Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Orta Çağ Felsefesi, El Kindi Evren öncesiz değil, sonradan olandır. Onun…

- - - - Eş’ari
        Eş’ari, insanın doğumdan ölüme kadar farklı biyolojik süreçlerden geçtiğini ve olgun bir varlık haline geldiğini, ancak insanın bu olgunluğa kendi kendine ulaşamayacağını söyleyerek bir yaratıcının olması gerektiğini savunur. Her şeyin ilkini yaratan bir yaratıcı olduğunu ifade eder. İnsanın yaratılışına ilişkin Kur’an-ı Kerim’den ayetler gösterip, onların meallerini anlatarak yaratıcının varlığına ilişkin deliller sunar.
      - İbn Sînâ
        Fârâbî’den etkilenerek varlığı üçe ayırır: Zorunlu Varlık, Mümkün Varlık ve Mümkün Olmayan Varlık.
        Zorunlu Varlık: Varlığı başka bir varlığa muhtaç olmayan, ezelî ve ebedî varlıktır.
        Mümkün Varlık: Görülen, sürekli bir şekilde var olan ama daha sonra yok olan varlıklardır.
        Mümkün Olmayan Varlık: Mantık açısından kabul edilen fakat gerçekte var olmayan varlıklardır.
        Mümkün varlıklar, zorunlu varlıktan taşma sonucunda ortaya çıkmıştır. Zorunlu varlık, yaratıcıdır ve ilk olarak aklı yaratır. İlk akıl da ikinci aklı yaratır ve bu yaratma sürekli devam eder. Bu görüş, İslam felsefesinde sudur (taşma) teorisi olarak da bilinir.
    - - Cebriye
        Cebriye, Cehm bin Safvan'ın görüşleri tarafından oluşturulmuş İslam bir akım olarak kabul edilir. Cebriye anlayışına göre insan özgür değildir ve eylemlerinde mecburdur. Davranışı yaratan, tercih eden ve insana yaptıran Allah'tır. İnsan davranışında özgür (sorumlu) değildir.
        
        Mâtürîdî
        Mâtürîdî kelamcıları, insanın akıl ve iradesiyle davranışlarını seçtiğini, ancak bu eylemlerin gerçekleşmesinin Allah’ın takdiriyle olduğunu savunur. İslam filozoflarından Fârâbî’ye göre ise akıl ve irade, insanın seçme özgürlüğünün ve sorumluluğunun kanıtıdır.
      - Eş’arîlik
        Bu kelamcılara göre, insanın iradesini tamamen yok saymak ve Allah’ın iradesine şüphe düşürmek doğru değildir. Eş’arîlik, insanın eylemlerini seçme özgürlüğüne sahip olduğunu ancak asla mutlak anlamda irade sahibi olamayacağını belirtir. İnsanın, Allah’ın belirlediği davranışları seçme özgürlüğü vardır. İnsanın yapıp etmelerini belirleyen Allah’tır. İrade, Allah tarafından müsaade edilen eylemle insanın yapabilmesidir. Dolayısıyla insan, davranışlarından sorumludur.
        
        Mu'tezile
        Mu'tezile anlayışına göre insan özgürdür, aklı ve iradesiyle eylemlerini kendisi seçer. İnsan, istediği için davranışını kendisi oluşturur. Davranışının mekanı Allah tarafından yaratılır. Davranışı tercih eden ve yapan insandır. İnsan, davranışlarından sorumludur.
    - - Fârâbî
        Erdemli hayatın ahlâk açısından ideal olan devlette gerçekleşeceğini öne sürer. İnsanların kendileri arasında düzen kurmak için devlet oluşturduğunu ve dolayısıyla ihtiyaçlarını da bu düzen içinde giderdiklerini belirtir. Fârâbî, insanların mutlu olabilmelerinin koşulu olarak kurdukları düzen içinde adaletin sağlanmasını öngörür. Adalet de ancak güçlü bir örgüt olan devletin sağlayabileceğini ifade eder. Fârâbî, erdemli devlette insanların mutlu olacağı fikrindedir. Bilgili, donanımlı ve sorun çözücü gibi özelliklere sahip kişiler tarafından erdemli devletin yönetilmesi gerektiği görüşündedir.
      - İbn Haldun
        Toplumun, insanların birbirlerine ihtiyaç duyması zemninde doğal olarak meydana geldiğini söyler. Güvenlik kaygıları nedeniyle kabileler arasında mücadele edildiğini ve sonuçta da bir kabilenin egemenliğiyle devletin kurulduğunu belirtir. Devlet, doğal bir kurum olarak ortaya çıkmış ve insanı tehlikelere karşı koruma amacı taşır. Devlet yönetenler, toplumun faydası için hareket etmelidir. Topluma karşı zulüm, devletin varlığını tehlikeye sokar. İbn Haldun, devletin hüküm süresini canlı bir organizmaya benzetir. Devletler doğar, gelişir ve ölür.
- - - - Tanrı'nın Varlığını Kanıtlama Problemi
        
        Ontolojik Kanıtlama
        Tanrı’nın varlığını kanıtlamaya yönelik bu düşünce, Hristiyan felsefesinde Anselmus tarafından geliştirilmiştir. Ona göre, insan zihninde daha yetkin tasarlanamayan Tanrı’nın bulunması, Tanrı’nın mutlak olarak var olduğunun kanıtıdır.
        
        Kozmolojik Kanıtlama
        Her şeyin bir nedene dayandığını savunan bu görüş, Aquinalı Thomas tarafından Aristoteles’in "ilk neden" anlayışından etkilenerek geliştirilmiştir. Evrendeki tüm varlıkların bir önceki varlığa bağlı olduğunu, bu zincirin sonunda ise "ilk neden" olarak Tanrı’nın bulunduğunu ileri sürer.
      - Kötülük Problemi
        
        Augustinus’a Göre Kötülük Problemi
        Augustinus’a göre Tanrı iyiyi emretmiş, ancak insana iyiyi veya kötüyü seçme özgürlüğü vermiştir. Kötülüğün kaynağı, irade zayıflığıdır. İnsan, özgür iradesiyle seçim yapar; bu nedenle Tanrı, insanı kukla olarak yaratmamıştır. Kader ve özgür irade problemiyle ilişkilendirilen bu görüşte, kaderin Tanrı tarafından bilinmesi, insanın ise kaderini bilmemesi özgür iradeyi mümkün kılar.
        
        Aquinalı Thomas’a Göre Kötülük Problemi
        Thomas Aquinas’a göre kötülük, iyinin eksikliği veya irade zayıflığından kaynaklanır. Augustinus ve İbn Sînâ’nın görüşlerini sentezleyen Aquinas, İbn Sînâ’nın "Yaradan’ın evreni mükemmel şekilde yarattığı" fikrini benimser. Kötülük, insanın erdemden uzak oluşundan kaynaklanır ve iyinin anlaşılması için kötülük gereklidir.
      - Tümeller Problemi
        Terim anlamıyla tümel, belli bir sınıfın tüm bireylerini içine alan genel kavramları ifade etmek için kullanılır.
        
        Kavram Realizmi
        Tümellerin, genel kavramların gerçekten var olduğunu ve nesnelerden bağımsız ayrı bir dünyada bulunduğunu savunan yaklaşımdır. Bu görüşü Augustinus ve Anselmus savunur.
        
        Kavramcılık
        Tümeller konusunda kavramcılar hem kavram realizmine hem de adcılığa karşı çıkmışlardır. Onlara göre tümeller, bireysel varlıklardan bağımsız olmayıp, bireysel varlıkların özleri olarak var olurlar. İnsan zihni tümelleri, bireysel varlıklardan soyutlar ve onlar için semboller ve isimler bulur. Bu görüş, Thomas Aquinas tarafından savunulur.
        
        Adcılık (Nominalizm)
        Adcılık, tümellerin nesnelerden bağımsız olmayıp, zihnin soyutlama yoluyla elde ettiği nesnelerin adları olduğunu savunan bir görüştür. Bu görüş, Ockhamlı William tarafından savunulur.