Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะ ต่อมหมวกไตหลั่งฮอร์โมนผิดปกติ - Coggle Diagram
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะ
ต่อมหมวกไตหลั่งฮอร์โมนผิดปกติ
ความผิดปกติที่ ต่อมหมวกไต
ความผิดปกติที่ต่อมหมวกไตชั้น Medulla ที่สามารถพบได้คือมีก้อนเนื้องอกจากเซลล์ของต่อมหมวกไตส่วนใน (adrenal medulla) ทําให้เกิดความผิดปกติในการหลั่งฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนในมากกว่าปกติ
ความผิดปกติที่ชั้น Cortex สามารถแบ่งได้เป็น ความผิดปกติจากการหลั่งฮอร์โมนน้อยผิดปกติและความผิดปกติจาก
การหลั่งฮอร์โมนมากผิดปกติ
ความผิดปกติในการหลั่งฮอร์โมน
ของต่อมหมวกไตส่วนในมากกว่าปกติ
ฟีโอโครโมซัยโตมา (Pheochromocytoma) เป็นภาวะที่มีการผลิต การเก็บ การหลั่งแคททีโคลามีนมากผิดปกติ สาเหตุมักเกิดจากก้อนเนื้องอกที่ต่อมหมวกไตชั้น medulla ผู้ป่วยมักมาพบแพทย์ด้วยปัญหาความดันโลหิตสูงวิกฤต หรือมีความ ดันโลหิตสูงที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษา ถ้าไม่ได้ทําการรักษาอาจทําให้เกิดภาวะชัก ปวดศีรษะ ม่านตาขยาย ระดับน้ําตาลใน เลือดสูง ถ้ารุนแรงมาก อาจเกิดเส้นเลือดในสมองแตก หัวใจวาย multiple-organ failure เสียชีวิตได้
การวินิจฉัยภาวะฟีโอโครโมซัยโตนอกจาก
ดูลักษณะทางคลินิกแล้วควรทําการตรวจทางห้องปฏิบัติการร่วมด้วย ได้แก่
การตรวจปัสสาวะ เช่น การตรวจ urine VMA (vanillylmandelic), 24 hr. urine normetanephrines, 24 hr. urine metanephrines เพื่อวัดระดับ catecholamine, catecholamine metabolites และ creatinine ซึ่งค่าผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการต่างๆมักจะสูงขึ้น
การตรวจเลือดหาระดับของ metanephrines (serum metanephrines, serum normetanephrines)
การตรวจภาพถ่ายรังสี CT scan เพื่อดูก้อนเนื้องอก
แนวทางในการรักษาผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของต่อมหมวกไตที่ชั้น Medulla ประกอบด้วย
1) ควบคุมระดับความดันโลหิตให้คงที่ โดยเฉพาะในช่วงก่อนการผ่าตัดด้วยยาในกลุ่ม Alpha และ Beta blockers เป็นเวลาอย่างน้อย 10-14 วัน ก่อนการผ่าตัด ซึ่งยาในกลุ่มดังกล่าวนี้อาจมีผลข้างเคียงทําให้ผู้ป่วยมีระดับความดันโลหิตต่ำได้จึงควรเพิ่ม ความระมัดระวัง ทําการประเมินระดับความดันโลหิตทั้งในท่านั่ง ท่านอน ท่ายืนและอาจต้องดูแลให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารที่มี เกลือเป็นส่วนประกอบในปริมาณมากเพื่อป้องกันภาวะความดันโลหิตต่ำ
2) การผ่าตัด โดยอาจนําเฉพาะก้อนเนื้องอกออกหรือการผ่าตัดต่อมหมวกไตออกเพียงด้านเดียวที่มีพยาธิสภาพ (Adrenalectomy) หรือการผ่าตัดต่อมหมวกไตออกทั้งสองข้าง (Bilateral adrenalectomy) โดยก่อนทําการผ่าตัดผู้ป่วยควร ได้รับการควบคุมระดับความดันโลหิตให้อยู่ในเกณฑ์ปกติอย่างน้อย 4-7 วันก่อนการผ่าตัดนอกจากนั้นผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดยังมี ความจําเป็นต้องรับประทานฮอร์โมนเพื่อทดแทนการผลิตฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตในระยะแรกสําหรับผู้ป่วยที่ผ่าตัดต่อมหมวก ไตออกเพียงด้านเดียว ในขณะที่ผู้ป่วยที่มีตัดต่อมหมวกไตออกทั้งสองข้าง ต้องรับประทานฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตทดแทนไป ตลอดชีวิต
ความผิดปกติในการหลั่งฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนนอกน้อยกว่าปกติ
Adrenocortical insufficiency เป็นภาวะขาดฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนนอก ซึ่งได้แก่ Glucocorticoid, Mineralocorticoid และ Androgen ทําให้เกิดอาการและอาการแสดงของการขาดฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนนอก
Acute adrenal insufficiency หรือ Adrenal crisis เป็นภาวะที่มีการขาดฮอร์โมนของต่อมหมวกไตอย่างรุนแรงและ ฉับพลัน ผู้ป่วย ทั้ง primary หรือ secondary adrenal insufficiency มีความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะ adrenal crisis ได้ ภาวะ adrenal crisis เป็นภาวะฉุกเฉินซึ่งจําเป็นต้องให้การช่วยเหลืออย่างเร่งด่วน ปัจจัยที่เป็นสิ่งกระตุ้น ทําให้เกิดภาวะ adrenal crisis เช่น การผ่าตัดต่อมหมวกไต การหยุดยา steroid กะทันหัน ภาวะเครียด การติดเชื้อ การได้รับการบาดเจ็บ เป็นต้น
ความผิดปกติในการหลั่งฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนนอกมากกว่าปกติ
กลุ่มอาการคุชชิ่งชนิดปฐมภูมิ (primary cushing’s syndrome) คือมีการหลั่ง cortisol มากผิดปกติ เนื่องจาก ต่อม หมวกไตมีก้อนเนื้องอกหรือมะเร็ง
กลุ่มอาการคุชชิ่งชนิดทุติยภูมิ (secondary cushing’s syndrome) คือมีการหลั่งกลูโคคอร์ติมากกว่าปกติจากความ ผิดปกติภายนอกต่อมหมวกไต เช่น ต่อมใต้สมองมีการหลั่ง ACTH มากเกินไป มากระตุ้นการหลั่ง cortisol จากต่อมหมวกไต เรียกว่า Cushing disease หรือกลุ่มอาการคุชชิ่งจากการหลั่ง ACTH ที่มากเกินไปจากภายนอก เช่น มีมะเร็งปอด เรียกว่า Ectopic Cushing syndrome
Iatrogenic Cushing syndrome เป็นกลุ่มอาการคุชชิ่งจากการรักษาของแพทย์ เช่น ได้รับยา glucocorticoids เป็น เวลานาน
แนวทางการรักษา
การรักษาโดยยา เพื่อลดการหลั่ง ACTH และรักษากลุ่มอาการคุชชิ่ง เช่น mitotane (Lysodren), ketoconazole (Nizoral), aminoglutethimide (Cytadren) เป็นต้น
การฉายรังสี ผู้ป่วยที่มีสาเหตุการหลั่งของ ACTH เนื่องจากมีก้อนเนื้องอก
การผ่าตัด การรักษาโดยวิธีการผ่าตัดจะขึ้นอยู่กับสาเหตุของความผิดปกติ เช่น ผู้ป่วยที่มีการหลั่งของฮอร์โมน มากกว่าปกติเนื่องมาจากมีก้อนเนื้องอกที่ต่อมพิทูอิทารีทําให้มีการสร้าง ACTH มากกว่าปกติ การรักษาโดยการผ่าตัด Transphenoidal hypophysectomy เป็นต้น
ส่วนการรักษาภาวะคุชชิ่งเนื่องมาจากการได้รับยากลูโคคอร์ติคอล แพทย์จะค่อยๆถอนยาออก