Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
IJzertijd en romeinse tijd - Coggle Diagram
IJzertijd en romeinse tijd
algemene info
periode kennis 100
determinatie 90
groepsopdracht 10
Grote open vraag aan het einde
hiermee beginnen
periodisering
IJzertijd 800 - 12 v.chr
ijzertijd vroeg 800 - 500
urnenvelden periode
Hallstatt
ijzertijd midden 500 - 250
ijzertijd laat 250 - 12 v.chr
12 v.chr, eerste legerkamp in Nijmegen
la tene
romeinse tijd 12 v.chr - 450 n.chr
romeinse tijd vroeg 12 v.chr - 70 n.chr
romeinse tijd vroeg A12 v.chr - 25 n.chr
romeinse tijd vroeg B 25 - 70
romeinse tijd midden 70 - 270
romeinse tijd midden A 70 - 150
romeinse tijd midden B 150 - 270
romeinse tijd laat 270 - 450
romeinse tijd laat A 270 - 350
romeinse tijd laat B 350 - 450
ijzertijd
IJzer
ijzer = sterk
klokhuis!!!!
smeltpunt 1535
niet bereikt in de prehistorie
dus smeden en hameren
sterker
zwaarden
bronstijd zwaarden waren vaak korter
ijzertijd zwaarden worden langer
democratische grondstof
makkelijk te bewerken en te krijgen
tegenstelling tot brons
veel elites in bronstijd door controle over handel en grondstoffen
niet in nederland te vinden
grote gevolgen voor elites en handel
in nederland te vinden
vanaf 800 v.chr in NL
dateren
hallstatt plateau
vroege ijzertijd slechte c14 dateringen
brede dateringen van 400 - 800
combineren van meerdere datering methodes
oplette met faseren
griekse objecten goed te dateren
globalisering
al vanaf bronstijd
handelsnetwerken
La tene 475 - 12
grote handels contacten
veel invloeden vanuit het mediteraanse gebied
handel over de rivieren
zuid en west Europa
midden en late ijzertijd
veel overeenkomsten met Hallstatt cultuur
lopen in elkaar over
opgraving
1857
cultus plaats
rituele depositie
1000den opjecten
oosterijk
kelten
etrusken
rome
begin ijzertijd nog een kleine stadstaat
Hallstad 800 - 500
centraal europa
opgraving 1846
elite graven
honderden graven
rijkdom
wijn in bronzen schalen
door zoutwinning
witte goud
preservering van eten
1 more item...
winning
uit de zee door water te koken
mijnen
mediteraanse invloed
verstrekte handels nederzettingen
langs rivieren op de handelsroute vanuit het mediteraanse gebied
rivieren de handelssnelwegen van de ijzertijd
echte steden
veel ambacht
vooral voor en door zouthandel
contacten met etrusken en etraciers
vroege ijzertijd
loopt over in La tene
begraven
meegeven wagen
vorsten graven
brno
hele rijke grafkamers
veel grafgiften
enorme grafheuvels
Nederland
begraven
late bronstijd - vroege bronstijd
urnenvelden
heuvels
over het algemeen worden deze heuvels kleiner door de tijd, maar niet exclusief.
vierkant uit midden tot late ijzertijd
grafheuvels vaak hergebruikt
betekenis
space becomes place
keuze plaats
onderdeel van het ritueel
Crematie
process
voorbereiden
cremeren
2 more items...
spreekhals urn
vroege ijzertijd
weinig grafgiften
langdurig gebruik
vaak in grafheuvel graven toegevoegd
onderhoud
iedereen eigen heuvel
markering
inhumatie graven
zeldzaam
reden waarom er gekozen voor inhumatie is onbekend
misschien afkomst van andere plek met eigen ritueel
misschien eigen voorkeur?
elite graven
vorsten graf van oss
opgraving door RMO
1933
twee fases
onder een grafheuvel uit de bronstijd
bovenop de grafheuvel van de vorst van oss
vonsten
wijnemmer
etruskisch
gebruikt als de urn
rond gebogen zwaard
ijzer
1.20m lang
sierraden
crematie resten
onverbrand toegevoegd
heuvel
opgebouwd uit plaggen
grootte van 53 diameter
erg groot
wijst op hoe belangrijk dit persoon was
veel gevonden uit de Halstatt- en La Tene cultuur
parspototo
deels meegeven van een object
in nederland soms delen van wagen
wagengraven
midden bronstijd
ringwalgreppel
rituelen
rituele depositie
in nattere gebieden
vroege ijzertijd
Offers
mensen
veenlijken
dieren
bouw- en verlatingsoffers
dieren
cultus plaatsen
midden ijzertijd 500 - 250
afgebakend terrein waar mensen samen kwamen en rituelen uit te voeren
nederzettingen
versterkte nederzettingen
op hoge gebieden
goed uitzicht over omgeving
makkelijker te verdedigen
soort hill fort
ommuurd
greppels eromheen
langs rivieren
handel
controle
Niet in NL
wel een in belgie, 2km van de grens
Oppidae
begraving in de buurt wel gescheiden
Engeland
ronde huizen
reden onbekend
een combinatie van erven, een plek waar mensen hebben gewoond en geleefd
structuren
huizen
dateringen op basis van typologien
gevaar van een typologie
typologie zegt niks over het individu
zegt niks over de functie
zegt niks over het leven
sporen
paalsporen
soms onderkant van hout bewaard
hutteleem
bouw
gemeenschappelijke effort
woonstalhuis
reden
beschermen vee
vee was belangrijk bezit
warmte
verzameling mest
lange traditie
spiekers/opslag
Erfafzettingen
waterputten
kuilen
zwevende erven
urnenvelden vaste plek
huis werd voor meerdere generatie bewoond
in de loop van de tijd komen huizen dichter bij elkaar te liggen
buurtjes
gemeenschappen
omringt door greppel
akkers
celtic fields
vroege ijzertijd tot romeinse tijd
40m x 40m
winning zout
aan het kustgebied
koken van zeewater
materiele cultuur
overgang van eergetouw naar keerploeg
keerploeg vanaf 300 v.chr
maalstenen
gemaakt van tefriet
niet in NL
dus handel
glas
in Nederland vanaf grote schaal in de late ijzertijd
hout
belangrijkste grondstof
bouw
waterputten
gereedschap
vuur
slecht bewaard
conflict en strijd
vondsten
zwaarden
speerpunten
slingerkogels
tekenen vann veldslagen
Landschapsarcheologie
kennis over de omgeving van de archeologie en hoe deze relateert aan de mens en hun leefswijze
alles in het landschap is gerelateerd aan elkaar, niks staat op zichzelf
Opgraving Oss
ligging van de maas
was een belangrijke transportroute
geschiedenis
de steentijd
vuurtsteenvondsten
vlaardingen aardewerk
Grafheuvel uit klokbekerperiode
Bronstijd
huisplattegronden
extended family
grote plattegronden
brons
bijlen
speerpunten
mallen
Grafheuvel bij de oude
padafhankelijkheid
keuzes gemaakt op basis van keuzes uit het verleden
IJzertijd
gelaagde samenleving
vanuit riviergebieden naar de hogere zandgronden
grafheuvel landschap
cultusplaats
waterputten
Aardewerk
glas
wagenwiel
Landschap
ontginning
Bossen teruggedrongen
cultuurlandschap
losse georganiseerde erfen met greppels en hekwerken
1 more item...
Toename bewonders
meer plaats vastigheid en clustering
Romeinse tijd
bij de val een afname van bewoningsdichtheid
Tekenen van geweld
speerpunten
slingerkogels
landschap
openen landschap met heidegebieden
grafheuvels landschapsmarkering
Romeinse tijd 12 v.Chr. - 450 v.Chr.
Vroeg romeinse tijd 12 v.Chr. - 70 n.Chr.
Vroeg A 12 v.Chr. - 25 v.Chr.
maar waarschijnlijk 40 jaar eerder
veldslagen van caesar
2x strijd tegen eburonen
worden uitgeroeid
eburoonse grondgebied werd overgenomen door de bataven
kregen het land in ruil voor soldaten
2 more items...
strijd tehen de tencteren en usipeten
Route
Keulen - Maastricht - Ambianen - Ebbsfleet
Volkenmoord
landschap
Hoog NL
Zuid en Oost Nederland
Droog
Laag NL
Noord en West NL
Nat
Frisii Cultuur
stichting van kamp Nijmegen
Eigenlijk 19 v.chr door gevonden muntschat
Lichte aanwezigheid
Vanaf 15 zeker een vast kamp
in opdracht van Augustus door Drusus
Bouwde twee grote kampen in Nijmegen en Xanten
voor ongeveer 30 jaar gebruikt
nog twee andere kampen
Vechten
Fectio
Velsen
logistieke steunpunten
Castra
9 N.Chr.
Varus
Varusslacht
arminius
een germaan die opgeggroeid is in rome
verraad Varus
1 more item...
Wou vanuit midden Duitsland naar het winterkwartier in Xanten met 3 legioenen
Lokale leger bevelhebber
Vroeg B V.Chr. 25 - v.Chr. 70
28 N. Chr.
Friese opstand
door een te zware opstand
belastingvoerder en romeinen vluchten naar Velsen
in Velsen uiteindelijk een belegering
veel slingerkogels gevonden
tijdens de veldslag zie je een afname in de kwaliteit van slingerkogels
graven
43 v.Chr..
Verovering van Brittania
Via NL
Forten langs de rijn
keizer Caligula em Claudia
47 N.chr.
Limes
Vastlegging van de grens langs de rijn
opgebouwd uit 3 onderdelen
Forten
Valkenburg
Wachttorens
Wegen
opgebouwd met palen aan de randen om het wegdek op Zn plek te houden
verbetering door Traianus en Hadrianus
69/70 n.Chr.
Bataafse opstand
Moesten te veel soldaten leveren
Wouden meer Zelfstandigheid
samen met de cananefaten
Leider Brinno
Hulptroepen liepen over
Xanten wordt aangevallen
Na deze opstand komt de romeinse vrede
2 more items...
Vallen Valkenburg aan en wordt platgebrand
Julius civilus
Krefeld
Een veldslag waar de romeinen een nederlaag leiden
Landschapsbeinvloeding
Drusus dam
Drustus kanaal
kanaal van corbulo
Midden romeinse tijd 70 - 270
Midden A 70 - 150
Landschapsbeinvloeding
toename houtkap en open langdschappen
IJsel vanaf 100
Midden B 150 - 270
212 v.Chr., keizer Caracalla zegt dat iedereen een romein is.
vanaf 180 worden de castellas versteent
260 - 274, Gallische rijk neemt over
Laat romeinse tijd 270 - 450
Laat A 270 - 350
Laat B 350 - 450
455, Keulen wordt bezet door de Franken
dit wordt gezien als het einde van de romeinse periode in nederland
franken
overkoepelende term
tijdens de romeinse tijd betreft het meerdere groepen
tijdens de middeleeuwen wordt het een eigen groep
de term germanen veranderd langzaam in de term franken
centralere bestuur
val romeinse rijk
politieke instabiliteit
terugtrekken troepen grens
lood vergiftiging
pestepedemie
inflatie
hogere belasting
260
274
285
290
290
293
2 more items...
De grens begint te fluctueren
Nederlandse grens weer zeker
293 twee keizers per oost en west
verdelen romeinse tijd in oost en west
einde van het gallische rijk
begin verlating van nederzettingen
uitroepen van het gallische rijk
volksverhuizing
druk tegen stammen om te verhuizen richting het romeinse rijk
veranderende kustlijn
de hunnen
eind tweede eeuw
forten langs de kust
117 - 138
hadrianus verdedigd de riviermondigen
ook in Engenland
verstening van castella langs de grens
235
burgeroorlofgen en verzwakking romeinse grens
huurlingen om de grens te bewaken
foederati
vanaf 3e eeuw wordt nijmegen verlaten
de bewoners verplaatsen naar andere plekken in de omgeving
eind 3e eeuw
verplaatsing verder landinwaards
hogere belasting
leid tot het verdwijnen van kleine villae
Materiaal kennis
Keramiek
Veel variatie
dus typochronologie
tot 25 jaar dateerbaar
Veel troep
Veel productie
Massa productie
gedraaid
productie
verkrijgen grondstof
vormen pot
drogen
bakken
oxiderend
rood/oranje
reducerend
zwart/donker
handgevormd onversiert prehistorie
handgevormd versiert prehistorie
Culturen Doorlopend uit de prehistorie
Tot max 50 n.chr
grote verspreiding
Veel meer soorten materiaal
ker
Glas
metaal
Grotere hoeveelheden
door romeinse leger
Brons
IJzer
Lood
veel materiaal te maken met het paard
Militaria
epigrafie
grafitti
ergens iets in krassen
secundair
ergens letters op zetten
primair
Glas
al te vinden in nl vanaf bronstijd
wijder te vinden tijdens de romeinse tijd
te kleuren met verchillende metaaloxides
glas maken
900c - 1500c
vakmanschap
blazen
pontil
met een stang (kan ook de blaaspijp zijn) een stuk heet glas aan het object vast maken om het object te kunnen vast houden
gieten/mal
glas wordt geblazen in een mal
uniform
aan elkaar smelten
duizendbloemen glas
glas aan elkaar plakken en over een steen of een ander bol object laten smelten
ribkomen
veel ontwikkeling tijdens de romeinse tijd
glas ovens
reconstructie op basis van afbeeldingen aardewerken olielampjes
versieringen
stekels
twee methodes
aanplakken
eruit trekken
deuken
brokjes glas
aplicatie
glas draden
slijpen
diatreet
doorzichtig binnenglas
ondoorzichtige versiering
graferen
roman rim
standaard omgebogen rand
omsmeltbaar
recyclen
minder vondsten
soorten
tafelwaar
ribkomen
0-200
huishoudwaar
olieflesjes
vensterglas
al vanaf de romeinse tijd
klein
standaard groen
glas in de bodem
glasziekte
am blok lichten
romdom uitgraven
eromheen bekisten
plank eronder
op tillen
Metaal
Keramisch bouwmateriaal
dakpannen
chaine de opretoire
kleiwinning
preparatie
vormen product
drogen
2 more items...
typen
tegula
imbrex
multifunctioneel
dakpan
afdekken
goot
laconische dakbedekking
antefix
zaten tegen de imbrexen aan
hypocaustum
soort van vloerverwarming
schoorsteen
pilai
pilaren ertussen
bessales
pedalis
voet
sesquipedalis
bipedalis
baksteen
lydion
40 -30 cm
tubulus
muurbekleding
voorloper
tegula hamata
vitrivius
architect romeinse tijd
Romeinse tijd samenvatting
Rome
Stichting rome
Legende
753 v.chr 21 april, stichting van Rome.
Romulus van Remus
Werkelijkheid
Nederzetting gevonden rond 750 v.chr
eerst een periode van koningen "Koningstijd" 753 - 509
509 - 27, overstappen van koningstijd naar een republiek
2 consuls voor 1 jaar
eerst niet vertegenwoordigend voor het volk maar doormiddel van staking kwam er volksvertegenwoordigeging
Res publica
Julius Caezar verovert Gallia 58 - 49
Schrijft een boek ten doel om het volk van Rome te winnen
Geografichte beschrijvingen zijn accuraat
feiten over het leger zouden accuraat kunnen zijn
namen van volkeren zouden redelijk accuraat zijn
1 more item...
had in Nederland ruzie met de Eburonen 52 v.Chr.
caezar verslagen door ambiorix
veroverd vooral doormiddel van onderhandeling en politiek
Hij wou het consul systeem overzetten naar een dictatuur (keizertijd)
2 more items...
Inheemse maatschapij en romanisatie :silhouette:
Romanisatie
"Het process van sociale en culturele verandering in niet-romeinse samenleving door het contact met de romeinen"
gebeurde in verschillende tempos in ongeveer 3 regio's
Waar kijk je naar
huizenbouw
typologie
Handgemaakt aardewerk
ook zichtbaar aan de aanwezigheid van romeins aardewerk
romeinse tijd
vaste pleken
vaker omheind
centrale plaatsen
ijzertijd
zwevende erven
kleine nederzettingen
max 3-4
wat maakt een stad een stad?
centrumfunctie
winkel
bestuur
Ambacht
entertainment
verdedinging
Veel huizen dicht op elkaar
Soorten steden
Colonia
Stadsrecht
keulen
50 n. Chr
xanten
100 n. Chr.
vooraf bepaald en gebouwd
Municipium
Marktrecht/beperkt stadsrecht
voorburg
nijmegen
batavodurum, Inheems heiligdom
Oppidum batavorum
3 more items...
later tot stad gekroond
vicus
Geen rechten
Plattelandscentrum
Heerlen
Maastricht
Tiel
ontstaan
Verkeersknooppunt
Cuijk
Wegdorp
1 more item...
religieus centrum
Domburg
Ambachtscantrum
Heerlen
2 more items...
Bouw
planning
wegen in schaakbord patroon
vaste gebouwen
Badhuis
Tijdens IJzertijd in NL meer een egalitaire samenleving
Nl eerst Keltisch-Germaans
keltisch
meer een stratigrafische samenleving
germaans
geen tot weinig sociale verdeling
soms bij tijden van nood een leider
patroon-client relaties
gefolgschaftsrelaties
ruilhandel
goederen voor materialen
Stammen
Bataven
vanaf 50 v.Chr.
Woonde in het rivieren gebied
La Tene armbanden
Productie van deze armbanden duid op organisatie
gelaagdheid
keltisch!
Munten = Leiderschap
Werden verplaatst door Rome met het doel om een deel van de grens te bewaken
afkomstig uit zuid duitsland (bij de chatten vandaan)
veel van hun worden gerekruteerd om te vechten voor de romeinen
te veel
Oorzaak van de Bataafse opstand
Rome wou jongere mensen die langer in dienst bleven
veteranen
militaria
Helmen
onderdeel van paardenttuig
schriftcultuur
sleutels
zegelringen
fibulae
huizen
Cananefates
Geen onderstam van de bataven
onderworpen stam
Legereenheid in het romeinse leger
70 n.Chr Leider: Brinno
Vanaf 100 v.Chr.
Daarvoor grotendeels leeg in Noord-west NL
aardewerk heeft frieze kenmerken
ontginnen en bewaken de grenszone
Bevriend met de romeinen
Frissi
Strurii
Maesaci
Tubantes
oosterlijk nederland (twente)
Tungri
gasten die wat zeiden
ceasar
strabo
plinius de ouder
tacitus
Nederzettingen
Erven
Huizen
Zuid-NL
Twee-schepig
zandgronden
Potstal
Dieper gedeelte in een stal waar plaggen en poep verzameld wordt en later uitgespreid wordt over het erf
zie je vooral terug in zandgronden
Rivierengebied
2/3 schepige plattegronden
west-NL
Zandgronden
Een-schepige huisplattegronden
Noord-NL
Drie-schepig
Porticus huizen
vind je tijdens de romeinse tijd over heel nederland
tweeschepige huisplattegrond met omringende porticus
vanaf 2e eeuw
Spiekers
Stallen
Waterstallen
Vila achtige nederzettingen
Hoogloon-kerkakkers
Vila
Herenboerderij
Niet alleen het huis maar alles wat bij de boerderij hoorde
Stadsvila
Een vila in de stad
Gebouwd in gallo-romaanse stijl
Overproduceer functie
Economische functie
akkerbouw
nieuwe technieken
maai/oogst machines
veeteelt
Twee bouw methodes
Axial hof
Huizen recht en netjes
Streuhof
Meer randomisatie
Bewoners
Veteranen
Inheemse elite
Maasbracht
Rijke stadsbewoners
Villa voerendaal
Vila rustica
terrein verbrand
noodzaak tot verdediging
begravingen van originele bewoners
100 jaar leegstand
1 more item...
Vila urbana
luxe gebouw buiten de stad
mook-Plasmolen
vila urbana
Kerkrade-holzkuil
Vila rustica
vrijwel volledig opgegraven
steenbouw
onderdelen van vila
pars urbana
woongedeelte
pars rustica
bedrijfsgedeelte
Vloerverwarming
holle vloer en pijpen in de muur
Het Romeinse leger
Georganiseerd
rangen
regatus legionis
afgevaargdige van de keizer
perfectum castrorum
kamp commandand
centurio
baas over ong 80 man
optio of immunes
miltia
overig personeel
kneschten
administratief personeel
legioen
5000 - 6000
bestaat uit cohorten
10 cohorten per legioen
480
bestaat uit centuria
bestaat uit
hebben namen
exercitus germaniae onferior
gehele leger van germanie
Soldaat / Legionair
Uniform uitrusting
Gladius
prikzwaard
pilum
Werpspeer
plaatpanser
scutum
schild
sandalen met metalen noppen
kan je pas worden als je burger ben
dagelijks leven
dienstplichtig van 17 - 26
60 % leeft nog na 25 jaar
3 x per jaar betaald
25 jaar dienst
maar kunnen eerder vrijgesteld worden door de keizer
dagmars
20 km
aan het einde van de dag maak je altijd een kamp met v-grachten en verdedigingen
draagstok
15 tot 20 kg
waar wonen ze
legioenen
castra
versterkte kazerne
manschapbarak
1 more item...
cannabae legionis
auxiliari
castellum
vicus
dorm om fort
altijd een badhuis
als legionair kreeg je land en pensioen
geen burger, krijg je alleen burgerschap
tactiek
schildpad formatie = Testudo
509 - 31 v.chr
republiek leger
Diensplicht
vanaf 200 v.chr
einde van fallanx tactiek
vanaf 200 v.chr beroepsleger
augustus
Leger verdeeld in legioenen
opkomst van auxilia
Hulptroepen
afkomstig uit overwonnen gebieden
Auxiliari
spartha
lang slag zwaard
lorica hamata
rond schild
infantrie
cavelerie
Gedeeld
legioenskamp Valkenburg
aanleiding door herbouw na WWOII
forten
vechten
Groot en belangrijk fort
had ruiters: alae
Wetlands
natte context
geen zuurstof
organisch materiaal blijft goed bewaard
geen bacterien en schimmels
veen
nog betere conservering
huid
haar
textiel
Grafritueel
late ijzertijd
urnenvelden
soms in urnen maar vaak in doeken
vaak bijgiften
aardewerk
fibula
zegt wat over status en elite
ook dingen die je niet terug vind
hout
planten
vaste locatie
een betekenisvolle locatie
concentratie van vondslocaties kan wat zeggen over de zichtbaarheid van voorgaande vondsten tijdens de begraving
veel variatie
rond
vierkant
geen randstructuur
geen aangelegd of geen geconserveerd
Romeinse tijd
inheems romeins
Crematie tot 3e eeuw
Vanaf 3e eeuw steeds meer inhumatie
4e eeuw inhumatie dominant
grafheuvels
in urn alleen resten
in gat met resten
in gat met as en resten
heuvel erop
as en resten op maaiveld
bustum
eerst kuil
branstapel boven kuil
as en resten vallen het kuil in
te herkennen in de grond
1 more item...
Grafgiften
Vooral normale objecten
aardewerk
glas
metaal
grote variatie
rituelen
maaltijden?
herbegravingen
bijzettingen
dierbegravingen
grafroof
typisch romeins
ideeën van de dood
een onderwereld
een overtocht naar de onderwereld tegen betaling
muntje
lampje
overgenomen van de grieken
voortleven in de dood
eten en drinken
servies
meubels
niet vergeten worden
niet binnen de muren begraven
grafstenen
soldaten
weinig bijgiften
burgers
meer bijgiften
zichtbare plek
simpel
zichtbaarheid
beschilderd
dodemaal
liggende persoon die zijn dodemaal eet
bediende erbij die helpt
giften
begraven met een oorlogszwaard zou een romein nooit doen
voor jacht wapens wel
potjes
met eten en/of drinken
fibulae
3e eeuw
meer inhumatie
in nl nauwelijks aanwezig
kisten
steen
kostbaar in nederland
hout
spijkers in de hoeken
lood
loden landy
rijke bijgiften
tweedehandse kist
geen rijke vrouw
1 more item...
richting het middenoosten?
christelijke begraving
elite
tumulus
Esch
meerdere tumulus
glazen vondsten
barnsteen
graftoren
stedenbewoners
1e eeuw
beelden en reliefs
grafpijler
stedenbewoners
2e derde eeuw
meest voorkomend in nl
maastricht
alleen reliefs
afbeeldingen van verhalen uit het leven van de doden
stonden in graftuinen
graftuin
in de graftuin stonden vaak grafpijlers
askist/sarcofaag
om de asresten in te bewaren
"askist"
sacofaag van simpelveld
aan de binnenkant gebeeldhouwd
meer met glas
Noord-NL
holoceen nederland
landschap
kustlandschap
transgressie
hoge zee met veel hoog water en overstromingen en dus nieuwe afzettingen
periodes
350 - 300 v.chr
250 - 500 n.chr
1 more item...
800 - 900 na chr
regressie
rustige zee waardoor afzettingen droogvallen, slechtere ontwatering van het achterland, vernatting van achterland, dus veenvorming
standwallen
nederzettingen
vanaf 500 v.chr
vanaf 4e eeuw geen bewoning
op oeverwallen en geulen
wonen op terpen
werden hoger door schijt en klei
terpen nederzettingen
huis hoger
stal lager
radiale structuur
ezinge
feddersen wierde
economie
veel veeteelt
rund
kleine dieren
schaap
paard
hoogste delen
huizen
lager
akker
soms dijken
laagst
hooilanden
contacten
romeinen
handel / ruilhandel
ook na de frieze opstand
grafritueel
niet bekend
niks gevonden
wel losse botvondsten
excarnatie
pleistoceen nederland
landschap
friesland groningen
kwelders
noord holland
duinen veen en ...
nederzettingen
overgang ijzertijd naar romeinse tijd
steeds meer centralisatie van woningen
bovenop dekzandruggen
eerst alleen de hoogste
later ook de lager vanwege bewoningsdruk
romeinse tijd
restructurer
opkomst hutkommen
vanaf derde eeuw
meer sociale differentiate tussen nederzettingen
versterkte nederzettingen
onrust
eind tweede eeuw
1 more item...
stoerdoenerij
economie
akkerbouw
overschotproductie
voor handel met gebieden waar minder landbouw mogelijk is
veeteelt
metaalbewerking
ijzerbewerking
ijzeroer
veluwe
ijzerovens
Heeten
bronsbewerking
bronzen objecten uit het romeinse rijk omsmelten
contacten
contacten met het rivieren gebied
rond de 2e eeuw draait dit naar duitsland
veel foederatii
grafritueel
crematie graven
met of zonder bijgiften
meer tijdens romeinse tijd
met of zonder grafritueel
weinig inhumatie
Vecht en IJsel breken door