Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Селекция - Coggle Diagram
Селекция
Өсімдік селекциясы
Өсімдік селекциясы – бұл өсімдіктердің жаңа сорттарын, гибридтерін немесе түрлерін жасау және оларды жақсарту ғылымы мен тәжірибесі. Селекция ауыл шаруашылығы, биология және генетика салаларындағы маңызды бағыттардың бірі болып табылады.
-
Селекцияның әдістері:
Жеке іріктеу: Жақсы белгілері бар дарақтарды таңдап, оларды көбейту.
Гибридизация: Екі немесе одан да көп сорттарды немесе түрлерді будандастыру арқылы жаңа гибридтер алу.
Мутациялық селекция: Радиация, химиялық заттар немесе басқа факторлар арқылы мутацияларды тудырып, пайдалы өзгерістерді таңдау.
Полиплоидия әдісі: Хромосома санын көбейту арқылы жаңа өсімдік түрлерін алу.
Биотехнологиялық әдістер: Гендік инженерия, микроклоналды көбейту, өсімдік ұлпаларын культивирлеу әдістер
Қазақстандағы өсімдік селекциясы:
Қазақстанның ауыл шаруашылығы ғылыми-зерттеу институттары астық, картоп, майлы дақылдар, көкөністер және жемістердің жаңа сорттарын жасап шығаруға үлес қосуда. Әсіресе, құрғақшылыққа төзімді және тұзды топырақта өсе алатын сорттарды жасауға көп көңіл бөлінеді.
Пайдаланылған әдебиттер
Сапаров А.М., Мұхамбетжанова А.Ж.
“Селекция және тұқым шаруашылығы” – Алматы: ҚазҰАУ баспасы, 2010.
Брейдо И.А.
“Селекция в условиях изменяющегося климата” – Санкт-Петербург: Наука, 2012.
Жануарлар селекциясы
Жануарлар селекциясы – ауыл шаруашылығы мен ғылымның маңызды саласы, ол жануарлардың жаңа түрлері, тұқымдары мен өнімділігін жақсартуға бағытталған жұмыстарды қамтиды. Селекция арқылы жоғары өнімді, ортаға төзімді, ауруларға қарсы иммунитеті бар жануарлар алынады
Селекцияның маңызы:
Жануарлар селекциясы ауыл шаруашылығындағы өнімділікті арттыруға, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және халықтың сұранысын қанағаттандыруға көмектеседі.
Негізгі бағыттары
Гибридизация
Әртүрлі тұқымдарды будандастыру арқылы өнімділігі жоғары, төзімді тұқымдар шығарылады.
Инбридинг: Жақын туыс жануарларды шағылыстыру.
Аутбридинг: Әртүрлі тұқымдардың өкілдерін шағылыстыру.
Табиғи және жасанды іріктеу:
Ең жақсы белгілері бар жануарлар таңдалып, олардан ұрпақ алынады. Жасанды іріктеу ғылымның бақылауында жүзеге асырылады.
Генетикалық инженерия:
Қазіргі заманғы технологиялар арқылы жануарлардың геномына өзгеріс енгізу. Бұл әдіс өнімділікті арттыруға және ауруларға төзімділікті күшейтуге көмектеседі.
Жаңа тұқымдар шығару:
Тұқымның физиологиялық, анатомиялық және генетикалық қасиеттерін жақсарту арқылы өнімділік деңгейін көтеру.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Әбенов Қ.С., Мұсаев Қ.М. “Мал шаруашылығының негіздері”. Алматы: Қазақ университеті, 2018.
Сәбденов Қ. “Генетика және селекция негіздері”. Алматы: Ғылым, 2015.
Әрінов Қ.К., Қиясов А.Н. “Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы”. Алматы: Нұр-принт, 2017.