Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Географиялық қабықтың негізгі заңдылықтары - Coggle Diagram
Географиялық қабықтың негізгі заңдылықтары
Ритмдік заңдылық
Табиғаттағы құбылыстар белгілі бір ырғақпен жүреді.
Бұл күн мен түннің алмасуы, маусымдық өзгерістер және ғасырлар бойғы табиғи процестерде байқалады.
Мысалы: Өзендердің көктемде тасуы, күзде жапырақтардың түсуі, желдің тәуліктік өзгерісі.
Тұтастық заңдылық
Географиялық қабық – біртұтас жүйе, оның құрамдас бөліктері (литосфера, гидросфера, атмосфера, биосфера) өзара тығыз байланыста болады.
Бір бөлігінде болған өзгеріс бүкіл жүйеге әсер етеді.
Мысалы: Ормандардың кесілуі (биосфера) климаттың өзгеруіне (атмосфера) және топырақ эрозиясына (литосфера) әкеледі.
Зоналық заңдылық
Күн сәулесінің түсу мөлшері әр жерде әртүрлі болғандықтан, табиғат белдеулері қалыптасады.
Экватордан полюстерге қарай температура мен ылғалдылық өзгереді, соған сәйкес климаттық, топырақ, өсімдік және жануарлар зоналары түзіледі.
Мысалы: Экватор маңында ылғалды тропикалық ормандар, ал қоңыржай белдеуде жалпақ жапырақты ормандар мен далалар орналасқан.
Биіктік белдеулік заңдылық
Таулы жерлерде табиғат зоналары биіктікке байланысты өзгереді.
Теңіз деңгейінен жоғарылаған сайын температура төмендейді, өсімдіктер мен жануарлар құрамы өзгереді.
Мысалы: Алатау тауларында етекте далалық өсімдіктер, одан жоғары ормандар, тіпті одан жоғары шалғындар мен мәңгілік қар кездеседі.
Циклділік заңдылық
Географиялық қабықтағы процестер белгілі бір уақыт аралығында қайталанып отырады.
Бұл заң табиғаттағы маусымдық және ұзақ мерзімді өзгерістерді түсіндіреді.
Мысалы: Жыл мезгілдерінің ауысуы, жауын-шашынның маусымдық өзгеруі, мұхиттағы толысу және қайту құбылыстары.