Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
MIKROORGANISMOAK ETA FORMA AZELULARRAK - Coggle Diagram
MIKROORGANISMOAK ETA FORMA AZELULARRAK
NUTRIZIOA
Mikrobioen metabolismoa
FOTOAUTOTROFOAK: Eguzki energia erabiltzen dute materia ez-organiko organiko bihurtzeko
KIMIOHETEROTROFOAK:Materia organikotik lortzen dute energia kimikoa
FOTOHETEROTROFOAK: Eguzki energia eta materia organikoa erabiltzen dute
KIMIOAUTOTROFOAK: Energia kimiko erabiltzen dute
Heterotrofoen nutrizioa
SINBIOTIKOAK: Beste izaki batekin bizi dira sinbiosiaren bidez biek hartzen dute probetxua
PARASITOAK: Beste organismo bizidunen kontura elikatzen dira, gaixotasun infekziosoak eragiten dituzte.
SAPROFITOAK: Materia organiko hondakinen mantenugaiak xurgatzen dituzte.
FAGOTROFOAK: Aske bizi dira eta fagozitosiaz elikatzen dira
FORMA AZELULARRAK
PRIOIAK
Earldatutako proteinaz osatuak. Azido nukleikorik gabe erreplikatzen dira. Prioiak animalien nerbio-sistemak gaixotsn dituzte larri. Adb Animali ugaztunok PrPC proteina dugu neuronetan prioiak proteinaren forma aldatzen dute, ondorioz proteian normala prioi bihurtzen da.
BIROIDEAK
RNA labur bat da ez dituenak proteinarik kodetzen eta zelulak infektatzean transkribatzen dira, horrela ugaltzen dira. Biroide berriak zelula batetik bestera doaz zelula osasuntzuak infektatuz, gune transferentzia egitean organismoz aldatzen dira. Landareak eta onddoak infektatzen dituzte
BIRUSAK
Parasitoak diren forma ez-zelularrak, parasitatzen duten zelularen metabolismoa behar dute. Kanpoan birioai izena dute. Egitura soila dute eta RNA baita DNA izan dezakete, inguruan estalki bat dute. Estalkia kapside deitzen da, kapsomeros osatuta daude. Birus batzuetan beste estalki lipidikoa bat dute. Birusak hainbait irizpideren arabera sailkatzen dira. Animali-birusak, Landare-birusak eta bakteriofagoak.DNA-birusak, RNA-birusak.
FORMAREN ARABERA
Konplexuak: Ikosaedro burua dute, baina ostalarietan atzikitzeko espikulak eta zuntzak dituzte. DNA eta buztan helikoidala dute.
Ikosaedrikoak: Ikosaedroerragular itxurako kaspidea, bilgarri lipidikoa izan ahal dute.
Helikoidalak: Tutu formako kapsidea dute eta material genetikoa RNA dute.
BIRUSEN UGALKETA
Ziklo litikoa: Zelula infektatu, ugaldu eta hiltzea.
Ziklo lisogenikoa: Zelula infektatzea, ugaltzea eta ez hiltzea
Izaki bizidunak ez dira, beste izaki bat behar dutelako bizi funtzioak betetzeko. Hortaz guztiak parasitoak dira eta gaixotasuna eragiten dituzte.
PATOGENOAK
TEORIA MIKROBIANOA
Patogenoak animali gaixoetan egon behar dute. Patogenoa gaixorik dagoenaren animalian bakartu behar da, kanpoan kultibatu. Kultibatutako mikrobioa animali osasunttzu batean gaitzak eragin behar ditu. Agente hori isolatu behar da eta lehengo bera izan behar du.
PATOGENOAK TRANSMITITZEA
Zeharkakoa: Uraren, elikagaien, tresnen eta animalien bidez transmititzea. Gertutasuna behar da ez dutelako luzaroan irauten. Bektoreak: beste izaki bizidunak transmititzea, ez du gaixotasuna pairatzen.
Zuzena: Organismo batetik bestera zuzenean pasatzea, musuen bidez, ...
BIRULENTZIA
Birulentzia patogenoen arrisku maila da, hauek dira faktoreak: Ahalmen inbaditzailea ostalariaren ugaltzeko gaitasuna. Toxina: Mikroorganismoak sortutako substantziak
Exotoxina: Patogenoak botatako proteina disolbagaria, infektatutako lekutik hurrun eragin.T altuetan galtzen dira, hilgarriak dira
Endotoxinak: Ez dira hilgarriak, T-ak ez die eragiten. Bakteria gram-en liposakaridoak dira.
GAIXOTASUN INFEKZIOSOA
Patogenoak ergiten duten kalteak dira. Eragile patogenoa ostalariaren ehunak kolonizatzean sorten da. Hauek dira faktoreak: Birulentzia, Ostalariaren defentsak eta Parasito kopurua.
HEDATZEA
Gaixotasun infekziosoak nola banatzen eta zenbat genderi eragiten dien arabera
EPIDEMIA: Eskualde jakin batean mailatik gora hedatzen denean
PANDEMIA: Mundu osoko epidemia. Eremu geografiko handian biztanle askotan.
ENDEMIA: Eremu geografiko jakin batean gertatzen dira
PREBENTZIOA
Transmizio ekiditeko. Eskuak garbitzea,..
TXERTOAK: Indibiduo bati patogeno indargabetua edo zatiak inokulatzea erantzun inmunologikoa eragiteko
BAKARTZEA: Gaixoak osasuntsuetatik bakartzea.
KOARENTENA: Gaixo zein osasuntzu patogenoak izan dezaketenak bakartzea
FASEAK
INKUBAZIOA: Patogenoa sartzen denetik sintomak agertu arte.
GARAPENA: Gaixotasuna aurrera egiten du, sintomak daude. Laguntza sanitarioa behar izaten da.
GAIXONDOA: Gaixotasuna gainditzatik osasuna berreskuperartu arte. Iraupena gaixoaren eta gaixotasunaren araberakoa da.
SENDABIDEAK
ANTIBIOTIKOAK: Bakterioak eta onddoak hiltzeko edo hazkuntza kontrolatzeko. Modu egokian hartu behar dira erresistentzia ez hartzeko
ANTIMIKOTIKOAK: Onddoak sortutako gaixotasunak sendatzeko
ANTIBIRIKOAK: Birusen osagaien eraketa ekiditen dute, horregaitik ostalarian eragina dute.
Patogenoak gaixotasunak sortzen dituzten mikroorganimoak dira. Patogeno bat organismo osasuntsu batean sartzea infekzio deritzo. Defentsak ahul daudenean infektatzen dutenak oportunistak dira
MIKROORGANISMOEN AZTERKETA
BAKARTZEKO TEKNIKAK (KULTIBO AXENIKOAK)
ILDASKA BIDEZ
Ereite uztaia erabiliz arrastrazea mikroorganismoak plakan sakabanatuz
DILUZIO BANKU BIDEZ
Laginaren diluzioak egitean datza, hasierako mikroorganismo kopurua gutxitzeko. Kopurua oso txikia da ereitean koloniak bereiztuta egoteko
:
HAZKUNTZA INGURUNEAK
Mikroorganismoak hazteko guneak. Gel edo likidoa da hazkuntzarako elikagaiak behermatzeko. Mikroorganismo zehatz bat lortzeko eskakizun ekologiko eta nutritiboak ezagutu behar dira. Karbono eta nitrogenp iturria. Aerobio edo Anaerobio. Tenperature eta PHa.
Erabilerari dagokionez:
OROKORRAK: Mikrobio asko hazi ahal dira
BEREIZGARRIAK: Mikroorganismo multzo bat hazten laguntzen du.
HAUTAKORRAK: BAkterio batzuen hazkuntza inhibitzen du eta besteena erraztu.
Egoera fisikoa kontuan hartuta:
SOLIDOAK: Solidotzea bat dutenak (adb, agar heteropolisakaridoa) petri plaketan prestatuak. Gardena denez koloniak ikus daitezke
LIKIDOAK: Saldak deritze, erlenmeyer matrazetan eta saio hodietan.
EREITEA
Kultibo bat mikroorganismoak ugaltzeko metodoa da. Metodoan nahi den prozesua errazteko ingurunea prestatzen da.Esterilitate baldintza zorrotzak bete behar ditu.-Hazkuntza ingurunea eta tresneria aldez aurretik garbitzea.-Kabina esteriletan edo pizgailu baten inguruan lan egitea. Pipeta eta erreite uztaia erabiltzen dira.
GENE TRANSFERENTZIA HORIZONTALA BAKTERIOETAN
ANTIBIOTIKOEKIKO ERRESISTENTZIA
Bakteria batek mutazio bat jasaten du (antibiotikoekiko erresistentzia). Gene transferentzia horizontalarekin erresistentzia beste bakterioen artean zabaltzen da.
Gero eta ugariagoak dira bakterio multierresistenteak, hau da antibiotiko bat baino gehiagori erresistentzia dutenak.-Antibiotikoa mudu egokian erabili behar da. Infekzio prosezuetan eta jarraibideak betetzen. -Prebentzioa, hala nola txertaketa eta higiena. - Ikerketak
MEKANISMOAK
KONJUGAZIOA: Pilien bidez bi bakterioenarteko zuzeneko gene transferentzia. Bakterio emailearen plasmido eta beste gene batzuk hartzailearengana pasatzen dira.
TRANSDUKZIOA: Garraiatzailea birus bat da, infekzioa ergindako birusak ziklo litikoarenondoren bakterio osatalariaren geneak eramaten ditu. Gero infektatzean hurrengo bakterioari transferitzen dio.
ERALDAKETA:Desegindako bakterio baten DNA zatiak bakterio hartzaile batean sartzea eta hartzailearen DNA trukatzea. DNA barneratzeko gaitasuna dutenak bakterio konpetenteak dira.
Bakterioak espezio berdin edo desberdinen artean gene transferentzia egon daiteke. Aldakortasun genetikoa handituz, transferitutako geneak prpietate berriak ematen dizkiete.
GENE TRANSFERENTZIA HORIZONTAL ARTIFIZIALA
Ingenieritza genetikoa gene transferentzia horizontala erabiltzen du DNA jakin bat organismo batetik bestera pasatzeko. Horrela espezie berriak sortuko dira, akats genetikoak zuzenduko dira eta konposatu berriak sintetizatuko dira.