Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Mikroorganismoak eta forma azelularrak - Coggle Diagram
Mikroorganismoak eta forma azelularrak
Mikroorganismoak
Mikroskopioz ikusi ahal diren organismoak.
Bakterio eta protozoo guztiak, alga eta onddo mota batzuk eta, bizirik ez izan ere, forma azelularrak.
Forma azelularrak
Birusak
Konplexuenak. Bizi funtzioak bete ahal dute baina bakarrik parasitatzen duten zelulekin. Bizidunek eta bizigabeen arteko mugan kokatzen da.
Egitura
·
Azido nukleikoa
: (DNA edo RNA izan ahal da).
·
Kapside
: Azido nukleiko inguratzen duen kapsula.
Kapsomeroz
eginda dago
·
Bilgarri lipidikoa
: Birus batzuetan dago. kapsidea inguratzen duen beste estalkia. Erabili ahal da zelulen mintz plasmatikoa apurtzeko.
Kapsidearen forma arabera sailkatzen dira:
Helikoidalak
Helize forma. Materia genetikoa harizpi bakarreko RNA da.
Konplexuak
Ikosaedro "burua" eta helize "buztana", non zuntz eta espikula daude ostalaria heltzeko. Materia genetikoa DNA da. Bakteriak infektatzen dutenak bakteriofagoak deitzen dira.
Ikosaedrikoak
Ikosaedro erregular baten itxura,
Ugalketa
Litikoa
Finkatzea eta sartzea
Birusa bere genea sartzen du zelula barruan
Transkripzio eta itzulpena
Ostalarien metabolismoa erabili birusen zatiak sortzeko
Muntaketa
Azido nukleikoa eta kapsideak paketatu
1 more item...
Lisogenikoa
Finkatzea eta sartzea
Birusa bere genea sartzen du zelula barruan
Zelula genetikan txertazen da, baina ez du zelula hiltzen oraindik. Zelula erreplikatzen denean, birus genea ere bai.
Baldintza batekin probirusa aktibatzen da
1 more item...
Prioiak
Proteinak dira. Ugaltzeko edo erreplikatzeko gaitasuna dute, beste proteinak (normalean neuralak) prioiak bihurtzen. Hau animalien eta gizakien nerbio sistemetan gaixotasun larriak eragiten dute.
Biroideak
Harizpide bakarreko RNA zati bat. Ez dute proteinik sortzen. Infektatzen dituzte zelulak transkribitzeko eta ugaltzeko. Bakarrik landareak infektatzen dituzte normalean.
Bizi funtzioak ezin dituzte bete beren kabuz.
Beti parasitoak dira eta gaixotasunak sortzen dute.
Mikrobioen metabolismoa
Fotoautotrofo
Eguzki energia eta materia ez-organikoa erabiltzen dute
Kimioheterotrofo
Energia kimikoa eta materia ez-organikoa erabiltzen dute
Kimioautotrofo
Energia kimikoa eta materia ez-organikoa erabiltzen dute
Fotoheterotrofo
Eguzki energia eta materia organikoa erabiltzen dute
Heterotrofoen nutrizioa
Sinbiotiko
Beste organismo batekin bietarako onuragarria den harremanez elikagaiak lortzen du.
Saprofito
Materia organiko hondakinez elikatzen da.
Fagotrofo
Beste organismoz aktiboz elikatzen da
Parasito
Elikatzen da beste organismo bizidun baten bizkar.
Gaixotasunak eragiten du.
Patogenoak
Gaixotasunak eragiten duten mikroorganismoak. Patogeno bat organismo osasuntsu batera sartze prozesua
infekzioa
deitzen da. Defentsak ahulak denean infektatzen duten patogenoak
oportunistak
deritze.
Teoria mikrobianoa
·Patogenoak animali gaixoan egon behar dira, osasuntsuan ez.
·Patogenoa animali gaixo gorputzetik bakartu eta kanpoan kultibatu
·Kultibatutako patogenoak osasuntsu batean sartzean gaixoaren sintoman eragiten du
·Agente isolatu berriro eta hasierako bera izan behar da
Gaixotasuna
Patogenoa ostalariari sortzen duen kaltea.
Gaixotasunaren garapena baldintzaten duten faktoreak:
·Ostalarien erresistentzia
·Parasito kopura
·Birulentzia
Birulentzia
Gaixotasuna eragiteko maila
Faktoreak
Ostalarian ugaltzeko gaitasuna
Toxina, mikroorganismoa sortzen duen substanzia eta haien kalteak. Bi mota daude:
·
Exotoxinak
: proteina disolbagarriak. Hilgarriak dira eta tenperatura altuetan galtzen dira.
·
Endotoxinak
: lipopolisakaridoak. Ez dira hilgarriak eta tenperatura ez die eragiten.
Hedatzea
Zenbat genderi eragiten diote
Gaixotasun endemikoa: eremu geografiko jakinean
Epidemia: Eskualde jakinean
Pandemia: Mundu osoan
Prebentzioa
·Garbitzea eta distantziak mantentzea, preserbatiboak erabili, musukoa ipini...
·Bakartzea: Gaixoak osasuntzutik bereiztu.
·Koarentena: Patogenoa eramaile izan ahal den pertsonak osasuntzutik bereiztu.
·Txertoak: indargabeko mikroorganismoak edo bere antigenoak sartu erantzun immunitarioa eragiteko.
Faseak
Inkubazioa
Patogenoa organismoa sartu denetik sintomak garatu arte.
Garapena
Gaixotasuna eta haien sintomak.
Gaixondoa
Gaixotasuna gainditu denetik osasuntzu izan arte.
Sendabideak
Antibiotikoak: Bakterio eta onddo hiltzeko substantziak. Modu egokian hartu behar dira patogeno erresistenteak ez sortzeko.
Antimikotikoak: Onddo spezifiko antibiotikoak.
Antibirikoak: Birusen osagaien sormena ekiditzen dute.
Erresistentzia
Bakteria batek mutazioa jasatzen du, antibiotikoei aurka erresistentzia ematen dioena. Gene transferentziarekin, erresistentzia genea bakterioen artean azkar transmititzen da. Erresistentzia bat baino gehiago duen bakteriak
multierresistenteak
deitzen dira.
Transmititzeko bideak
·Zuzena: organismo batetik bestera pasatzen.
·Zeharkakoa: Kutsatsuta dagoen objektu edo beste animali batetik transmitituta.
-Patogenoa transmititzen duten baina ez diren gaixorik ipintzen animaliak
bektoreak
deritze.
Mikroorganismoen azterketa
Mikroorganismoak aztertzeko kultiboak egiten dira. Mikroorganismo bakarra duen kultiboa
hazkuntza axenikoak
dira.
Mikroorganismo zehatz baten hazkuntza lortzeko bere eskakizunak hartu behar dira gogoan.
Motak
Erabilera arabera
Orokorrak: Mikrobio azkoren hazkuntza
Bereizgarriak: Multzo jakin bat laguntzen duena
Hautakorrak: batzuen hazkuntza inhibitzen du eta besteena errazten duena
Egoera fisiko arabera
Solidoa: Solidotzaile bat dute. Petri plaketan
Likidoa: Saio hodietan edo erlenmeyer matrazeetan
Kultibo bat egin aurretik, bitartean eta ondoren tresnak eta ingurunea esterilizatu behar da.
Mikrobiologia
Mikroorganismoen zientzia adarra
Gene transferentzia horizontala
Eraldaketa
Hil den bakterio baten DNA zati bat hartzaile batean sartzen da.
Indibiduo arteko gene transferentzia
Konjugazioa
Pili bitartez bi bakterio arteko transferentzia. Emailea pilia erabiltzen du zubi bat bezala gene bat hartzaileari emateko.
Transdukzioa
Birus bat bere genea bakteria batean sartzen du
