Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
หน่วยที่ 6 ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรของเกษตรกร - Coggle Diagram
หน่วยที่ 6 ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรของเกษตรกร
6.1 แนวคิดเกี่ยวกับภูมิปัญญาในการจัดการ
ทรัพยากรของเกษตรกร
ความหมายและความสำคัญ
ความหมาย
ความรู้ ความคิด ความเชื่อ ความสามารถหรือประสบการณ์ดั้งเดิมของเกษตรกรในการดำเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพต่อสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติและให้ประโยชน์ต่อมนุษย์ทั้งในด้านการจัดหา การใช้อย่างประหยัด การดูแลรักษา ปกป้องคุ้มครอง อนุรักษ์ ฟื้นฟูและพัฒนาทรัพยากรธรรมชาตินั้นให้สามารถให้ผลได้อย่างยาวนาน
ความสำคัญ
แสดงถึงความสัมพันธ์ของคนกับคนอื่น ๆ ที่ร่วมกันในสังคมหรือในชุมชนรวมไปถึงภายนอกชุมชน
เป็นความรู้ความสามารถที่บรรพบุรุษได้สร้างสรรค์และถ่ายทอดมาให้ลูกหลาน
แสดงถึงความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับระหว่างคนกับสิ่งแวดล้อม สัตว์ พืช ในธรรมชาติ
มีความสำคัญต่อการพัฒนาการเกษตรที่ยั่งยืน
การเกิด การสืบทอดและการจำแนกภูมิปัญญา
ในการจัดการทรัพยากร
การเกิดและการสืบทอด มีขั้นตอน ดังนี้
การสั่งสมองค์ความรู้เดิม
การพัฒนาเลือกสรรและปรับปรุงองค์ความรู้ใหม่
การนำองค์ความรู้ที่พัฒนาเลือกสรรและปรับปรุงแล้วไปใช้ในการแก้ปัญหา
การถ่ายทอด/สืบทอดองค์ความรู้ในเรื่องนั้นแก่บุคคลอื่น ในชุมชนและนอกชุมชน
การพัฒนาและปรับปรุงภูมิปัญญาที่กำลังใช้อยู่ให้สามารถแก้ไขปัญหาใหม่
การจำแนกลักษณะของภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรของเกษตรกร
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรที่เป็นความรู้ (knowledge)
และทักษะ (skill) ของเกษตรกร
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรที่เป็นความเชื่อและพฤติกรรม
ในการจัดการทรัพยากรเพื่อการผลิตและการอนุรักษ์ของเกษตรกร
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากร ที่แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคน คนกับธรรมชาติแวดล้อม และคนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรที่เป็นเรื่องของการแก้ปัญหา
การจัดการ การปรับตัวการเรียนรู้ เพื่อความอยู่รอดของบุคคล ชุมชนและสังคม
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรที่เป็นประดิษฐกรรมหรือเครื่องมือ
การใช้ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากร
การใช้ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรเพื่อการผลิตทางการเกษตร
การใช้ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรเพื่อการอนุรักษ์ และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร
ให้สามารถใช้ได้อย่างยั่งยืน
6.2 ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรประเภทต่างๆ
ของเกษตรกร
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรดินและที่ดิน
เป็นภูมิปัญญาเกษตรกรที่นำมาใช้ในการจัดการทรัพยากรดินและที่ดินเพื่อการผลิตไปพร้อมๆกับการอนุรักษ์ทรัพยากรดินและที่ดินซึ่งสามารถกระท าได้ โดยการปรับวิทยาการและเทคโนโลยีแผนใหม่ผสมกับภูมิปัญญาดั้งเดิมของเกษตรกรที่สืบทอดกันมาแต่โบราณ ให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติของพื้นที่
ภูมิปัญญาเกษตรกรในการจัดการทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่า
เป็นภูมิปัญญาเกษตรกรที่นำมาใช้จัดการทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่าเพื่อการผลิตทางการเกษตร การใช้ประโยชน์จากป่าและขณะเดียวกันก็อนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้เพื่อให้มีใช้ได้อย่างยั่งยืน
ภูมิปัญญาเกษตรกรในการจัดการทรัพยากรน้ำ
เป็นภูมิปัญญาเกษตรกรที่นำมาใช้ในการจัดการทรัพยากรน้้ำเพื่อการเกษตร ซึ่งเป็นความรู้ความสามารถของเกษตรกรที่มีมาแต่โบราณ ทั้งนี้รูปแบบของภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรของเกษตรกร ในแต่ละพื้นที่มีความแตกต่างกันไปตามสภาพแวดล้อมหรือปัจจัยทางกายภาพ ซึ่งถือเป็นเงื่อนไขสำคัญที่สร้างความแตกต่างของวิธีการจัดการทรัพยากรน้้ำในแต่ละพื้นที่
ภูมิปัญญาเกษตรกรในการจัดการทรัพยากรประมง
เป็นภูมิปัญญาเกษตรกรที่นำมาใช้ในการจัดการทรัพยากรประมง ที่เกี่ยวข้องกับการจับสัตว์น้ำและการอนุรักษ์ทรัพยากรน้้ำให้สามารถใช้ได้อย่างยั่งยืน
กรณีตัวอย่างภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรของเกษตรกร
ภูมิปัญญาในการการจัดการทรัพยากรระดับองค์กร
และเครือข่าย
การที่จะนำเอาทรัพยากรมาใช้ในการดำรงชีวิต บางครั้งเกษตรกรไม่สามารถทำได้เพียงลำพัง จึงได้สร้างระเบียบ กฎเกณฑ์ ประเพณีและพิธีกรรมต่างๆขึ้น ซึ่งนับเป็นภูมิปัญญาเกษตรกร ที่เอื้อให้เกิดการช่วยเหลือและการอยู่ร่วมกันระหว่างผู้คน การอยู่ร่วมกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติในขณะนั้น และพัฒนาให้สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงในแต่ละยุคแต่ละสมัยอย่างต่อเนื่อง จนเกิดเป็นองค์กรหรือเครือข่าย
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรระดับครัวเรือน
เป็นภูมิปัญญาของเกษตรกรที่ถูกนำมาใช้ในการทำการผลิตทางการเกษตร และการอนุรักษ์ทรัพยากรเพื่อให้มีใช้อย่างยั่งยืน เป็นภูมิปัญญาในระดับบุคคลหรือครัวเรือน ที่เรียกกันว่า ผู้รู้ชาวบ้าน
ภูมิปัญญาในการจัดการทรัพยากรระดับชุมชน
ต้องตั้งอยู่บนพื้นฐานกระบวนการสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน และการขยายฐานสนับสนุนในชุมชนในการจัดการทรัพยากร ซึ่งเป็นปัจจัยที่สำคัญในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ที่ได้มาโดยการเสริมสร้างศักยภาพในการคิด การใช้ภูมิปัญญาของชาวบ้าน และการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการและแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น