Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Orta Çağ Felsefesi - Coggle Diagram

- - - - Eş‘ari, yaratıcının varlığını kanıtlarken kelam yöntemini kullanır ve her şeyin bir nedeni olduğu ilkesinden hareket eder. Ona göre evrendeki varlıklar sonradan yaratılmıştır ve kendi varlıklarını devam ettirme gücüne sahip değildirler. Her sonradan olanın bir yaratıcısı olmalıdır ve bu yaratıcı ezeli, ebedi ve mutlak güç sahibi olan Allah’tır. Eş‘ari ayrıca tabiat olaylarının Allah’ın iradesi ve kudretiyle gerçekleştiğini savunur ve her şeyin Allah’ın sürekli yaratmasıyla varlığını sürdürdüğünü belirtir.
    - - El-Kindi, yaratıcının varlığını akıl ve mantık yoluyla kanıtlamaya çalışır. Ona göre, evrendeki her şey sonradan yaratılmıştır ve varlıkların kendiliğinden var olması mümkün değildir. Sonsuz bir neden-sonuç zinciri düşünülemez, çünkü bu bir çelişki doğurur. Dolayısıyla, evrenin bir başlangıcı ve bu başlangıcı sağlayan ilk neden olmalıdır. Bu ilk neden, varlığı zorunlu olan, ezeli ve ebedi bir varlık olan Allah’tır. El-Kindi’ye göre, Allah mutlak bir birliktir ve tüm varlıkların nedeni ve kaynağıdır.
    - - İbn Sina, yaratıcının varlığını zorunlu varlık ve mümkün varlık kavramlarıyla açıklar. Ona göre, varlıklar ya zorunlu ya da mümkündür. Mümkün varlıklar, var olmak için başka bir nedene ihtiyaç duyar ve bu zincir sonsuza kadar gidemez. Mutlaka varlığı kendinden olan, var olmak için hiçbir şeye ihtiyaç duymayan bir zorunlu varlık bulunmalıdır. Bu zorunlu varlık, Allah’tır ve O, her şeyin varlık kaynağı ve ilk nedenidir.
  - - - Cebriye mezhebine göre insan iradesi tamamen yoktur ve insanlar eylemlerinde özgür değildir. Her şey Allah’ın iradesi ve kudretiyle gerçekleşir. İnsanlar, yaptıkları eylemlerde sadece birer araçtır ve kendi iradeleriyle hiçbir şeyi seçemezler. Dolayısıyla, insanın sorumluluğu da sınırlıdır, çünkü her şey Allah’ın önceden belirlediği kadere göre gerçekleşir.
    - - Maturidiye mezhebine göre ise insanlar, Allah’ın kudretiyle yaratılan özgür iradeye sahiptir. İnsanlar, eylemlerini seçme gücüne sahip olup, kendi iradeleriyle karar verirler. Ancak, bu irade Allah’ın yarattığı bir güçtür ve Allah her şeyi bilmektedir. Maturidiler, insanların sorumluluğunu kabul ederler, çünkü özgür irade ile seçim yapma yeteneği verilmiştir, ancak tüm bu seçimler Allah’ın izni ve bilgisindedir. Bu nedenle, insan eylemlerinin hem Allah’ın kudretiyle hem de kendi özgür iradesiyle gerçekleştiği bir denge vardır.
    - - Eş‘ariyye mezhebine göre insanların iradesi sınırlıdır ve her şey, Allah’ın mutlak iradesine bağlıdır. İnsanlar, eylemlerinde özgür gibi görünseler de, aslında Allah her şeyin yaratıcı ve belirleyicisidir. Eş‘ariler, insanın eylemlerini kaza şeklinde açıklanır; yani insanlar eylemlerini seçer, ancak bu seçimlerin gerçekleşmesi Allah’ın iradesiyle mümkündür. Dolayısıyla, insanlar eylemlerinden sorumlu tutulabilir, çünkü Allah, onlara seçim yapma yeteneği verir. Ancak tüm eylemler Allah’ın mutlak kudretiyle ortaya çıkar.
    - - Mu'tezile mezhebine göre insanlar, tam anlamıyla özgür iradeye sahiptir ve eylemlerini kendi iradeleriyle seçerler. Allah, insanlara akıl ve özgür irade vermiştir, ancak bu irade, insanın eylemlerinin sorumluluğunu üstlenmesini sağlar. Mu'tezile, Allah’ın adaletini vurgular ve insanların eylemlerinde özgür oldukları için sorumlu tutulmalarının gerekliliğine inanır. Allah, insanlara özgür irade vererek onlara doğruyu ve yanlışı ayırt edebilme yeteneği kazandırmıştır, bu yüzden insanlar kendi seçimlerinden sorumludur.
  - - - El-Medinet'ül Fazıla eseri ile Farabi, toplumsal yaşamda adalet, erdem ve mutluluk gibi değerlerin ön planda olması gerektiğini savunur. İdeal bir toplumda, felsefi bir lider halkı yönlendirmeli ve insanların erdemli bir yaşam sürmelerine yardımcı olmalıdır. Farabi, eğitimin ve aklın toplumun gelişmesinde önemli olduğunu vurgular. Toplumun en yüksek amacı, bireylerin mutluluğa ulaşmasıdır.
    - - Mukaddime eseriyle İbn Haldun, toplumsal yaşamı ve devletin gelişimini sosyolojik bir perspektif ile ele alır. Ona göre, toplumlar, belirli bir doğal süreçten geçer ve bu süreçte toplumsal dayanışma önemli bir rol oynar. Dayanışma bir toplumun güç ve birlik duygusuyla ayakta kalmasını sağlar. İbn Haldun, devletlerin yükselip çökmelerinin de bu asabiyetin zayıflamasıyla ilişkili olduğunu söyler. Toplumlar, başlangıçta güçlü ve birleşikken zamanla gelişir ve ölüm aşamasına gelir. Bu süreci anlamak, toplumsal düzenin korunabilmesi için önemlidir.
- - - - Ontolojik kanıtlama, Tanrı’nın varlığını akıl yoluyla kanıtlamaya çalışır. Anselmus’a göre Tanrı, “kendinden daha mükemmeli düşünülemeyen varlıktır” ve bu tanım gereği gerçekte var olması zorunludur.
    - - Aquinolu Thomas’ın kozmolojik kanıtı, evrendeki her şeyin bir nedeni olduğu düşüncesine dayanır. Ona göre, bir nedenler zinciri sonsuza kadar geri gidemez; mutlaka zinciri başlatan ilk bir neden olmalıdır. Bu ilk neden de Tanrı’dır.
  - - - Augustinus ve Anselmus'un savunucusu olduğu kavram realizmi, tümeller, ayrı bir varlık olarak Tanrı'nın zihninde kabul eder. İnsan zihninde bulunan kavramlar Tanrısal ide olarak yer alır. Mutlu insan, görünen bir varlıktır ama mutluluk genel bir kavramdır ve Tanrı'nın zihninde gerçekçiliği vardır.
    - - Aquinalı Thomas'ın savunduğu kavramcılık tümelleri tek tek varlıkların içinde kabul eder. Örneğin insan kavramının gerçekçiliği doğada görülen her insanın içinde bulunur
    - - Ockhamlı William'ın savunucusu olduğu adcılık, tümellerin kendi başına gerçekliği olmadığını savunur. Onlar soyutlama ve genlleme sözlerinden ibarettir. Örneğin insan kavramı, doğada akıl sahibi varlıkları işaret etmek için zihin tarafından üretilen bir adlandırmadır. Dolayısıyla zihin dışında gerçekliği yoktur.