu tượng.
- Giọng điệu tự nhiên, trầm bổng thể hiện cảm xúc dồn nén chân thành.